سفر نیاز درجه یک شهرنشین ها/ عضو انجمن ژئوپلتیک ایران: وقتی کمتر از یک درصد کتب درسی مربوط به گردشگری است، چه انتظاری داریم؟!

به گزارش سرویس سبک زندگی جی پلاس؛ با وجود آنکه کشورمان ظرفیت طبیعی و فرهنگی بالایی برای توسعه گردشگری دارد، بخش مهمی از مردم هنوز اطلاعات دقیقی از آثار تاریخی، مکان های دیدنی و تاریخی و طبیعت بکر کشور ندارند. فقدان آگاهی در این زمینه نه تنها مانع از ارتقای گردشگری ایرانیان می شود بلکه امکان توسعه مطابق نیازها و سلایق بین المللی را همچنان سخت و بطئی نگه می دارد.

ناصر رضایی - پژوهشگر پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در گفتگو با خبرنگار جی پلاس، از فرهنگ گردشگری می گوید. او بر این باور است که شکل دادن به فرهنگ سفر، یکی از مهمترین زیرساخت های توسعه گردشگری است. او درکنار اشاره به برخی الزامات برای ترویج سفر، راهکارهایی که می تواند فرهنگ گردشگری را قوام دهد توضیح می دهد.

** جایگاه سفر در زندگی انسان امروز چه تفاوتی با گذشته دارد؟

جابه جایی، حرکت و سفر بر اساس یک نیاز در انسان شکل می گیرد. انسانها در گذشته که جبر جغرافیایی بیشتر بر زندگیشان حاکم بود، در فصل سرما و برای به دست آوردن غذا و خوراک خود از جایی به جای دیگر می رفتند و حرکت می کردند. انگیزه افرادی که در آن دوران زندگی می کردند به اندازه دورانی که ما در آن زندگی می کنیم برای سفر کردن، قوی نبود.

بخش مهمی از انسان های عصر حاضر در شهرهای مدرن زندگی می کنند. در این فضا آنها از فطرت اصلی خود و آنچه در آن احساس آرامش و آسایش می کرد (طبیعت) دور شده اند و برای اینکه دوباره به فطرت خود و به آن آرامشی که نیاز داشته اند بازگردند، باید به طبیعت بازگردند.

در محیط های شهری هارمونی طبیعت برهم زده شده و این خلاف آن چیزی است که انسان ها به آن نیاز دارند. عدم رعایت هارمونی در شکل، حجم، محتوا و رنگ در معماری شهر تهران آلودگی بصری زیادی ایجاد می کند و باعث افسردگی، استرس و بیماری های روانی می شود.

یک دلیلی که انسان های ساکن شهرها به صورت ناخودآگاه طبیعت را به عنوان یک تفریح و مقصد سفرشان انتخاب می کنند، همین است. چرا که زمانی که به طبیعت بکر می رویم، احساس آرامش و آسایش می کنیم و رسیدن به این آسایش بکر و واقعی نیاز روانی ماست.

** از چه راه هایی می توان جایگاه سفر را در سبد نیازهای خانواده ایرانی تثبیت کرد؟

سفر به صورت عام و گردشگری که در واقع بخشی از آن محسوب می شود، دارای یک فرهنگ است. به عبارت دیگر برای اینکه گردشگری همه گیر شود باید در ذهن افراد جای بگیرد. یکی از راهکارها این است که مردم سفر کردن را به عنوان یک خواسته و حتی در سطح بالاتر یعنی به عنوان یک نیاز بشناسند. در این صورت برایش برنامه ریزی می کنند و این موضوع را به هر بهانه ای در  سیر زندگی خود جای می دهند. برای اینکه فردی تصمیم به سفر رفتن بگیرد، نیاز به وجود دو پایه اساسی است. اول اطلاعات، دانش و احساس نیاز به سفر و دوم درآمد مکفی.

زمانی که درآمد شما بیشتر شود دایره نیازهای شما هم گسترده تر می شود و این موضوعی طبیعی است. در مورد سفر کردن هم به همین نحو است. فردی که توان اقتصادی کمتری دارد ممکن است به سفری دو روزه به خانه اقوام و یک دید و بازدید اکتفا کند در حالی که فرد دیگری که توان اقتصادی بیشتری دارد، سفرهای متنوع تری را انتخاب می کند.

ممکن است طبیعت گردی یا کوهنوردی را انتخاب کند که علاوه بر توانایی بدنی به امکانات زیاد و گران قیمتی نیاز دارد. بنابراین توان اقتصادی رابطه مستقیمی با امکان و تعدد دفعات سفر دارد. همچنین پایگاه فرهنگی و داشتن این نگاه که "سفر یک نیاز جدی است"؛ سفر را در خانواده های مختلف با سطح درآمدی متفاوت در سبد خانواده نگه می دارد و بهانه های مختلفی مثل خرید یک وسیله جدید برای خانه به راحتی جایگزین آن نمی شود.

بنابراین یکی از پایه های توسعه گردشگری این است که اکثر قریب به اتفاق اعضای جامعه درآمد مکفی داشته باشند که بتوانند به نیازهای متنوع مادی و معنوی خود درکنارهم پاسخ بدهند. قطر در سال 2016 با درآمد سرانه  124 هزار دلار بالاترین رتبه در جهان را به خود اختصاص داد. این درحالیست که تا پیش از این سوئیس بالاترین درآمد سرانه را داشت. اما در سال گذشته میلادی قطر با فاصله ای چشمگیر از سوئیس پیشی گرفت. مطمئنا مردم این کشور در این سال ها و با این نسبت رشد، برنامه های متفاوت و بیشتری برای سفر و گردشگری خواهند داشت.

** سیاستگذاران چگونه خانواده ها را به سفر ترغیب کنند؟

برای ترویج فرهنگ گردشگری کمک و تلاش نهادهایی نظیر مدارس، دانشگاه ها و رسانه ها نیاز است. کمتر از یک درصد کتب درسی دانش آموزان از دوره ابتدایی تا انتهای دبیرستان، مربوط به گردشگری است. این موضوع حتی در دروسی مثل جغرافیا و جامعه شناسی هم صدق می کند.

ما حتی می توانیم از دروسی مثل ریاضی برای توسعه گردشگری استفاده کنیم. مکان های جذاب را معرفی کنیم یا اتفاقات یا رویدادهای خاصی که در یک منطقه در جریان است را اطلاع رسانی کنیم.

قرآن به عنوان یک قانون کلی نه تنها برای مسلمانان بلکه برای غیرمسلمانان منصف، افراد را به سفر توصیه کرده است. اهدافی که در قرآن برای سفر ذکر شده شامل دیدن سرگذشت اقوام گذشته، پی بردن به قدرت خداوند و زیبایی های طبیعت و برخورد با مذاهب و اقوام و فرهنگ های مختلف است. در کنار آموزه های مذهبی، داده های علمی روان شناختی، جامعه شناختی و فرهنگی زیادی هست که به ما کمک می کند سفر را به عنوان یک نیاز در ذهن مردم جای دهیم.

** بهترین راه برای اینکه اقشار کم درآمد سفر را از سبد خانواده خود حذف نکنند، چیست؟

درکنار بهره مندی افراد از درآمد مکفی، امکانات مورد نیاز و متنوع برای سفر هم باید ایجاد شود. برای مثال هتل ها در درجه بندی های مختلف از یک تا پنج ستاره وجود داشته باشد که هر کدام در سطح خاصی خدمات ارائه کند. فرهنگ تجمل پرستی که در میان برخی از گروه های جامعه رواج یافته تنها کار را برای لذت بردن از زندگی سخت تر می کند.

هتل ها از یک تا 5 ستاره هر کدام خدمات خاصی ارائه می کند. ممکن است برخی افراد توان اقتصادی کافی برای انتخاب هتل های 5 ستاره را داشته باشند و باتوجه به توان اقتصادی خود هتلی با خدمات کمتری را انتخاب کنند اما این موضوع نباید مانع از آن شود که افراد سفر را از برنامه زندگی خود کنار بگذارند.

اگر امکانات مختلف در شهرهای تاریخی و مهم کشور وجود داشته باشد کسانی که توان مالی کمتری دارند راحت تر سفر می کنند. دراین صورت هرکس می تواند متناسب با توان مالی خود سفر کند. البته خیلی از افراد با هزینه بسیار کمی سفر می کنند. من کسی را می شناسم که با 3 میلیون تومان به اروپا سفر کرد. هر چند این روش سفر کردن سختی هایی زیادی دارد که  مناسب خانواده نیست اما برای جوانانی که به صورت انفرادی سفر می کنند، حتی می تواند جذاب هم باشد.

یکی دیگر از توصیه هایی که به ما کمک می کند سفر کم هزینه تری داشته باشیم و شرایط جذاب تری را تجربه کنیم، این است که در طول سفرهای خارجی به اقامتگاه های بومگردی برویم. این اقامتگاه ها اگرچه نسبت به هتل ها کوچک تر هستند اما آنچه گردشگران با حضور در آنجا تجربه می کنند، با آنچه در هتل های بزرگ می بینند بسیار متفاوت و جذاب تر خواهد بود.

** سفر کردن به روش رایج در ایران چقدر کیفیت های لازم برای تجدید قوا و تقویت روحیه افراد را فراهم می کند؟

سفر به زمان و برنامه ریزی نیاز دارد. درست است که امروزه زمان و مکان با کمک فناوری های ارتباطی و تکنولوژی های جدید فشرده تر شده است اما باید با برنامه ریزی پیش برویم و طول سفر را هم بخشی از سفر بدانیم. ایرانیان اغلب وقتی از سفر برمی گردند می خواهند خستگی سفر را در کنند. چون در تمام طول سفر در راه رفت و برگشت در شتاب هستند. در جاده ها می بینیم که برخی از رانندگان برای رد کردن بار ترافیکی از شانه خاکی رد می شوند. همین رفتار نه تنها در جاده گردو غبار ایجاد کرده و مسافران حاضر را دچار مشکلاتی می کند و حتی راه بخشی از مسافرانی که در فاصله جلوتر هستند را هم سد می کند.

سازمان جهانی جهانگردی اخیرا کدهای اخلاق گردشگری را بامشارکت 72 کشور منتشر کرده است. هیچ کدام از این اصول خارج از قواعد اخلاق اسلامی نیست. در قرآن و احادیث و روایات بیش از این موارد هم هست. اما ما به عنوان مسلمانان ایرانی از آموزه های کاربردی و مهم اسلامی در این زمینه بی خبر هستیم؛ الگوهایی که می توانیم آنها را شناسایی کنیم و با ساخت اثر هنری جذاب به مردم منتقل کنیم.

** بهترین راه برای توسعه گردشگری به خصوص در سطح بین المللی چیست؟

گردشگری داخلی بر گردشگری خارجی ارجحیت دارد. این یک اصل پذیرفته شده است؛ چرا که سیاستگذاران و مسئولان اجرایی کشور می توانند در فرایند توسعه گردشگری داخلی امکانات مورد نیاز برای حضور گردشگران خارجی را هم فراهم کنند. ما به عنوان یک میزبان باید همه امکانات را فراهم کنیم. بعد از اینکه تمام الزامات و پیش زمینه ها برای حضور گردشگران داخلی فراهم شد، می توانیم گردشگران خارجی را هم به کشور دعوت کنیم. توسعه گردشگری داخلی باعث گردش پول، ایجاد ارزش افزوده و در نهایت رونق اقتصادی، افزایش درآمد سرانه و تولید ناخلص داخلی بیشتر می شود.