شب قدر ترسوها!

به گزارش خبرنگار جی پلاس، مرحوم حجت الاسلام مسعود دیانی، دین پژوه که در سحرگاه هجدهم اسفند ماه  ۱۴۰۱ پس از طی یک دوره بیماری سخت، به دعوت حق لبیک گفت و امسال ماه مبارک ما را نه با جسم خاکی که با روح بلندش همراهی می کند، در یادداشتی درباره شب قدر چنین نوشته است: 

خواب را بر چشمانمان حرام کرده ایم! زحمت بیداری در نیمه ی شب را به زور هزار و یک حیله بر خودمان هموار کرده ایم! شلوغی جمعیت! ساعت ها نشستن روی پاها و درد مفاصل! خواندن دعاها و کتاب هایی که سال تا ماه حوصله مان نمی کشد و موقع خواندنشان هی انگشتمان را لای وجود صفحه ی آخر می گذاریم تا شمارش معکوش صفحات را داشته باشیم که کی تمام می شود پس!؟ اما با همه ی این اوصاف آمده ایم! نه خودمان که حتی که کودکانمان را هم از بستر جدا کرده ایم، به زور بیدارشان نگاه داشته ایم و به بهانه های شیرین و ترانه های رنگین به مسجدشان کشانده ایم! چه اتفاقی افتاده آخر!؟ عارف شده ایم!؟ عاشق شده ایم!؟ عابد شده ایم!؟ زاهد شده ایم!؟ هان! چه شده که این همه سختی را بر جان خریده ایم!؟ هان! 

راستش را بخواهید خواب شیرین شبانه را رها کرده ایم چون خوابمان نمی برد! خوابمان نمی برد چون می ترسیم! آری! می ترسیم! ترس! ترس! می ترسیم!

می ترسیم که بخوابیم و ما را خواب ببرد و دنیا را آب! می ترسیم که بخوابیم و فردا صبح که بیدار می شویم بشنویم که "هر کی خوابه قسطش آبه!" و ما بی نصیب مانده باشیم! می ترسیم که امشب که شب قدر و تقدیر است، برای ما کم بنویسند! برای ما بد بنویسند! سهم ما را کم بدهند! صدای ما را نشنوند! نیاز های ما را نبینند! می ترسیم که ما را فراموش کنند! می ترسیم که خوب های نعمت ها را به شب بیدارهای مسجدی بدهند و ته مانده هایش را برای ما بگذارند! حتی می ترسیم که لج کنند از خواب راحت ما و نیامدنمان و زبانم لال برایمان گرفتاری و مشکلات و بیماری و مصیبت بنویسند در این شب تقدیر امور ... .

آری! می ترسیم! و اینگونه شب قدر ما می شود شب قدر ترسوها! همین ...

ترسوها اگر چه شاخ و دم ندارند! و این شکلی نیست که موهای سیخ شده بر تنشان از ترس تابلو باشد! اما آنقدر ها هم بی نام و نشان نیستند! ترسوها را می شود شناخت! می شود دید! می شود لمس کرد! و می شود شب قدر ترسوها را درک کرد ... .

شب قدر ترسوها!

ترسو برای خودش خیلی نقش قائل است! ترسو برای خودش مدام نوشابه باز می کند و واقعا برای دعا و عبادت ناچیزش ارزش قائل است! ترسو فکر می کند دعای اوست که باران نعمت را بر زمین نازل می کند و اگر خدای ناکرده شبی دست به دعا بر ندارد و دعایی نکند زمین از تشنگی می میرد! ترسو گمانش این است که اگر دعای او نباشد سیل بلاها و مصیبت هاست که خانمان ها را ویران می کند و زندگی ها را خاکستر می کند! ترسو می ترسد که دعا نکند! که دعا نکند که ندهد – نعمت ها یش را – و می ترسد که دعا نکند که بدهد – بلاهایش را – ترسو می ترسد. خیلی ....

ترسو اما فراموش کرده است که خدایش را همین یکی دو ماه پیش، در دعاهای روزانه ی ماه رجب، اینگونه می خوانده است: یا من یعطی من لم یسئله و لم یعرفه تحننا منه و رحمة .... خدایش را اینگونه می ستوده که به آنهایی که حتی دست نیاز به سوی او دراز نکرده اند و از او هیچ نخواسته اند! بلکه به آنها که حتی وجودش را نادیده گرفته اند میان این همه شناخته او را به غربت ناشناخته ها سپرده اند عطای فراوان دارد و نعمت های بی پایان! بی خواستن و بی شناختن حتی! و حتی تر! به آنها که تیغ بر رخسارش کشیده اند و نمک از دست نمکینش گرفته اند و نمکدان شکسته اند! ترسو فراموش کرده است که هر شب جمعه خدایش را به این کریمی می خوانده است که: عادتک الاحسان الی المسیئین، عادت توست که نه فقط به نیکانت که گناهکاران و بدخواهانت را حتی در آغوش احسان و مهربانیت سخت بفشاری و بهره ماندشان سازی! ترسو همانقدر که خیلی خودش را تحویل می گیرد خیلی هم فراموشکار است ...

شب قدر ترسوها!

ترسو فراموشکار است! خیلی زود همه چیز را از یاد می برد! شتر دیدی! ندیدی! حالا نه اینکه چیزهای پیش پا افتاده را فراموش کند! نه اینکه یک قرار گم در بین هفته های پیچ در پیچ را فراموش کند! نه! ترسو خدا را فراموش می کند! لا تکونوا کالذین نسوا الله فانساهم انفسهم! ترسو خدا را فراموش می کند! نه اینکه اصلا یادش نباشد ها! نه! کافی است نیازی در زندگیش باشد تا خدا خدایش گوش عرشیان را کر کند! کافی است حاجتی داشته باشد تا عرش را به فرش بدوزد، کافی است گرفتاری داشته باشد تا صدای ضجه هایش آسمان را بلرزاند و از زاهدترین زاهدها و عابدترین عابدها زاهدتر و عابدتر و شب زنده دارتر شود! در رنج ها و بد بختی ها و گرفتاری ها و نیازها و مصیبت هاست که به یاد خدا می افتد! اما هنگامی که خدا نیازش را پاسخ اجابت بدهد یاد من تو را فراموش! من کی ام! تو کی هستی! خواب دیدی خیر باشه! ترسو این شکلی است: و اذا مسّ الانسان ضرّ دعا ربّه منیبا الیه ثمّ اذا خوّله نعمة منه نسی ما کان یدعوا الیه من قبل .... ( زمر – 8 ) " و بیچاره انسان را هرگاه فقر و مصیبت و رنجی پیش آید در آن حال به دعا و توبه و انابه به درگاه خدا رود و چون نعمت و ثروت به او عطا کند خدایی را که پیش از آن می خواند به کلی فراموش سازد ... " ترسو فراموشکار است!

شب قدر ترسوها!

ترسو بی ظرفیت است! دیدی فقط وقتی که گرفتار بود به یاد خدا می افتاد! ظرفیت خوشی ندارد! ظرفیت نعمت ندارد! ظرفیت ثروت و قدرت و مکنت ندارد! یا رب مباد آنکه گدا معتبر شود .... گر معتبر شود ز خدا بی خبر شود .... ترسو همان گدایی ست که با اندک نعمتی از خدا بی خبر می شود! همیشه باید زور بالای سرش باشد! همیشه باید توسری خور بار بیاید! نه اینکه خدا بخیل است یا زبانم لال عقده ای ست! ترسو بی ظرفیت است! چه کارش می شود کرد! تازه به دوران رسیده ها را دیده ای!؟ نعمتش بدهند، حاجتش را بدهند همانجوری می شود، خودش را گم می کند، به خاطر همین بی ظرفیتی اش باید همیشه گرفتار بماند و الا می شود طاغوت! طغیان می کند! سرکشی می کند! ظلم و ستم و چپاول و غارت می کند، همان موش آب کشیده می شود شیر درنده و گرگ باران دیده ... مثل خیلی از ارباب قدرت! تا پایین بودند و دستشان به دهانشان نمی رسید آدم بودند! خوب بودند! آزارشان به کسی نمی رسید، اما با رسیدن به قدرت و ثروت و مکنت چه بلاهایی که بر سر بشریت نیاوردند، ترسو هم همینگونه است، خدا به خیر کند آن روزی که ترسو حاجتش را بگیرد و به آنچه می خواهد برسد، "و لو بسط الله الرزق لعباده لبغوا فی الارض .... " ( شوری – 27 ) اگر رزق وسیع باشد نتیجه اش می شود بغی و طغیان و سرکشی .... ترسو بی ظرفیت است ....

شب قدر ترسوها!

ترسو رفیق نیمه راه است! نامرد است! نا لوطی ست! بی مرام است! ترسو نمک می خورد و نمک دان می شکند و حرمت دست و نمک و نمکدان نگاه نمی دارد! اگر ندیده بود حرفی نبود! اگر دست خدا را ندیده بود بعینه، اگر با تمام وجود لمس نکرده بود خدا را، اگر نیست شدن همه چیز غیر از خدا را ندیده بود هنگامی که او نیاز داشت به یک منجی که نجاتش بدهد، در صحنه صحنه ی نمایش زندگی حرفی نبود! اما ترسو دید! ترسو در آن هنگامی که داشت هلاک می شد! آن هنگامی که داشت در توفان حوادث غرق می شد! آن هنگامی که داشت بی آبرو می شد! آن هنگامی که به نقطه ی پایان رسیده بود و در همه ی این لحظات دست نیاز به سوی هر که دراز کرده بود خالی برگشته بود، در لحظه ی سیاه نا امیدی ها.... نقطه ی روشن یک امید پر فروغ، خدا! آبرویش را خرید، شب نا امیدیش را به سحر امید رساند، نگذاشت چینی آبرویش ترک بخورد و بشکند، دستش را گرفت! با دست خودش! در پناه خودش! در آغوش گرم خودش! و ترسو این را فهمید! اما نامرد نالوطی بی مرام، همین که نجات پیدا کرد، همین که نفسش جا آمد، تشکر که نه! پشت کرد و پشت پا زد و رفت .... "و اذا مسّکم الضّرّ فی البحر ضلّ من تدعون الا ایاه فلمّا نجّاکم الی البرّ اعرضتم و کان الانسان کفورا " ( اسراء – 67 )

شب قدر ترسوها!

ترسو می ترسد! هم از کفر! هم از ایمان! نه جسارت و شجاعت کافر شدن دارد! نه توان و تاب و طاقت ایمانی شدن! ترسو به حکم ترسش احتیاط می کند! خدا را با احتیاط می پرستد! خدا را در حاشیه می پرستد – حاشیه ای به اندازه ی یک شب قدر بر متن یک سال کتاب زندگی! – رندانه خدا را می پرستد! به کارکرد خدا نگاه می کند! به بهره وری خدا نگاه می کند! روزهایی که بهره وری خدا بالا بود می رود سمت ایمان! روزهایی که بهره وری خدا پایین بود یا منفی بود می رود طرف کفر! این شرط احتیاط و رندی ترسوهاست ... " و من الناس من یعبد الله علی حرف، فان اصابه خیرٌ اطمأنّ به و ان اصابته فتنة انقلب علی وجهه، خسر الدنیا و الآخرة، ذلک هو الخسران المبین" ( حج – 11 ) " و از مردم کسانی هستند که خدا را به زبان و ظاهر می پرستند، هرگاه به خیر و نعمتی رسند به خدا اطمینان خاطر پیدا می کنند و اگر به آفتی برخورند از خدا روی گردان می شوند... خسر الدنیا و الآخرة ... و این خسران مبین و آشکار است ... "

شب قدر ترسوها!

دعای ترسو، دعای وارونه است! ترسو دعا نمی کند که خودش را تغییر دهد! ترسو دعا می کند که خدا را تغییر دهد!!! نیایش ترسو، ستایش و حمد نیست! متلک است! تکه پرانی است! گوشه کنایه است! ترسو وقتی خدا را به " کریم " صدا می زند دارد متلک می اندازد که پس کرمت کو!؟ وقتی می گوید رزاق، یعنی هی! تو که خودت را رزاق می دانی پس رزق فراوانت کو! وقتی می گوید شافی یعنی شفایت کو!؟ وقتی می خواند مجیب یعنی اجابتت کو!؟ ترسو می خواهد با دعایش خدا را کریم کند! رزاق کند! مجیب کند! شافی کند! از وضعیت موجود خدا خسته است! به نظرش خدا آنجور که باید و شاید برای او کار نکرده است، می خواهد خدا را در منگنه قرار دهد! اما هیچ گاه به این فکر نمی کند که شاید این دعاهای سرشار از زیبایی برای تغییر خود اوست نه تغییر در خدا ! اوست که باید رابطه اش را با صاحب اسماء الحسنی و دنیایی مخلوق این یگانه ی بی همتاست تغییر دهد! ترسو می خواهد از زمین به آسمان ببارد نه از آسمان به زمین ... .

شب قدر ترسوها!

دعای ترسو دعای شکایت است، نه شکر! در تمام طول زندگیش یک بار نشد بیاید در احیای شب قدر و شکر کند! از ته دل! بگوید دستت درد نکند خدا! لطف کردی خدا! ممنون! تشکر! همیشه ی دنیا شاکی است! همیشه طلب کار است! نگاه نمی کند این همه لطف را! این همه نعمت را! این همه برکت را! این همه مهربانی را! این همه محافظت را! این همه گذشت را! ترسو شاید هزار بار جوشن کبیر را بخواند اما یک بار هم جوشن صغیر را نمی خواند، تا یکی یکی ببیند و لمس کند تیرهای بلایی را که می توانستند قلب او را نشانه روند و از پایش بیندازند و این خدا بوده که از لطف و مهربانی اش برای او سپری ساخته است که هیچ تیری بر او کارساز نشود ....

شب قدر ترسوها!

ترسو رنج کش و زحمت کش است! از همه چیز فقط سختی اش نصیب او می شود، مشقت و گرفتاری اش! نه اینکه فقط حکایت شب قدرش باشد ها! نه! نماز بخواند همین طور است! فقط زحمت نشست و برخاست و دلّا و راست شدنش به او می رسد! روزه بگیرد فقط گرسنگی و تشنگی و بی حالی اش نصیبش می شود! از شب قدر هم فقط زحمت بیدار ماندن به زور و نشستن در شلوغی و دعا خواندن های پی در پی و گریه کردن های به زور ... کم من صائم لیس له من صیامه الا الجوع و الظمأ و کم من قائم لیس له من قیامه الا السّهر و العناء ... حبذا نوم الاکیاس و افطارهم .... ترسو نه اینکه می ترسد از بیدار نماندن و دعا نخواندن و ذکر نگفتن، فرصتی برای اندیشیدن ندارد! فرصتی برای کیس شدن ندارد! می ترسد خب! می لرزد خب! جای این حرف ها نیست برای ترسو ....

شب قدر ترسوها!

ترسو ظاهر بین و ظاهر خواه است! همه چیزش همین حکم را دارد! روزه اش! نمازش! شب قدرش! قرآن به سر گرفتنش! ترسو همان قرآنی را به سر می برد که کوفیان به نیزه اش کردند! ترسو همان قرآنی را به سر می برد که خوارج در مقابلش پایشان لرزید و ترسیدند! ترسو هم از همان قرآن می ترسد! ترسو از خدا در این شب ها و روزها مدام می خواهد حاجی شود .... ان تکتبنی من حجاج بیتک الحرام .... اما حجی که می خواهد هم حج ظاهری است، گشتن دور یک تکه سنگ! مثل حمار طاحون! الاغ آسیاب ها که با چشم بسته می گردد! یک چیزی شبیه همان خر عیسی گرش به مکه برند ... چونکه آید هنوز خر باشد .... چونکه ترسو معرفت ندارد، المتعبد بغیر معرفة یدور و لا یبرح و لا یدری ما هو فاعل ...

شب قدر ترسوها!

حکایت ترسو، حکایت طنز آمیزی است! ترسو شب تولد مقتول خودش را به جشن می نشیند! همه ی برکات شب قدر! درک ناشدنی بودنش! بهتر از هزار ماه بودنش! سلام بودنش! شب تقدیر بودنش و .... همه و همه به خاطر قرآن است! شب قدر شب تولد قرآن برای ماست، اما ترسو با قرآن چه کرده است! جز اینکه زیر پایش گذاشته و له اش کرده!؟ جز اینکه مهر سکوت بر لبان قرآن زده؟! جز اینکه گرد غربت و مهجوری بر لباسش نشانده!؟ تا آنجا که پیامبر شکایت ترسوها را به خدا برده: " و قال الرسول یا ربّ ان قومی اتّخذوا هذا القران مهجورا " ( فرقان – 30 ) حضور در مراسم شب قدر یعنی عزیز داشتن قرآن! یعنی تکریم قرآن! یعنی حرمت گذاشتن به قرآن! بین خودمان بماند! جامعه ای که قرآن اینقدر در او عزیز و با حریم باشد وضعیتش این است!؟

خنک آن قمار بازی که بباخت هرچه بودش

بنماند هیچش الا هوس قمار دیگر ....

بیایید امشب برای یک بار هم که شده ترسمان را کنار بگذاریم! کمی از حاجت ها و نیاز ها و خواسته هایی که هیچ گاه رهایمان نکرده اند رها شویم! مثل لحظه هایی که باران می زند جوانی کنیم و سرخوش بپریم زیر باران! نترسیم! از خیس شدن! از باران! چتر ها را باید بست ... زیر باران باید رفت! شب قدر شب عاشقی است! شب گدایی نیست!

تو بندگی چو گدایان به شرط مزد مکن

که خواجه خود هنر بنده پروری داند

شب قدر، شب عشق است، شب وصال است

شب وصل است و طی شد نامه ی هجر

سلام فیه حتی مطلع الفجر

شب قدر ، شب شادی است، شب خوشی و سرمستی است ، شب مبارک باد است، انا انزلناه فی لیلة مبارکة ...

چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی

آن شب قدر که این تازه براتم دادند

شب قدر شب باران است! باران مهربانی خدا! باران مغفرت! باران فرشته های الهی! شب قدر را قدر نامیده اند به معنای تنگی جا! آنقدر در این شب از آسمان فرشته می بارد که اگر سوزنی رها شود بر زمین نخواهد رسید! از بس که زمین فرشته زار شده! نترس! چتر ها را باید بست .... زیر باران باید رفت ..... همین