آیت الله سید محمد محقق داماد از مدرسان حوزه علمیه قم بود که بسیاری از بزرگان نظام جمهوری اسلامی در محضر ایشان شاگردی کردند. وی داماد آیت الله شیخ عبدالکریم حائری بود.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی سید محمد محقق داماد اختصاص دارد.
زندگینامه سید محمد محقق داماد
سید محمد محقق داماد (۱۳۲۵ - ۱۳۸۸ق) فقیه، اصولی و از مدرسان حوزه علمیه قم بود. بسیاری از روحانیانی که در انقلاب نقش داشتند و در جمهوری اسلامی مسئولیت پذیرفتند، از شاگردان او محسوب می‌شوند. وی داماد شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم بود و به همین دلیل لقب داماد را به او دادند. سید علی و سید مصطفی محقق داماد فرزندان او هستند.
اطلاعات فردی
سید محمد محقق داماد
فقیه، اصولی شیعه
تاریخ تولد سال ۱۳۲۵ق
زادگاه احمد آباد اردکان یزد
تاریخ وفات چهارشنبه، ۲ ذی‌الحجه ۱۳۸۸ق
محل دفن حرم حضرت معصومه(س)
خویشاوندان سرشناس عبدالکریم حائری یزدی
اطلاعات علمی
استادان سید محمدتقی خوانساری، میرزا محمد همدانی، سید محمد حجت کوه‌کمری، عبدالکریم حائری یزدی و ...
شاگردان رضا استادی، سید محمد حسینی بهشتی، غلامرضا رضوانی، عبدالرحیم ربانی شیرازی، سید حسن طاهری خرم‌آبادی، سید جلال طاهری اصفهانی، محمد مفتح، سید موسی شبیری زنجانی و ...
تألیفات حاشیه بر عروة الوثقی
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی اعتراض به تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی
زندگینامه
سید محمد محقق داماد در سال ۱۳۲۵ق در احمد آباد اردکان به دنیا آمد. پدرش قبل از تولد او برای زیارت به عتبات عالیات رفته و در همین سفر درگذشت.[۱] در شش سالگی مادرش را نیز از دست داد.
درگذشت
سید محمد محقق داماد چهارشنبه ۲ ذی‌الحجه ۱۳۸۸ق د ر ۶۳ سالگی بر اثر سکته قلبی پس از ۷۵ روز بیماری درگذشت[۲] و در مقبره‌ای از مقابر شرقی صحن مطهر کریمه اهل بیت (علیهاالسّلام)، مقابل ایوان آینه از حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.
فعالیت علمی
محقق داماد پس از تحصیل علوم مقدماتی در اردکان راهی شهر یزد شد. در حوزه یزد در درس آقا سید احمد مدرسی، حاج سید یحیی واعظ و سید محمد علیرضا حائری حاضر شد و بعد از اقامت نه ساله در یزد، بنا به پیشنهاد شیخ غلامرضا یزدی در سال ۱۳۴۱ق به قم نقل مکان کرد و در درس اساتید حوزه علمیه قم از قبیل میر سید علی کاشانی، سید محمدتقی خوانساری، میرزا محمد همدانی، سید محمد حجت کوه‌کمری و عبدالکریم حائری یزدی شرکت کرد.[۳] آیت الله داماد مورد توجه و عنایت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری قرار گرفت و با دختر آیت الله حائری ازدواج کرد و به داماد ملقب شد.[۴]
اساتید
سید احمد مدرس
غلامرضا فقیه یزدی
میرزا محمد همدانی
سید یحیی واعظ یزدی
سید حسین باغِ گندمی
سید محمدتقی خوانساری
میر سید علی یثربی کاشانی
سید ابوالحسن رفیعی قزوینی
سید محمد حجت کوه کمره‌ای
شیخ عبدالکریم حائری یزدی[۵]
تدریس
پس از وفات شیخ عبد الکریم حائری در سال ۱۳۱۵ شمسی، سید محمد محقق داماد جزو فضلای جوان حوزه قم محسوب می‌شد و حوزه درس وی به تدریج رونق گرفت. در زمان مرجعیت آیت‌الله بروجردی، داماد جزو ممتحنین حوزه بود که در کنار علمایی چون شیخ مرتضی حائری یزدی از طلاب امتحان شفاهی می‌گرفت.[۶] وی در طول سه دهه تدریس در حوزه قم و با وجود بیان دشوار و محتوای سنگینی که در درس وی وجود داشت، به یکی از شاگردپرورترین استادان تاریخ حوزه قم بدل شد و اکثر شاگردان وی در زمان استاد از فضلای حوزه بودند و بعدها در سلک عالمان و مجتهدان نامدار معاصر درآمدند. سیدموسی شبیری زنجانی از شاگردان درس آیت الله محقق داماد می‌گوید:
«در درس آقای داماد طلبه‌های ممتاز شرکت می‌کردند، علتش ویژگی‌هایی بود که در خود ایشان و درسش بود: یکی اینکه رئیس نبود لذا مطامع غیر علمی در میان نبود تا شخص برای آنها در درس وی حاضر شود. از طرفی آقای داماد بیان روشنی نداشت و خیلی احتیاج به مقدمات مَطویه داشت و لازم بود طلبه مقدمات دیگری برای فهم مطالب در ذهن داشته باشد. از طرف دیگر مطالب ایشان نوعا مشکل بود چون دقیق النظر بود.[۷]
شاگردان
رضا استادی[۸]
سید محمد حسینی بهشتی
غلامرضا رضوانی[۹]
عبدالرحیم ربانی شیرازی
سید حسن طاهری خرم‌آبادی
سید جلال طاهری اصفهانی
محمد مفتح
سید موسی شبیری زنجانی
سید محمدعلی علوی گرگانی
سید علی حسینی خامنه‌ای
سید محمدحسین حسینی تهرانی [۱۰]
علی احمدی میانجی
حسین مظاهری
محمد تقی ستوده
ناصر مکارم شیرازی
مرتضی حائری یزدی
مرتضی مطهری
حسین نوری همدانی
عبدالله جوادی آملی
سید مصطفی خمینی
علی قدوسی
حسینعلی منتظری
نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی [۱۱]
محمد مؤمن قمی
امام موسی صدر
سید علی محقق داماد
عباس محفوظی
احمد پایانی[۱۲][۱۳]
محمدصادق حائری شیرازی[۱۴]
آثار
حاشیه بر عروة الوثقی که به قلم خود او نگارش یافته است.
ناصر مکارم شیرازی، دوره اصول را تقریر کرد.
عبدالله جوادی آملی، مباحث حج، صلوة، صوم، اعتکاف، خمس، و قسمت عمده زکات را تقریر کرده است. دوره «کتاب الحج» در سه جلد چاپ شده است.
سید جلال الدین طاهری اصفهانی، مبحث طهارت و دوره اصول را تقریر کرده است.
محمد مؤمن، بحث صلوة را نوشته است.[۱۵]
فعالیت‌های سیاسی
بنا به گفته آیت الله جوادی آملی که از جمله مقررین درس این استاد بوده است، آیت الله محقق داماد در عین اعتقاد به ملازمه دین و سیاست، از هرگونه فعالیت غیرعلمی پرهیز می‌کرده و همه وقت خود را مصروف تحقیق و تدریس کرده بود.[۱۶] تنها مباحثی که از وی در این زمینه نقل شده است حضور در جمع معترضین به تصویب لایحۀ انجمن‌های ایالتی و ولایتی در اوایل دهه چهل است.
به دنبال انتشار خبر تصویب لایحۀ انجمن‌های ایالتی و ولایتی توسط روزنامه‌ها، او همراه: امام خمینی، ایت الله سید محمدکاظم شریعتمداری، آیت‌الله مرعشی نجفی و آیت‌الله گلپایگانی در منزل شیخ مرتضی حائری تشکیل جلسه دادند و به تبادل‌نظر دربارۀ اوضاع جاری پرداختند. سرانجام تصمیم گرفتند که تا پایان کار و لغو تصویبنامه، هفته‌ای یک شب جلساتی را در منزل یکی از آیات عظام برقرار سازند و به مبارزه ادامه دهند.[۱۷]
بعد از جلسۀ ۱۶ مهر ۱۳۴۱ش آیات عظام تلگرافی در اعتراض به تصمیم دولت اسدالله علم در تصویب لایحۀ انجمن‌های ایالتی و ولایتی به شاه مخابره کردند. آیت‌الله سید محمد داماد نیز همراه سید احمد شبیری زنجانی، مرتضی حائری تلگرافی به شاه مخابره و مسائلی همچون تساوی مسلمان و کافر و قید کتاب آسمانی به جای قرآن در مراسم تحلیف را، مخالف مصالح عالیۀ اسلام و نص قانون اساسی قلمداد کردند و خواستار لغو این تصویبنامه شدند. در جلسۀ بعدی که آیت‌الله داماد نیز حضور داشت، تصمیم گرفته شد که علاوه بر تلگراف ارسالی به شاه و شکایت از تصویبنامه، موضوع را به اطلاع علمای تهران و شهرستان‌ها نیز برسانند تا آنان نیز پشتیبانی خود را از اقدامات مراجع قم اعلام کنند.[۱۸]
شاه در پاسخ تلگراف، موضوع را به دولت احاله کرد. بعد از وصول تلگراف شاه، آیات عظام جلسۀ فوق‌العاده‌ای تشکیل دادند. در این جلسه بعد از قرائت تلگراف شاه، به این نتیجه رسیدند که مستقیماً با اسدالله علم، نخست وزیر، تماس بگیرند و ضمن نصیحت و ارشاد وی، از او بخواهند که جواب صریحی به آقایان بدهد. به دنبال این تصمیم، وی همراه با آیات عظام: زنجانی، حائری و آملی طی تلگرافی به اسدالله علم، تصویبنامۀ مربوط به تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی را به دلیل مخالفت مفاد آن با قواعد مقدسۀ اسلام و اصول قانون اساسی و متمم آن، ملغی اعلام کرده و خواستار لغو رسمی آن شدند.[۱۹]
پانویس
1. مجله نور علم، نشریه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ش مسلسل ۱۷شهریور۱۳۶۵ص ۹۷.
2. حائری، علی، روزشمار قمری، ۱۳۸۶ش، ص۳۳۲.
3. شریف‌رازی، گنجینۀ دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ص۱۶۳.
4. شریف‌رازی، گنجینۀ دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ص۱۴۲.
5. مجله درسهایی از مکتب اسلام سال دهم شماره ۴ص ۲۲۶.
6. احمدی میانجی، خاطرات فقیه اخلاقی آیت‌الله احمدی میانجی، ۱۳۸۰ش، ص۸۱.
7. شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، جلد۳، ص۵۲۲.
8. صالح، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۴۰.
9. «زندگینامه: غلامرضا رضوانی خمینی (۱۳۰۹ - ۱۳۹۲)»، سایت همشهری آنلاین.
10. مهرفروزان نمائی اجمالی از شخصیت علمی و اخلاقی حضرت علامه آیت الله حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی ص۳۰و۳۱ تالیف سید محمد محسن حسینی طهرانی
11. فراتی، روحانیت و تجدد، ص۴۱۷
12. مجله درسهایی از مکتب اسلام، سال دهم، شماره ۴، ص۲۲۶.
13. مجله نور علم، ش ۱۷، ص۹۸.
14. پروین‌زاد، نظریه‌پردازی در علوم انسانی، ۱۳۸۲ش، ص۶.
15. مجله نور علم، ش ۱۷، ص۱۰۲.
16. جوادی آملی، کتاب الحج، ج۱، ص۱۹.
17. باقری، خاطرات پانزده خرداد، ۱۳۷۶ش، ص۱۹.
18. دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۱۳۷۷ش، ج ۳ و ۴، ص۴۵.
19. دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۱۳۷۷ش، ج ۳ و ۴، ص۵۰.
منابع
دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، ج ۳ و ۴، تهران، چ دوم، ۱۳۷۷ش.
مجله درسهایی از مکتب اسلام، سال دهم، شماره ۴.
شریف‌رازی، محمد، گنجینۀ دانشمندان اسلامی، تهران، کتابفروشی اسلامی، ۱۳۵۲ش.
صالح، سید محسن، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، از آغاز تا اکنون، تهران، مرکز اسناد اسلامی، ۱۳۸۵ش.
احمدی میانجی، آیت‌الله میرزا علی، خاطرات فقیه اخلاقی آیت‌الله احمدی میانجی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۰ش.
باقری، علی، خاطرات پانزده خرداد، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ۱۳۷۶ش.
پروین‌زاد، مهدی، «نظریه‌پردازی در علوم انسانی» (مصاحبه با محی‌الدین حائری شیرازی)، در مجله کیهان فرهنگی، شماره۲۰۷، دی ماه ۱۳۸۲ش.
جوادی آملی، عبدالله، کتاب الحج، قم: انتشارات مهر، جلد ۱.
مجله نور علم، نشریه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ش مسلسل ۱۷شهریور۱۳۶۵ش.
شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا،جلد۳، قم، ۱۳۹۳ش.
مجله نور علم، ش ۱۷.
دانش‌نامه‌های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران.
