شیخ عبدالله بلادی بوشهری یا بحرینی، در قرن چهاردهم در بحرین متولد شد. او در سال های ابتدایی عمرش با افکار سید جمال آشنا شد. وی در محضر اساتید حوزه نجف از جمله آخوند خراسانی و آیت الله سید محمد کاظم یزدی درس آموخت. او از مبارزان با روسیه و انگلستان بود.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی سید عبدالله بلادی بحرینی اختصاص دارد.
زندگینامه سید عبدالله بلادی بحرینی
بِلادی، عبدالله، ملقب به مجتهد بلادی بهبهانی بوشهری، عالم مبارز و کثیرالتألیف و از مراجع بوشهر در قرن چهاردهم است.
معرفی اجمالی
سید عبدالله بلادی در «بلاد» بحرین متولد شد. وی پس از آموزش دانش های مقدماتی به تحصیل علوم اسلامی پرداخت و نزد شیخ احمد جزایری، شیخ عبدالله بن صالح بحرانی، شیخ سلیمان ماحوزی و شیخ احمد بحرانی ـ پدر شیخ یوسف بحرانی ـ به تحصیل علوم دینی پرداخت و سرانجام به مرتبه فقاهت و اجتهاد دست یافت و از عالمان و فقیهان بلند مرتبه روزگار خویش شد. او از شیخ احمد بحرانی، اجازه نامه گرفت و خود از مشایخ اجازه شیخ یوسف بحرانی، مولف حدائق الناظره بوده است.
سید عبدالله در بحرین به انجام وظایف دینی و اسلامی مشغول بود. پس از تسلط خوارج بر بحرین، آزار و اذیت شیعیان و به ویژه عالمان شیعه، اوج گرفت. این آزارها سبب مهاجرت عالمان و روحانیان از بحرین به کشورهای عراق و ایران شد. سید عبدالله نیز به همراه استادش، شیخ عبدالله، به ایران هجرت و در بهبهان سکونت اختیار کرد. [۱]
شیخ یوسف بحرانی که از شاگردان سید عبدالله بوده است، درباره فضایل اخلاقی استادش چنین می نویسد:
«وی دانشمندی پرهیزگار، متقی، زاهد، عابد و یگانه مردی است که در عصر خویش همتایی در تقوا نداشته و پس از وفات استادش شیخ عبدالله، عهده دار امامت جمعه و جماعت شهر بهبهان گردید».[۲]
وی پس از سال ها تلاش علمی و فعالیت تبلیغی در بهبهان، سرانجام در سال ۱۱۶۵ق. وفات یافت [۳] و در همین شهر به خاک سپرده شد. سید عبدالله سه برادر به نام های سید موسی، سید نورالدین و سید هاشم داشت. یکی از فرزندان سید هاشم، روحانی شهید، سید احمد بحرانی است که هنگام سفر به عراق، برای زیارت قبور ائمه ـ علیهم السلام ـ، به همراه همسر و فرزندش، مورد حمله اشرار قرار گرفت و به شهادت رسید و در محل «لملوم» در شرق دیوانیه ـ که محل استقرار دو عشیره عراقی «جبور» و «اقرع» است، به خاک سپرده شد. [۴]
معرفی عبدالله بلادی
نسب بلادی
نسب عبدالله بلادی آن‌گونه که آقابزرگ طهرانی [۵] به نقل از الغیث الزابد بلادی آورده، از طریق ابراهیم مُجاب، به محمد العابد فرزند امام موسی کاظم علیه‌السلام می‌رسد. [۶][۷]
زادگاه بلادی
بلادی در ۱۲۹۱ در خاندانی عالم و اصلاً بحرینی، در نجف اشرف متولد شد. [۸][۹][۱۰]
مسافرت به بوشهر
پس از فراگیری دروس مقدماتی نزد پدرش، سیدابوالقاسم مجتهد، همراه او از نجف به بوشهر رفت. [۱۱]
آشنایی با سیدجمال
در ۱۳۰۳، در سفر سیدجمال‌الدین اسدآبادی به بوشهر و ملاقات‌های وی با پدرش، با سیدجمال و افکارش آشنا شد. [۱۲]
بعدها بلادی در السوانح و اللوائح از سید جمال تجلیل کرد و از اینکه معاصرانش افکار وی را درک نمی‌کردند ابراز تأسف کرد. [۱۳]
تحصیل در بوشهر
بلادی در بوشهر نزد اساتید فنّ به آموختن دروس رایج، چون ادبیات، فقه، اصول و نیز زبان انگلیسی، پزشکی، هندسه و نجوم پرداخت.
مراجعت به نجف
در ۱۳۱۱ راهی نجف شد و سه سال در آن‌جا تحصیل کرد؛ سپس به بوشهر و از آن‌جا به شیراز رفت و نزد برخی از اساتید آن دیار به تحصیل خود ادامه داد.
در ۱۳۱۹، به نجف بازگشت و در حوزه درسی آخوند ملا محمد کاظم خراسانی، سیدمحمد کاظم طباطبایی یزدی و دیگران، تقریباً به مدت هفت سال، مدارج عالی اجتهاد را گذراند [۱۴][۱۵][۱۶] و از برخی مشایخ، اجازه روایت گرفت.
خود او در الزلال المعین فی احادیث الاربعین[۱۷] بعضی از طرق روایی خویش را نوشته است که در آن، نام مشایخی چون محدث نوری، شیخ محمد طه نجف، شیخ محمد حسن نجفی صاحب جواهر و کلینی دیده می‌شود. [۱۸]
مباحثات علمی با شهرستانی
آموخته‌های بلادی در نجوم جدید، زمینه‌ساز مباحثات علمی او با سید هبة‌الدین شهرستانی و تألیف الاسلام و الهیئة شهرستانی شد که بلادی بر آن مقدمه‌ای نوشت.
انقلاب مشروطیت
در انقلاب مشروطیت، بلادی مانند استادش آخوند خراسانی از مدافعان جدی مشروطه بود.
کتاب کشکول وی نشانه این دیدگاه و از اسناد تاریخ اجتماعی و فکری حوزه نجف اشرف در آغاز انقلاب مشروطیّت در ایران است.
بلادی در بوشهر
بلادی در ۱۳۲۶، به بوشهر بازگشت و به تدریس و ارشاد، نشر احکام و تألیف کتب پرداخت.
مقام بالا در بین مردم
وی مقامی بلند در میان مردم یافت و ملجأ و مرجع آنان در مسائل دینی و اجتماعی شد.[۱۹][۲۰][۲۱]
رابطه با انجمن اتحاد اسلام
هم‌چنین به سبب رابطه نزدیکی که با « انجمن اتحاد اسلام » در بوشهر داشت، خدمات فراوانی به جنبش مشروطیت کرد[۲۲] و رساله لائحة الجهادیة را در وجوب جهاد با روس‌ها و انگلیسی‌ها نگاشت.[۲۳][۲۴]
مبارزه با انگلیسی‌ها
در فاصله سال‌های انقلاب مشروطیت تا شروع جنگ جهانی اول، همراه با رئیس‌علی دلواری و یارانش، بتدریج بر دامنه مبارزه و مقابله با حضور انگلیسی‌ها در جنوب ایران افزود تا بدان‌جا که انگلیسی‌ها قصد ترور وی را داشتند (بلادی در السوانح و اللّوائح به تفصیل به این موضوع پرداخته است[۲۵]).
از این‌رو بلادی به همراه روحانی مجاهد و متنفذ بوشهر، شیخ علی آل عبدالجبار،[۲۶] به شیراز هجرت کرد و به آزادی‌خواهان پیوست [۲۷] و با آیت اللّه شیخ جعفر محلاتی (متوفی ۱۹۳۸) فتواهایی بر ضد انگلیسی‌ها صادر کرد.
بازگشت به بوشهر
بلادی با پایان یافتن جنگ و تخلیه بوشهر به آن‌جا بازگشت و تا آخر عمر در همان‌جا به سر برد و به ارشاد مردم پرداخت. [۲۸]
بلادی در دوران رضاشاه
در دوران رضاشاه نیز بلادی در چند مقطع به مقابله برخاست؛ از جمله با حرکت گسترده اسلام‌زدایی آن دوران، که در رساله مقامع حدید یا زاجر قوم جدید وی[۲۹] منعکس است.
در غوغای رفع حجاب نیز در کتاب سدول الجلباب فی وجوب الحجاب، با اتکا به آیات و روایات و آرای فقها و با توجه به شرایط زمانی، ابعاد مختلف حجاب را بررسی کرد.[۳۰]
در ماجرای قتل چند تن از زائران ایرانی خانه خدا به دست وهّابی‌ها رساله تشجیع دلیران یا نهضت ایران را تألیف کرد و به افشای ماهیت حکومت وهابی پرداخت و خواستار بین‌المللی کردن مکه و مدینه شد.
رساله عِلاج عاجل را نیز به مناسبت تخریب قبور بقیع، در تقبیح عاملان این حادثه تألیف کرد.
آثار بلادی
بلادی، تألیفات متعدد و متنوعی بالغ بر هشتاد عنوان در فقه، اصول، منطق، فلسفه، احکام، عبادات، دعا، نجوم، پزشکی، تاریخ سیاسی معاصر ایران و جهان، تاریخ اسلام، سیره رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام و حتی تعلیم اطفال دارد که از وسعت معلومات و توجه او به مسائل زمانش حکایت دارد.[۳۱][۳۲][۳۳]
دیگر آثار مهم وی عبارت‌اند از: الزلال المعین فی احادیث الاربعین، گزیده و شرح فقهی و کلامی چهل حدیث از کتاب کافی در دو مجلد، که معرّف گرایش فقهی و کلامی بلادی است.
وی معمولاً به شرح علامه مجلسی، مرآة العقول نظر دارد و خود نیز به تشریح و توضیح احادیث و مطالب مستفاد از آن می‌پردازد. [۳۴]
الکهف الحصین فی الدین المبین در سه مجلد در توحید و نبوت و سیرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه و آله و سلم و امامت و سیرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام؛ الرّدود السّتّه که فقط قسمت اول از مباحث شش‌گانه آن را تألیف کرد.
این کتاب در ۱۳۴۳ در بوشهر به پایان رسید و در ۱۳۴۸ در بمبئی چاپ شد، الرّدود السّتّه پاسخ به اتهاماتی است که در کتاب فقه ابن تیمیه، تألیف یکی از نویسندگان حنبلی عربستان، به شیعه نسبت داده شده است؛ الکشکول در دو مجلد در اصول عقاید و مطالب متنوع سیاسی، اجتماعی و اخلاقی؛ الشمس الطالعه در شرح زیارت جامعه؛ مظهر الانوار فی احوال الائمة الاطهار؛ ملاک القضاء کتابی است فقهی درباره قضا؛ و آیات تکوینی در سه مجلد، درباره زمین و خورشید ، با استفاده از آیات قرآن .
جای"گاه اجتماعی بلادی
بلادی به دلیل وسعت معلومات و توجه به مسائل روز و مرجعیت بلامنازعش در بوشهر برای حل مشکلات دینی و دنیوی مردم، مورد احترام و علاقه شدید اهالی استان‌های فارس و بوشهر بود.
درگذشت بلادی
وی در ۲۱ مهر ۱۳۳۱ درگذشت و جنازه‌اش با تکریم مردم تشییع و سپس به نجف حمل شد. [۳۵][۳۶]
فهرست منابع
(۱) محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) محمد محسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد ۱۴۰۴.
(۳) ایرج افشار سیستانی، نگاهی به بوشهر: مجموعه ای از اوضاع تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی استان بوشهر، تهران ۱۳۶۹ ش.
(۴) محمد هادی امینی، معجم رجال الفکرو الادب فی النجف خلال الف عام، نجف ۱۹۶۴.
(۵) مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، تهران ۱۳۵۷ ش.
(۶) عبدالله بن ابوالقاسم بلادی، الزلال المعین فی احادیث الاربعین، بمبئی ۱۳۳۰.
(۷) عبدالله بن ابوالقاسم بلادی، مقامع حدید یا زاجر قوم جدید، بمبئی ۱۳۴۶.
(۸) علی دوانی، نهضت روحانیون ایران، تهران (۱۳۶۰ ش).
(۹) محمد حسین رکن زاده آدمیت، دانشمندان و سخن سرایان فارس، تهران ۱۳۳۷ـ۱۳۴۰ ش.
(۱۰) صدر واثقی، سیدجمال الدین حسینی پایه گذار نهضتهای اسلامی، تهران ۱۳۵۵ ش.
(۱۱) قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیت الله سید عبدالله بلادی بوشهری، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
پانویس
۱. سیمای بهبهان، سید سیف الله نحوی، انتشارات نهاوندی، ص۷۹.
۲. لؤلؤه البحرین، ص۹۲؛ به نقل از سیمای بهبهان.
۳. شهیدان راه فضیلت،عبدالحسین امینی، ص۵۲۸.
۴. شهیدان راه فضیلت، عبدالحسین امینی، ص۴۰۶.
۵. جزء ۱، قسم ۳، ص ۱۱۸۹، محمد محسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد ۱۴۰۴.
۶. ایرج افشار سیستانی، نگاهی به بوشهر: مجموعه ای از اوضاع تاریخی، ج۲، ص۵۶۱ ـ ۵۶۲، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی استان بوشهر، تهران ۱۳۶۹ ش.
۷. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۱۳، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۸. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۱۳، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۹. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۲۰، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۱۰. ایرج افشار سیستانی، نگاهی به بوشهر: مجموعه ای از اوضاع تاریخی، ج۲، ص۵۶۲، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی استان بوشهر، تهران ۱۳۶۹ ش.
۱۱. ایرج افشار سیستانی، نگاهی به بوشهر: مجموعه ای از اوضاع تاریخی، ج۲، ص۵۶۲، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی استان بوشهر، تهران ۱۳۶۹ ش.
۱۲. صدر واثقی، سیدجمال الدین حسینی پایه گذار نهضتهای اسلامی، ج۱، ص۱۳۵، تهران ۱۳۵۵ ش.
۱۳. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سید عبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۲۱، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۱۴. جزء ۱، قسم ۳، ص ۱۱۸۹، محمد محسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد ۱۴۰۴.
۱۵. ایرج افشار سیستانی، نگاهی به بوشهر: مجموعه ای از اوضاع تاریخی، ج۲، ص۵۶۲، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی استان بوشهر، تهران ۱۳۶۹ ش.
۱۶. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۲۳، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۱۷. عبدالله بن ابوالقاسم بلادی، الزلال المعین فی احادیث الاربعین، ج۱، ص۱۳، بمبئی ۱۳۳۰.
۱۸. محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۲، ص۴۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۹. جزء ۱، قسم ۳، ص ۱۱۹۰، محمد محسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد ۱۴۰۴.
۲۰. ایرج افشار سیستانی، نگاهی به بوشهر: مجموعه ای از اوضاع تاریخی، ج۲، ص۵۶۳، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی استان بوشهر، تهران ۱۳۶۹ ش.
۲۱. علی دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۱، ص۲۷۶، تهران (۱۳۶۰ ش).
۲۲. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۲۶، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۲۳. جزء ۱، قسم ۳، ص ۱۱۹۰، محمد محسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد ۱۴۰۴.
۲۴. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۲۶، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۲۵. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۲۹ـ۳۲، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۲۶. علی دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۱، ص۲۷۷، تهران (۱۳۶۰ ش).
۲۷. مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۶، ص۱۴۴، تهران ۱۳۵۷ ش.
۲۸. محمد حسین رکن زاده آدمیت، دانشمندان و سخن سرایان فارس، ج۳، ص۵۹۹ ـ۶۰۰، تهران ۱۳۳۷ـ۱۳۴۰ ش.
۲۹. عبدالله بن ابوالقاسم بلادی، مقامع حدید یا زاجر قوم جدید، ج۱، ص۹ـ۱۰، بمبئی ۱۳۴۶.
۳۰. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۴۰ـ۴۶، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۳۱. جزء ۱، قسم ۳، ص ۱۱۹۰، محمد محسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۱: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد ۱۴۰۴.
۳۲. محمد هادی امینی، معجم رجال الفکرو الادب فی النجف خلال الف عام، ج۱، ص۷۶، نجف ۱۹۶۴.
۳۳. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۵۵ ـ ۶۵، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
۳۴. عبدالله بن ابوالقاسم بلادی، الزلال المعین فی احادیث الاربعین، ج۱، ص۲۲۴ـ۲۵۱، بمبئی ۱۳۳۰.
۳۵. ایرج افشار سیستانی، نگاهی به بوشهر: مجموعه ای از اوضاع تاریخی، ج۲، ص۵۶۳، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی استان بوشهر، تهران ۱۳۶۹ ش.
۳۶. قاسم یاحسینی، نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری، ج۱، ص۵۰ـ۵۱، بوشهر ۱۳۷۱ ش.
منبع
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالله بلادی»، شماره۱۶۳۳.
سایت اندیشه قم
