مخالفت با ترامپ چقدر شانس اسکار "فروشنده" را افزایش داد؟

صحبت‌های آن روز کارگردان فیلم «جدایی» موجب شد حاضرین در سالن از جمله «استیون اسپیلبرگ» برای تشویق فرهادی از جا برخیزند، اما مطمئنا «دونالد ترامپ» از آن دسته از افرادی بود که تحت تاثیر این حرف‌ها قرار نگرفت.

اصغر فرهادی امسال و یک‌بار دیگر و در سایه دستور دیوانه‌وار «دونالد ترامپ» مبنی بر ممانعت از ورود اتباع ۷ کشور مسلمان شامل ایران، در کانون توجهات قرار گرفته است.

وی که امسال با فیلم «فروشنده» یک بار دیگر به جمع پنج نامزد نهایی شاخه بهترین فیلم خارجی راه یافته است، پس از این که در ابتدا قصد شرکت در مراسم اسکار را داشت، اخیرا در بیانیه‌ای اعلام کرد احتمال حضورش در مراسم اسکار با اما و اگرهایی همراه است که برای وی قابل قبول نیست، حتی اگر برای سفر به آمریکا برایش استثناء قائل شوند، در این مراسم شرکت نمی‌کند.

آکادمی اسکار نیز از موضع فرهادی حمایت کرد و قانون مهاجرتی ترامپ را بسیار آزاردهنده خواند.

هالیوود رپیورتر در گزارش خود آورده است: در حال حاضر فیلم «فروشنده» فقط یک نامزد اسکار نیست، بلکه به فریاد همبستگی هالیوود در اعتراض به قانون مهاجرتی ترامپ ضد مسلمانان تبدیل شده و اعطای اسکار به این فیلم می‌تواند یک بیانیه سیاسی از سوی هالیوود باشد.

شرایط فیلم «فروشنده» با شرایط فیلم «جدایی» متفاوت است. مسائل سیاسی در برنده شدن فیلم «جدایی» در درجه دوم اهمیت بود و این فیلم مورد اقبال و علاقه عمومی در جهان قرار داشت و در فصل جوایز سینمایی عملکرد پیروزمندانه‌ای داشت و حتی این فیلم در شاخه بهترین فیلمنامه اصلی نیز نامزد کسب اسکار شده بود، اتفاقی که برای فیلم‌های غیرانگلیسی نسبتا نادر است. فیلم «فروشنده» نیز از سوی منتقدین تحسین شده، اما اتفاق نظر درباره این فیلم به اندازه «جدایی» نیست.

از سویی دیگر اگر آکادمی اسکار بخواهد یک بیانیه صریح سیاسی صادر کند، می‌تواند از فیلم «مردی به نام اُو» نماینده سینمای سوئد نیز به عنوان یک فرصت استفاده کند، فیلمی از «هانس هولم» درباره مردی سالخورده، بدخو، متعصب و سرسخت که زندگی‌اش با آمدن یک زن ایرانی در همسایگی‌اش دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. فیلم «مردی به نام اُو» به مجموعه‌ای از مسائل در آمریکا در زمان ترامپ می‌پردازد: بیکاری سالمندان، نگرانی از وضعیت معلولان، تمایلات ضد مهاجرتی و فساد توسعه‌دهندگان مسکن. مهم‌تر آن که این فیلم نیز چون «فروشنده» تحت تأثیر قانون مهاجرتی «ترامپ» قرار دارد و بازیگر ایرانی-سوئدی این فیلم در صورت ابقای دستور مهاجرتی ترامپ نمی‌تواند در مراسم اسکار شرکت کند.

فیلم «تنا» از استرالیا، «سرزمین مین» از دانمارک و «تونی اردمن» از آلمان نیز هرکدام دارای دلالت‌های سیاسی مرتبط با شرایط امروز هستند، اما هیچ‌کدام دارای اتفاق‌نظر و شرایط خاص فیلم «فروشنده» نیستند.

 اعضای آکادمی اسکار نسخه "اسکرینر" فیلم‌های نامزد اسکار را در ایمیل‌های خود دریافت کرده‌اند، اما نیازی ندارند که ثابت کنند پیش از رأی دادن همه آن‌ها را دیده‌اند، بدان معنا که این احتمال وجود دارد که بخش عمده‌ای از اعضای آکادمی تنها به نشانه اعتراض به «ترامپ»، به فیلم «فروشنده» رأی دهند.

برنده شدن فرهادی در اسکار امسال با دلالت‌های گسترده‌تری در مقایسه با سایر فیلم‌ها همراه خواهد بود. جهان اسلام در دهه اخیر با رنسانسی در عرصه فیلمسازی همراه بوده که بخش عمده‌ای از آن با آثار فیلمسازان ایرانی در دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ آغاز شد و حالا به سایر قسمت‌های خاورمیانه و شمال آفریقا نیز تسری یافته است.

برای سال‌های زیادی، آکادمی اسکار توجه زیادی به این آثار نمی‌کرد، عباس کیارستمی که در ماه جولای ۲۰۱۵ درگذشت مهمترین چهره سینمایی نوین ایران و چهره‌ای غیرقابل انکار در عرصه فیلمسازی بین‌المللی بود، به طرز قابل ملاحظه‌ای هیچ‌گاه نامزد اسکار نشد.

اما آکادمی اسکار به تدریج توجه خود را به فیلم‌های کشورهای مسلمان و منطقه خاورمیانه بیشتر کرده است.  سال گذشته فیلم ترکیه‌ای «موستانگ» (به نمایندگی از فرانسه) و فیلم «ذیب» از اردن به کارگردانی «ناجی ابونوار» نیز به جمع نامزدهای اسکار خارجی راه یافتند. در طول یک دهه گذشته نیز فیلمسازانی چون «هانی ابوسعید» از فلسطین و «رشید بوشارب»، کارگردان الجزایری تبار نیز چندین‌بار برای کسب اسکار خارجی در رقابت بوده‌اند.

با این شرایط اعطای اسکار بهترین فیلم خارجی به فرهادی چیزی فراتر از دست رد زدن به فرمان مهاجرتی «دونالد ترامپ» است و کمک می‌کند انقلاب فرهنگی که چند سالی است آغاز شده در کانون توجهات قرار گیرد.