سید محمد سعید حکیم؛ مرجعی که سال ها در زندان صدام بود/او دیدگاه های تازه ای در فقه داشت مانند ازدواج دائم مرد مسلمان با زن اهل کتاب

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان هنر این مرز و بوم و کسانی که کارنامه پر افتخار هنری شان مایه مباهات سرزمین ایران است، در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های شاخص عرصه هنر را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی سید محمد سعید حکیم اختصاص دارد.

 

زندگینامه سید محمدسعید حکیم

سید محمد سعید حکیم یا سید محمد سعید طباطبایی حکیم (۱۳۵۴-۱۴۴۳ق) از مراجع تقلید شیعه در عراق. وی نوه دختری سید محسن حکیم، مرجع تقلید شیعیان در قرن چهاردهم قمری، بود. محمد سعید حکیم تحصیلات حوزوی را نزد سید محسن حکیم، حسین حلی و آیت الله سید ابوالقاسم خویی گذراند و پس از وفات ایشان به مرجعیت رسید.

 

آیت الله حکیم با مجازات مرتد مخالف بود. همچنین در مسئله رؤیت هلال بر آن بود که اگر ماه در یکی از مناطق آسیا، افریقا و اقیانوسیه دیده شود، دیگر مناطق نیز احکام شرعی همان منطقه را خواهند داشت. از نظر حکیم، پیروان ادیان ابراهیمی از نظر فقهی پاک هستند و ازدواج دائم مرد مسلمان با زن اهل کتاب جایز است.

 

حکیم از دوره جوانی، دروس تخصصی حوزه چون فقه و اصول فقه و دیگر دروس مانند اخلاق و تفسیر را تدریس می‌کرد. او آثاری را در موضوع‌هایی چون فقه، اصول،‌ کلام و مسائل اجتماعی نوشته است. در دوران حکومت صدام حسین در عراق، هشت سال به زندان افتاد. دفترهای نمایندگی او در شهرهایی مثل نجف، قم،‌ دمشق و بیروت فعالیت دارند.

 

اطلاعات فردی

سید محمدسعید حکیم

تاریخ تولد ۱۳۵۴ق

محل زندگی نجف اشرف

تاریخ وفات ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ش

شهر وفات نجف اشرف

خویشاوندان سرشناس سید محسن حکیم

اطلاعات علمی

استادان سید محسن حکیم، میرزا حسن بجنوردی، شیخ حسین حلی، ابوالقاسم خویی

شاگردان باقر ایروانی، سید عبدالرزاق حکیم، حسین فرج عمران قطیفى.

تألیفات المحکم فی اصول الفقه، الکافی فی اصول الفقه،‌ مصباح المنهاج

 

زندگی‌نامه

آیت الله سید محمد سعید طباطبایی حکیم، در سال ۱۳۵۴ق برابر با ۱۳۱۴ش، در شهر نجف به دنیا آمد.[۱] پدرش سید محمدعلی از استادان سطوح عالی حوزه علمیهٔ نجف و مادرش دختر آیت الله سید محسن حکیم بود.[۲]

 

وفات

حکیم در ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ش، مصادف با ۲۵ محرم ۱۴۴۳ق در نجف درگذشت[۳] و پس از تشییع، در ایوان حرم امام علی(ع) به‌خاک سپرده شد.[۴]

 

فعالیت‌های علمی

آیت الله سید محمد سعید حکیم در ده سالگی، دروس حوزوی را نزد پدرش آغاز کرد و تا پایان دوره سطح حوزه، از وی آموخت.[۵] پس از آن، دروس خارج را نزد کسانی چون آیت الله سید محسن حکیم و حسین حلی فرا گرفت.[۶] سید محسن حکیم تصحیح و تحقیق کتاب مستمسک العروة الوثقی را به او واگذار کرد.[۷]

محمدسعید حکیم از ۳۲ سالگی، تدریس دروس خارج فقه و اصول را آغاز کرد. او همچنین تفسیر قرآن و اخلاق تدریس می‌کرد.[۸]

 

استادان و شاگردان

آیت الله سید محسن حکیم، حسین حلی، میرزا حسن بجنوردی و آیت الله سید ابوالقاسم خویی مهم‌ترین استادان درس خارج فقه و اصول سید محمد سعید حکیم بوده‌اند.[۹]

او شاگردان بسیاری تربیت کرد که در قم، نجف و حجاز فعالیت دارند؛[۱۰] از جمله: حسین فرج عمران قطیفی که از استادان درس خارج فقه و اصول در حجاز است.

 

سید عبدالرزاق حکیم برادر سید محمد سعید حکیم و از استادان درس خارج فقه و اصول در حوزهٔ نجف که در سال ۱۴۱۳ق، پس از آزادی از زندان صدام، درگذشت.

 

باقر ایروانی از اساتید حوزه علمیه نجف از استادان درس خارج فقه و اصول و نویسندهٔ برخی کتب درسی حوزه‌های علمیه در قم و نجف.[۱۱]

 

آثار

از سید محمد سعید حکیم ۲۴ عنوان کتاب در بیش از چهل جلد در موضوعاتی چون اصول،‌ فقه، مسائل مُستَحدَثه و برخی موضوعات اجتماعی به چاپ رسیده است.[۱۲] برخی از آثار او به زبان‌های دیگر ترجمه شده است.[۱۳]

 

کتاب المُحکَم فی اصول الفِقه در زمینه علم اصول فقه که در ۶ جلد به چاپ رسیده است[۱۴] و مصباح المنهاج در ۱۹ جلد که شرح کتاب فقهی منهاج‌ الصالحین اثر آیت الله سید محسن حکیم است، از مهم‌ترین آثار او است.[۱۵] همچنین کتابی به نام الکافی فی اصول الفقه از آثار او است که بخش زیادی از آن را در زندان نوشته است.[۱۶] کتاب فاجعة الطف (فاجعه عاشورا) نیز کتابی است مفصل که درباره آثار و نتایج واقعه کربلا نگاشته است.[۱۷] وی درباره مسائل نوپدید مانند شبیه‌سازی، رایانه و فضای مجازی هم نوشته‌هایی دارد.[۱۸]

 

فعالیت‌های اجتماعی

سید محمدسعید حکیم به‌ دلیل مخالفت با قانون منع پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) که در دوره حکومت صدام حسین در عراق تصویب شده بود، تحت تعقیب و برای مدتی فراری بود.[۱۹] همچنین به جهت امتناع خاندان صدر از حضور در کنفرانس مردمی اسلامی که به دستور صدام تشکیل شده بود، همراه با ۸۰ نفر از خاندان حکیم دستگیر و به مدت ۸ سال زندانی شد.[۲۰]

 

مرجعیت تقلید سید محمدسعید حکیم پس از آن آغاز شد که آیت الله سید ابوالقاسم خویی درگذشت. هم‌اکنون دفترهای نمایندگی او در شهرهای نجف، قم، دمشق و بیروت فعالیت می‌کنند و پاسخ‌گوی سؤال‌های مقلدان وی هستند.[۲۱]

 

او همچنین با اعزام مبلغانی به نواحی مختلف کشور عراق، خصوصاً جنوب این کشور، اقداماتی را برای رفع مشکلات عشایر و روستانشینان انجام داد. فعالیت‌های مشابهی هم در کشورهای ایران،‌ هند و پاکستان داشت.[۲۲]

 

سید محمدسعید حکیم در برابر کشتار شیعیان پاکستان به دست گروهی موسوم به سپاه صحابه، موضع گرفت و دولت پاکستان را مسئول پاسخ‌گویی به آن دانست. نواز شریف نخست‌وزیر پاکستان در پاسخ، نامه‌ای به دفتر وی نوشت و ضمن ابراز همدردی، از تصمیم دولتش برای مبارزه با عاملان کشتار شیعیان خبر داد.[۲۳]

 

در میان آثار وی مجموعه‌ای از نامه‌ها وجود دارد که برای مردم آذربایجان و گِلگِت پاکستان نوشته شده است.[۲۴]

 

دیدگاه‌ها

سید محمدسعید حکیم در برخی مسائل فقهی دیدگا‌ه‌های تازه‌ای داشت؛ از جمله مخالفت با مجازات مُرتَد.[۲۵] همچنین در خصوص مسئله رؤیتِ هِلال، افق قاره‌های آسیا، آفریقا و اقیانوسیه را یکی می‌دانست. بر پایه این فتوا، اگر در یکی از شهرهای یکی از این مناطق، هِلال ماه دیده شود،‌ دیگر مناطق هم حکم شرعی آن را خواهند داشت.[۲۶]

 

از نظر حکیم، پیروان ادیان ابراهیمی از نظر فقهی پاک هستند و ازدواج دائم مرد مسلمان با زن اهل کتاب جایز است.[۲۷] و نیز از دیدگاه او اگر فقیهی مبسوط الید نباشد، معلوم نیست که ولایتی بر اجرای حدود داشته باشد.[۲۸]

 

پانویس

1. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.

2. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۱۶.

3. «آیت‌الله سید محمد سعید حکیم درگذشت»، خبرگزاری ابنا.

4. محل دفن حضرت آیت‌الله محمدسعید حکیم، پایگاه خبری شفقنا.

5. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۱۹و۲۰.

6. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۱۹و۲۰.

7. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۱.

8. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۵و۳۶.

9. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۴.

10. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۵و۳۶.

11. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.

12. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.

13. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.

14. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۳۷.

15. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.

16. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.

17. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.

18. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۴۰.

19. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۴۶.

20. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۵۲ و ۵۳.

21. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.

22. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.

23. «گوهر تابان»، سایت رسمی آیت‌الله سید محمدسعید حکیم.

24. سجاد، اسوه فقاهت و پایداری، ۱۴۲۸ق، ص۴۰و۴۱.

25. «مجازات افراد مرتد از اسلام وظیفۀ ما نیست»، سایت شفقنا.

26. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.

27. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.

28. «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا.

 

منابع

سجاد، محمدحسین، اسوهٔ فقاهت و پایداری، دارالهلال، ۱۴۲۸ق.

«گوهر تابان، نگرشی کوتاه بر زندگی آیت الله العظمی سید محمد سعید حکیم»، سایت آیت‌الله سید محمدسعید طباطبایی حکیم، تاریخ بازدید: ۱۶ دی ۱۳۹۷ش.

«ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا، زمان بازدید: ۱۶ دی ۱۳۹۷ش.

«مجازات افراد مرتد از اسلام وظیفۀ ما نیست؛ فتوای حضرت آیت‌الله العظمی حکیم»، سایت شفقنا، زمان انتشار: ۲۹ اردیبهشت، ۱۳۹۷ش.

«آیت‌الله سید محمد سعید حکیم درگذشت»، خبرگزاری ابنا، تاریخ انتشار: ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ش.

محل دفن حضرت آیت‌الله محمدسعید حکیم، پایگاه خبری شفقنا، تاریخ انتشار: ۱۴ شهریور ۱۴۰۰ش.