فرقی نمی کند سفر به گرای 270 درجه باشد یا نقطه صفر مرزی یا در دل خاک دشمن. برای هر کدام از این سفرها دل شیر داشتن، شرط اول پا گذاشتن در مسیر سفر است.
جماران- منصوره جاسبی: تاریخ ها حکایت از آن دارند که احمد دهقان رمان «سفر به گرای 270 درجه» را در سال 75 منتشر کرده است. یعنی زمانی که سه دهه از زندگی را ریخته بود توی تجربه زیسته اش. این تجربه چه بود، بخش مهمی از آن را حضور در جبهه و جنگیدن با دشمنی شکل داده بود که به نامردی مرزها را درنوردیده بود و جلو آمده بود تا غصب کند خاکی که نامش ایران بود. آن روزها احمد دهقان و هم سن و سال هایش عزمشان را جزم کرده بودند که متجاوز را سر جای خودش بنشانند. آن روزها احمد دهقان و هم سن و سال هایش نوجوان بودند. امروزه می گویند نوجوانی از 12 تا 18 سالگی تعریف می شود. آنها هم در همین قد و قواره ها بودند. اصلا مگر فرمانده هانشان چند ساله بودند که این دوران را پشت سر گذاشته بودند و شده بودند مردان میدان.
بعد که جنگ تمام شد، احمد دهقان‌هایی شدند نویسنده. نوشتند از آنچه که با پوست و خونشان لمسش کرده بودند. تجربه زیسته‌شان، خون بود و ترکش و خمپاره و هواپیمای جنگی. گاهی می ترسیدند، گاهی می خندیدند و گاهی هم شجاعتشان مثال زدنی می شد. آنها هم مثل همه نوجوان های دیگر بودند که فقط دوره ای برایشان فراهم شده بود که خودشان را در این آزمون محک بزنند و عیارشان را بر دیگران مشخص کنند. خیلی هایشان تمام عیار بودند. تجربه زیسته احمد دهقان می شد ناصر قصه «سفر به گرای 270 درجه» دانش آموزی که یا پشت جبهه در حال خواندن فیزیک و ریاضی است یا در جبهه مشغول آماده شدن برای شب عملیات. هم سردش می شود، هم خوابش می گیرد و هم رویابافی می کند. این می شود واقعیت جنگ؛ واقعیتی که در قلم احمد دهقان به خوبی خود را به تصویر می کشد. بعدها میکله مارلی، مترجم ایتالیایی رمان «سفر به گرای 270 درجه» گفته: داستان نویس وقتی موفق می شود که در رمان حضور دارد، بدون اینکه به چشم بیاید. دهقان در رمان سفر به گرای ۲۷۰درجه با اینکه داستانی را که خواسته نقل نکرده؛ اما نوعی اتوبیوگرافی نوشته است. اینکه مترجمی که هیچ از جنگ ما نمی داند و آن را لمس نکرده، چنین تعریفی از رمان داشته باشد، نشانه موفقیت آن است.
در سفر به گرای 270 درجه گاهی قلم دهقان به سمت طنز میل می کند و گاهی جدی می شود. اولین تجربه رمان دهقان آنقدر قشنگ از آب در می آید که جایزه های مختلفی مانند برگزیده شدن در بیست سال داستان نویسی، بیست سال ادبیات پایداری و نیز کتاب سال دفاع مقدس را به خود اختصاص داد.
سال 2015 بود که بهترین داستان شرقی معرفی شد و به «جایزه سرزمین ناشناخته» دست پیدا کرد؛ همان جایزه ای که به آثاری که دارای خلاقیت قوی در سطح علمی و فرهنگی و پایبندی به اصول انسانی باشند، تعلق می گیرد.
سفر به گرای 270 درجه به زبان های انگلیسی، روسی و ایتالیایی ترجمه شد و اولین رمانی است که با موضوع جنگ در امریکا نیز منتشر شد.
و اما احمد دهقان کیست؟
زندگی نویسندگان موفق را که مرور می کنیم، آثارشان پر است از این تجربه های زیسته. احمد دهقان یکی از همان‌هاست.
او که در اول خرداد ماه سال 1345 در کرج متولد شد و همه به عنوان یک نویسنده دفاع مقدسی کاربلد می‌شناسندش. هنوز نوجوانی بیش نبود که طعم جنگ را چشید. آن هم نه از صفحه تلویزیون که در میان چادرهای صحرایی و سنگرهایی که با گونی های خاک، جان گرفته بودند. 15 سالگی شروع متفاوتی بود برای احمد دهقان. اگر او خوب می نویسد آن را تجربه کرده است. او خودش روزگاری همان ناصری است که باید در پشت جبهه فیزیک و ریاضی بخواند و در امتحاناتش شرکت کند. اگر بعضی ها آنان را نسل سوخته می دانند اما او خودش حرف دیگری دارد آنجا که گفته است: «من و هم نسلانم چیزهایی را دیدیم که خیلی ها حسرت دیدن آنها را دارند.» بعدها یعنی وقتی هفت سال حضورش در ایام جنگ به پایان رسید. شده بود یک جوان 22 ساله حالا می خواست نتیجه فیزیک و ریاضی خواندنش را در رشته مهندسی برق ببیند. دلش اما برای مردمی که سال ها با بهترین‌هایشان در جبهه هم‌سفره بود نیز می تپید و همین پایش را به رشته علوم اجتماعی هم کشاند و کارشناسی ارشدش را در رشته مردم شناسی به پایان برد.
پایش اما اینطور به نوشتن باز شد که تصادفی او را خانه نشین کرد و این فرصتی شد تا یک ساله 150 رمان بخواند و تحلیل کند. این دوره انگیزه ای شد تا مکتوبی از خاطراتش تهیه کند و شد شروعی برای دست به قلم شدنش.
اولین اثرش «ستاره های شلمچه» بود که به چاپ رسید. بعدها کتاب پشت کتاب بود که از او به چاپ رسید بی آنکه کلیشه ای را وارد داستان‌هایش کند و همه اینها را شاید بتوان گفت که او مدیون تجربه زیسته اش است. او حقیقت جنگ را بازگو می کند و از این ویژگی برخوردار است که انتقادش نسبت به ماهیت جنگ را از زبان شخصیت ها می گوید نه نویسنده.
روزهای آخر، سفر به گرای 270 درجه، هجوم، ناگفته‌های جنگ: خاطرات سپبهبد شهید علی صیاد شیرازی، من قاتل پسرتان هستم، سال بازگشت، گُردان چهارنفره، آزادی خرمشهر، پل چوبی: خاطرات سردار شهید احمد امینی، دشتبان، پرسه در خاک غریبه، پرنده و تانک، همسفر، نگین هامون، گزارش روزانه جنگ (دوره پنج‌جلدی)، دکتر چمران، بچه‌های کارون، یادداشت ها: مجموعه یادداشت های شهید حسن باقری، جشن جنگ، بچه های ایران، مأموریت تمام، لحظه های اضطراب، بچه های تپه سوم، بچه های عملیات کرکوک، بچه های کوهستان، بچه های آوه‌زین، خاک و خاطره آثاری هستند که تا کنون به قلم احمد دهقان به چاپ رسیده اند.
او این سال ها که مشغول نوشتن بوده است طعم شیرین جوایزی مانند بیست سال ادبیات داستانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بیست سال ادبیات پایداری، چهارمین دوره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس،کتاب سال شهید غنی‌پور در بخش کتاب نوجوان در سال۱۳۸۹ برای کتاب دشتبان، سرزمین ناشناخته (ترااینکاگنیتا) را هم چشیده است. علاوه بر این جوایز به شکل‌های دیگری هم از او تقدیر شده است مانند اینکه او در دانشگاه گوته فرانکفورت آلمان حاضر شد تا در نشستی که درباره نسخه انگلیسی «من قاتل پسرتان هستم» تشکیل شده بود، شرکت کند. دانشگاه سواس هم از او دعوت کرد تا به لندن برود و به معرفی ادبیات دفاع مقدس بپردازد. در مراسم «آیین چهل قلم» استان البرز هم از او قدردانی کردند و تمبر یادبود نمادینی از او به‌پاس یک‌ربع قرن داستان‌نویسی‌اش نقش زدند.
او در همه این سال ها همراه نویسندگی مسئولیت هایی مانند دبیری مجموعه کتاب های «بچه های ایران»، مدیریت کارگاه قصه و رمان حوزه هنری، کارشناسی ادبی در دفتر ادبیات و هنر مقاومت و مرکز آفرینش‌های ادبیِ حوزه هنری و نمایندگی هیأت علمی در بخش مستندنگاری نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد را هم عهده دار بوده است.
گفتن از احمد دهقان به همین چند خط ختم نمی شود که هر چه کاربلدتر باشی بهتر می شود از تو نوشت اما فرصت کوتاه است.
