کتاب «اقتصاد بخش عمومی» نوشته زنده یاد محمدحسین تمدن جهرمی، اقتصاددان و استاد فقید دانشگاه تهران با حضور و سخنرانی جمعی از اساتید دانشگاه و دانشجویان رونمایی شد.
در آغاز این نشست دکتر ابوالفضل پاسبانی استادیار جهاد دانشگاهی به تشریح بخش هایی از زندگینامه زنده یاد تمدن جهرمی پرداخت.
دکتر عباس عرب مازار اقتصاددان و استاد دانشگاه شهید بهشتی در این نشست با بیان اینکه بزرگداشت افرادی چون استاد تمدن جهرمی، بزرگداشت علم است، گفت: ایشان شخصیتی بسیار محبوب و دانشمندی برجسته بودند.
وی با اشاره به تجربیات خود در خصوص اقتصاد بخش عمومی، افزود: در دهه گذشته ما شاهد تلاش ها، مقالات، گفت و گو و تبیین سیاست های هرچه بیشتر برای دولت زدایی از اقتصاد ایران به نفع اقتصاد آزاد بودیم. البته من نمی دانم این اصطلاح آزاد از کجا آمده و یک بار ایدئولوژیک به اقتصاد بازار داده است! لذا باید به یک نکته توجه کرد که آیا پیش نیاز های مورد نیاز اقتصاد بازار در شرایط فعلی فراهم است؟ آیا اقتصاد بازار با آن وظایفی که قانون اساسی بر عهده دولت گذاشته، هماهنگ است؟
عرب مازار خاطرنشان کرد: به نظر من یکی از ریشه های توجه بیش از حد به اقتصاد بازار، تاکید بیش از حد اساتید در کلاس های اقتصاد بر کارایی بازار رقابت کامل است. برخی بازار رقابت کامل را چنان درس می دهد گویی این یک معجزه در تاریخ است در صورتیکه همه ما می دانیم بازار رقابت کامل یک الگوی نظری بیش نیست. بازار رقابت مصداق خارجی ندارد و جایی اتفاق نیفتاده است لذا نمی توانیم آن را به عنوان یک راه حل برای حل مشکلات اقتصاد کشور ارائه کرد اما این موضوع به یک باور و اعتقاد در دانشجویانی تبدیل شده که امروزه مسئولیت های مهمی در کشور دارند و در مقام تصمیم گیری و تصمیم سازی قرار گرفته اند.
وی با تاکید بر اینکه اصرار به برقراری سازوکار بازار در کشور لااقل در کوتاه مدت منطقی نیست، گفت: مثال واضح آن بازار ارز است. تعیین نرخ ارز در حاشیه خیابان های تهران و بعضی شهرهای خارجی صورت می گیرند و نام آن را بازار آزاد گذاشته اند درحالیکه پس از انقلاب تصدی دولت در حوزه اقتصادی یک الزام قانونی برای حفظ و حراست از سرمایه های ملی کشور بود. بسیاری از صنایع و بنگاه های مهم کشور بلاتصدی مانده و بسیاری هم در دادگاه ها مصادره شده بود بنابراین خیل عظیمی از این بنگاه ها با مشکلات متعددی در اختیار دولت قرار گرفت. یکی از اینها هتل نیمه کاره آزادی بود که به ما گفته شد ببینید صاحب آن کیست و ماجرای ساخت آن چه بوده است. بعد از بررسی پرونده ها فهمیدیم میزان بدهی بانکی این موسسه 2 تا 3 برابر ارزش کل آن بنا بود یعنی با فروش آن یک سوم بدهی هایش پرداخته نمی شود. صاحبان آن هتل از بانک های مختلف وام گرفته و پس از تبدیل آن به دلار از کشور خارج شده بودند. از این موارد کم نبودند لذا تصدی گری دولت پس از انقلاب از این جهت ماهیت پیدا کرد.
استاد دانشگاه شهید بهشتی در ادامه بیان کرد: عدم تخصص مدیران جدید، اعمال تحریم های خارجی، بروز جنگ تحمیلی و قیمت گذاری تکلیفی از جمله عواملی بودند که اداره بنگاه ها را با چالش مواجه کرد در نتیجه دولت ها شروع کردند به دادن امتیازات مالیاتی، انحصار در تولید، اجازه ترک تشریفات و ... که موجب شکل گیری رانت شد. پس از آن، بدون تدابیر لازم شروع به فروش این بنگاه ها کردند و بخش عمده ای از این موسسات از دولت به بخش های دیگر دولتی و شبه دولتی منتقل شدند.
وی در پایان گفت: با توجه به تشدید تحریم های اقتصادی، نیازی به یک نقشه راه و تفکر جدید داریم. می شود الگوهای دیگری مانند مشارکت بخش عمومی و خصوصی بهره برد که نیازمند یک عزم ملی است. آنچه که ما در راه حل ها می بینیم خیلی تعجب برانگیز است مانند فروش خودرو در بورس که در هیچ کجای دنیا چنین چیزی نیست یا گفته می شود به هر خانوار 15 لیتر بنزین بدهیم یا واردات خودرو به منظور تامین خودروی مستضعفین و طبقه متوسط در حالیکه همین ها خودروهای داخلی را هم نمی توانند خریداری کنند.
دکتر علی طیب نیا استاد اقتصاد دانشگاه تهران و وزیر اسبق اقتصاد دیگر سخنران این نشست به بیان وجوه شخصیتی مرحوم تمدن جهرمی پرداخت و گفت: زنده یاد تمدن جهرمی تنها اقتصاددانی بود که مقام استادی ممتاز نایل شدند. ایشان نه تنها یک عالم شایسته بود، معلمی بود که دانشجویان را شیفته خود می کرد.
وی با بیان اینکه درس اقتصاد بخش عمومی به شکل امروزی، اولین بار توسط دکتر تمدن جهرمی ایجاد شد، گفت: استاد جهرمی در نهضت ملی شدن صنعت نفت فعال بود و در ان زمان گرایش های چپ داشت اما بارها از ایشان به نقل از پوپر شنیدم که اگر جوانی گرایش سوسیالیستی نداشته باشد دل ندارد اما اگر در دوران میانسالی سوسیالیست باقی بماند، عقل ندارد. ایشان فردی بود که در حوزه های مختلف دانش مانند سیاست، تاریخ، حقوق و جامعه شناسی صاحب تخصص بودند.
طیب نیا در پایان خاطرنشان کرد: مرحوم تمدن دغدغه عدالت داشت. اگر یک نظریه اقتصادی هرچقدر هم منسجم باشد اما نتواند عدالت را اجرا کند، ارزشی ندارد. ایشان همواره سعی می کرد مفهوم عدالت را در ذهن دانشجویان بنشاند.
دکتر ناهید پوررستمی عضو هیات علمی دانشکده مطالعات جهان از جمله سخنرانان این نشست با اشاره به تلاش های صورت گرفته درخصوص گردآوری و انتشار آثار دکتر تمدن جهرمی، گفت: دو جلد کتابی که اخیرا منتشر شده بسیار مفید و مختصر است و توصیه من این است دانشجویان از این اثر استفاده ببرند.
وی افزود: من از استاد تمدن شنیدم که اقتصاد هیچ قانونی ندارد جز اینکه اقتصاد به محیط بستگی دارد لذا درک نظریه ها در قالب شرایط محیطی، بسیار مهم است. در همین خصوص در جلد دوم کتابی که به همت دکتر پاسبانی منتشر شده، توجه ویژه ای به درک محیط شده است.
پوررستمی در پایان سخنان خود گفت: ما نیاز داریم متخصصینی بیایند و مبانی اندیشه اقتصاددانان ایرانی را تبیین کنند. این مساله کمک می کند محققین و دانشجویان تازه وارد با اندیشه های اقتصاددانان آشنا شده و جای خود را پیدا کنند. اثر دیگر این مجموعه ها هم این است که اندیشه خود را در بستر زمان و تاریخ ماندگار کنند.
دکتر احمد میدری جامعه شناس و استاد دانشگاه چمران آخرین سخنران این مراسم، در ابتدای سخنان خود گفت: من تصورم این بود که رونالد کوز بعد از کسب جایزه نوبل در ایران مطرح شد اما بعدها فهمیدم استاد تمدن جهرمی از دهه 60 میلادی با ایشان آشنا بوده است. از این جهت با توجه به مساله مولدسازی که اخیرا در کشور ما مطرح شده می خواهم به نظریه رونالد کوز اشاره کنم.
وی افزود: همیشه فروش اراضی دولتی در آمریکا مورد بحث بود. سابقا قرعه کشی می کردند و زمین ها را با قیمت مشخص واگذار می کردند. کوز این روش را مناسب می دانست یعنی قرعه کشی کردن بهتر از این است که دولت بخواهد زمین را به چه کسی بدهد. او می گفت آن فرد می گردد و بهترین کسی که می توانست این مال را مولد کند را پیدا می کرد. بعد از زمین ها، بحث فروش فرکانس های رادیویی هم پیش آمد. این شیوه تا سال ها ادامه داشت تا اینکه دولت گفت من باید تشخیص بدهم که این اموال را به چه کسی بفروشم. در پاسخ گفته شد که فساد انقدر در ساختار اداری زیاد است که بهتر است دولت به طور شفاف اموال را از طریق قرعه کشی بفروشد. عده ای در نقد کوز تصاویری از زمین های فروخته شده تهیه کردند و گفتند این روش خطا دارد لذا عده ای ار اقتصاددانان گفتند روش مزایده ها اشتباه است و این روش قرعه کشی هم خطا دارد در نتیجه اگر اموال دولت را به بهترین قیمت نفروشید، خریدار نمی تواند با بهترین قیمت از آن بهره برداری کند. یک اقتصاددان دیگر گفت برنده کسی باشد که بیشترین قیمت را پیشنهاد می دهد اما به قیمت نفر دوم می خرد. استدلال اینها بود که آدم ها وقتی از جیب دیگران هزینه می کنند، ولخرجی می کنند چون می گویند ما بالاترین قیمت را می دهیم جون قرار نیست قیمت ما ملاک فروش شود. همین باعث می شود قیمت ها بالا برود. سپس گفتند قیمت در بازار کم کم کشف می شود نه مزایده پس یک روش جدید گذاشتند که بر اساس آن بعد از قیمت اولیه، مزایده یک بار دیگر تکرار می شود و بالاترین قیمت مرحله اول، به قیمت مبنای مرحله دوم تبدیل می شود. همزمان با تکرارها، اطلاعات بیشتری درباره کالاهای مکمل ارائه می شود. نتیجه این کار بود اموالی که قرار بود به 200 میلیون دلار فروخته شود، به 7 میلیارد دلار فروخته شد.
میدری در پایان سخنان خود گفت: باید دید بحث حراج چه موانع و چه پیچیدگی هایی دارد که سی سال توسط اقتصاددان ها نقد شد تا به جواب رسیدند. در قضیه مولدسازی هم همین است و نقش دانشکده های اقتصاد می تواند راهگشا باشد.
در پایان این مراسم از کتاب تازه انتشار یافته زنده یاد تمدن جهرمی رونمایی شد.
