«شوذب»؛ از نقد تا انتشار

پایگاه خبری جماران،  منصوره جاسبی: اتفاق مبارکی که این روزها در باغ موزه دفاع مقدس رقم خورده است، نقد آثار پیش از چاپ آنهاست یعنی به جای آنکه هزینه پشت هزینه روی دست ناشر سنگینی کند، چند منتقد کاربلد متن آماده شده را می خوانند و نکته های مهمی را که کتاب را به سمت بهتر شدن میل می دهد، ارائه می کنند حالا این نویسنده است که پند گیرد یا ملال.

جلسه عصر روز نوزدهم اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در سالن قصر شیرین با حضور جمعی از علاقه مندان به عرصه ادبیات برگزار شد. این جلسه بعد از متبرک شدن به کلام الهی، با سخنان محمد قاسمی پور آغاز شد. او که خود نویسنده و پژوهشگر عرصه تاریخ شفاهی به ویژه دوران دفاع مقدس است، به منابع پژوهشی ای اشاره کرد که در اختیار نویسنده قرار داده شده تا او درباره زندگی سروان شوذب مشکینی قلم بزند.

قاسمی پور به مراحل مختلف زندگی مشکینی که به حوادث پیش از انقلاب، پس از پیروزی انقلاب و حضورش از روزهای ابتدایی جنگ تا بازنشستگی اش که سال ۷۳ بوده اشاره کرده و افزود: گفت و گو طوری پیش رفته است که مشخص نیست راوی چه درجه ای داشته و در قرارگاه چه می کرده وگرنه اطلاعات عملیات ها در گوگل موجود است. هیچ اطلاعاتی از احوالات راوی در دسترس نیست. اینکه او کجا زندگی می کرده، چرا اسمش شوذب شده و... .

این پژوهشگر تاریخ شفاهی سپس با تاکید بر اهمیت تاریخ شفاهی اضافه کرد:

اگر می خواهید حول داستان قلم بزنید، تاریخ شفاهی بهترین شیوه است. بنشینید و گفت و گو کنید و ثبت و ضبط کنید، آن هم به شیوه درست. آنچه که در این تحقیق امده نشان دهنده آن است که محقق راستی آزمایی نکرده و بعضی جاها اطلاعات نادرست آمده مانند تصویری که از مرحوم ظهیرنژاد ساخته شده که کاملا برخلاف واقعیت‌ های تاریخی است و نقش ایشان را دچار خدشه کرده است. این راستی آزمایی ها وظیفه محقق است.

در بخش بعدی مرجان حصیرچی به عنوان منتقد گفت: منتقد داستان را می خواند و نکته هایی را می گوید که بتواند به نویسنده برای بهتر شدن کارش کمک کند. این یک رمان تاریخی سیاسی است چون از حوادث آن روزگار صحبت کرده است. یک جاهایی کم کاری مصاحبه کننده به چشم می‌خورد ولی داستان گیرا بود و تکنیک های داستان نویسی به خوبی خود را نشان می دهد که بر اساس خاطرات رزمنده ای نوشته شده است.

او افزود: آقای مهرداد عادلی که دانش آموخته کتابداری است مشخص است که آثار برجسته ادبیات جهان را مطالعه کرده شعر خوانده و این کمک کرده که تکنیک های داستان نویسی را به خوبی پیاده کنند.

حصیرچی گفت: فکر اولیه داستان خوب و تازه بود. زاویه دید نامه نگاری است و نویسنده با تسلط به این نوع زاویه دید  به خوبی توانسته نامه آشپز دربار را بنویسد که مربوط به پیش از انقلاب است و جا دارد که در این برهوت فیلمنامه خوب به فیلم تبدیل شود.

 طاهره قادری به عنوان منتقد بعدی گفت: حُسن مطلع دارد. بعد از دو نامه ارائه شده در مطلع، تازه متوجه شخصیت آقای مشکینی می شویم که بسیار هنرمندانه به کار رفته است. اما اینکه هر دوازده داستان را با یک سبک شروع کنیم خوب نیست.

شخصیت‌ها اگر دارای لحن شخصی باشند بهتر است در صورتی که لحن ها شخصی نیست و برای پرش‌ های ذهنی برای مخاطب عام باید چاره ای کرد. 

این منتقد افزود: افکار و زبان آقای مشکینی در داستان‌ های مختلف متغیر شده است و این ضعف زبانی است.

ابوالفضل درخشنده، کسی که به عنوان آخرین منتقد سخن گفت و خود سال ها رزمنده بوده و سال هاست که به عنوان نویسنده و استاد عرصه نویسندگی در حال خدمت به عرصه ادبیات است، گفت: 

متاسفانه مصاحبه انجام نشده نوعی بازجویی بوده که به مصاحبه لطمه وارد کرده است البته خوشحالم که متولیان ادبیات کشور تصمیم گرفته اند که زندگی نامه شهدا را بنویسند و پیش از چاپ ضعف هایش برطرف شود. هنر داستان نویسی تخیل نیست ابزاری است برای تاثیرگذاری و تغییر، تغییر در جهت اهداف والای انسانی.

وی در ادامه سخنانش افزود: جانبازان دارند رو به مرگ می روند و هنوز خاطراتشان نوشته نشده است. 

درخشنده گفت: نویسنده فکر اولیه ای داشت که قابلیت گسترش دارد اما در دام افتاد و ایده ابتکاری را نتوانست اصولی به کار ببرد چون مجبور نیستیم همه خاطرات یک فرد را در یک کتاب بگنجانیم. خاطرات پیش از انقلاب  ایشان بسیار مهم است بویژه برای نسل امروز. حیف است از این گنجینه به راحتی بگذریم و از دستش بدهیم.

این رزمنده دفاع مقدس اضافه کرد: آیا استفاده از زاویه دید نامه نگاری وقتی شخصیت را نمی شناسیم کار درستی است؟ در حالی که من هنوز به عنوان خواننده جایگاه خودم را پیدا نکرده ام؛ پس استفاده از این زاویه دید درست نبوده چون همان ابتدا اطلاعاتی دریافت می کنیم که نباید دریافت کنیم و این داستان به این صورت قابل چاپ نیست. باید زاویه دید تغییر کند و این فصل بندی ها درست نیست. کلیات عالی است و اگر فصل بندی ها به موضوع داستان ربط پیدا کند درست می شود حیف است که فکر اولیه یک کتاب شود و عملا می شود سه کتاب از آن در آورد با سه موضوع خاطرات پیش از انقلابش، داستان انقلاب و عرصه دفاع مقدس.

درخشنده جنگ این روزها را جنگ روایت‌ ها دانست و افزود:  وقتی چنین سندهایی وجود دارد باید ازش هزار صفحه نوشت پس خساست به خرج ندهیم. ما می خواهیم از شوذب به فردوست برسیم پس باید این فرصت را به مخاطب داد و می شود از کتاب های فردوست استفاده کرد.

در انتها مهرداد عادلی، نویسنده اثر از پراکندگی مصاحبه شکایت کرده وگفت: هر جا که گفت و گو خوب بود را نوشتم و آن را به شکل داستان کوتاه آوردم و از شخصیت‌ های فرعی استفاده کردم. درباره زاویه دید داستان اول هم شاید باید برایش پیش زمینه بیاورم.

وی به عدم دسترسی به راوی اشاره کرد و افزود: نبودن مرحوم مشکینی دست مرا برای روایت های مختلف می بست و چیزی در چنته نداشتم و تلاشم برای ارتباط گرفتن با راوی به نتیجه نرسید.

سروان شوذب مشکینی در چند روز اخیر به جوار رحمت الهی رفته است.