میرزا احمد کفایی؛ معتمدی که میرزای شیرازی مُهرش را به او سپرد/علت فرار او از ایران به حجاز چه بود؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی میرزا احمد کفایی خراسانی اختصاص دارد.

زندگینامه میرزا احمد کفایی خراسانی

میرزا احمد کفایی خراسانی فرزند سوم آخوند خراسانی بود و از آنجا که پدر صاحب کفایه بود وی به احمد کفایی شهرت پیدا کرد. او در ششم بهمن سال 1261 مطابق با هفدهم ربیع الاول 1300 قمری در نجف اشرف به دنیا آمد.

اطلاعات فردی

پدر ملامحمد کاظم

تاریخ تولد ۱۲۶۱/۱۱/۰۶

وضعیت تاهل متاهل

محل دفن حرم مطهر حضرت رضا(ع)

ولادت و تحصیلات

آیت الله حاج میرزا احمد کفایی خراسانی سومین فرزند آخوند خراسانی است که در ۱۷ ربیع الاول سال ۱۳۰۰ قمری در شهر نجف اشرف دیده به جهان گشود.

وی دروس مقدمات و سطوح حوزه را نزد بزرگانی چون آیات شیخ زین العابدین شاهرودی، شیخ ابراهیم دشتی، حاج سید ابوالحسن اصفهانی و میرزا محمد آقازاده( برادرش) فرا گرفت و در معقول و منقول از محضر آیت الله شیخ احمد شیرازی کسب فیض کرد. سپس در جوانی وارد حوزه با عظمت والد مکرمش آخوند خراسانی شد و ده سال از محضر ایشان استفاده علمی کرد و از پدرش اجازه اجتهاد گرفت.

او به دقت نظر و تیزهوشی و درایت معروف بود واز مستشکلان  بنام درس پدر خود به شمار می‌رفت.

فعالیت های سیاسی

آیت الله حاج میرزا احمدکفایی در نهضت مشروطه از یاران پدرش بود و موقع فوت پدر- علیرغم وجود دو برادر بزرگترش یعنی میرزا محمد و میرزا مهدی-  وصی پدر شد. او پس از رحلت پدر (در سال ۱۳۲۹ قمری) باز هم در مجامع علمی و سیاسی حضور فعال داشت و از همراهان مرحوم حاج سید ابوالحسن اصفهانی بود.

ایشان در انقلاب مردم عراق علیه انگلیس که به رهبری علما و مراجع صورت گرفت، حضوری فعال و جان برکفانه داشت. او از مشاوران مهم آیت الله شیخ محمد تقی شیرازی بود و میرزای شیرازی سخت به او اعتماد داشت و احترامش می نهاد. درجه اعتماد میرزا به او در حدی بود که مُهرش را به او داده بود تا هرچه را صلاح بداند نوشته و از طرف میرزا مهر کند.

وقتی طرح ترک  مخاصمه انگلیس کلید خورد، ۱۷ تن از بزرگان به اعدام محکوم شدند که در طلیعه شان میرزا احمد کفایی قرار داشت. او در این ماجرا، مجبور به فرار به سوی حجاز شد و  یک سال در مکه میهمان پدر ملک فیصل اول بود. وقتی ملک فیصل پادشاه عراق شد، او به نجف بازگشت و باز هم بر ضد انگلیسی ها به فعالیت پرداخت تا اینکه در سال ۱۳۴۱ قمری (۱۳۰۲ شمسی) که علمای ایرانی را از نجف اخراج کردند، وی نیز به ایران بازگشت و ساکن مشهد شد.

اقامت در مشهد مقدس

آیت الله حاج میرزا احمد کفایی در زمان رضاخان با تلاش فراوان در مقابل این قلدر بی سواد ایستاد و توانست مدرسه سلیمان خان را از دستبرد دژخیمان رضاخانی محفوظ داشته و به تدریس در آن بپردازد. مدرسه ای که حدود ۹۰ سال قبل، پدرش در آنجا درس خوانده بود.

ایشان پس از فوت برادر بزرگش میرزا محمد آقازاده، ریاست علمی حوزه مشهد را به عهده گرفت و پس از سقوط رضاخان نیز حوزه علمیه منحل شده خراسان را بازسازی کرد و بر رونق آن افزود.

او هر روز در مسجد گوهرشاد و در منزل خود به تدریس فقه و اصول می‌پرداخت و نیز خزانه دار حرم حضرت رضا(ع) بود.

آیت الله کفایی در این دوره، به مقابله با نظامیان روس که قصد تصرف خراسان را داشتند، پرداخت و آنان را از خراسان اخراج کرد. وی به شدت با توده ای ها و دموکرات ها سر ناسازگاری داشت به گونه ای که اگر سیاست‌های او که در پوشش هیئات مذهبی انجام می‌گرفت، نبود، خراسان را هم از ایران جدا می‌ کردند.

ویژگی های اخلاقی و اجتماعی

اراده استوار، استغنای طبع، رشادت و شهامت فراوان، غیرت دینی و آزادی روح و پاکدامنی از خصلت های این عالم ربانی بود.حب اهل بیت(ع)  در دل او موج می زد و به قول مرحوم آیت الله سید هاشم میردامادی (جد مادری آیت الله خامنه ای)، «میرزا احمد خیلی اهل ولایت بود.»  او در طول زندگی، ساده زیست بود و با وجود اینکه موقوفات مدارس و بودجه آن‌ها در اختیارش بود، هنگام وفات منزلی که در آن سکونت داشت، رهنی بود و خود مقروض از دنیا رفت. مشهور است که ایشان وارث زهد و تقوای اعجاب برانگیز مرحوم آخوند خراسانی بوده و همچون پدر خود اهل علم و عمل و اخلاق و سیاست بوده است. وی در سال ۱۳۳۱ شمسی در سفری به قم رفت و مورد استقبال مرجع جهان تشیع مرحوم آیت الله العظمی بروجردی قرار گرفت، به‌طوری‌که آن مرجع عالیقدر درس خود را به احترام ورود فرزند استاد آخوند خراسانی تعطیل کرد و به دیدارش رفت. آیت الله میرزا احمد کفایی با دربار شاه ارتباط داشت و تا پایان حیات خود رابطه اش را با شاه و مامورین رژیم در خراسان حفظ کرد. سیاست‌های خاص او به خصوص در سال‌های آخر عمرش، هماهنگی لازم را با روحانیت مبارز نداشت و موجب انتقاد شدید آن‌ها و انزوای سیاسی  وی شد؛ با این وجود در طول حیات خود در راه ترویج مبانی فرهنگ دینی جامعه تلاش کرد و پناهگاه هزاران انسان در دوره ستم شاهی بود و خدمات زیادی برای علما، طلاب و مردم مشهد انجام داد.

امام خمینی فرموده بودند: در نهضت ضد شاهی حساب دو تن را از باقی علمایی که با من همکاری نکردند جدا کنید، یکی میرزا احمد کفایی و دیگری سید احمد خوانساری، چرا که این دو از روی تشخیص و اجتهاد خود با دربار مرتبطند و برای حفظ مصالح عمومی و کیان روحانیت است که این کار را می‌کنند نه از روی جلب منفعت شخصی...

وی در عین حال از دربار دل خوشی نداشت و پس از نهضت ۴۲ می فرمود: «آقای خمینی در ایران نفر اول است». مرحوم امام هم وقتی به مشهد می رفتند، به دیدار ایشان می آمدند.

ازدواج

این عالم ربانی هنگام ورود به مشهد با خاندان شهیدی از نسل میرزا مهدی شهید رابع وصلت کرد که حاصل آن سه پسر و هشت دختر است. آیت الله شیخ عبدالرضا کفایی استاد حوزه علمیه قم، معروفترین فرزند ایشان و از تنها بازماندگان و شخصیت‌های علمی خاندان مرحوم آخوند خراسانی به شمار می رود.

ارتحال

آیت الله حاج میرزا احمد کفایی سرانجام پس از یک دوره بیماری، در روز ششم دی ماه سال ۱۳۵۰ شمسی ­برابر با هشتم ذیقعده  سال ۱۳۹۱ قمری، در سن ۹۱ سالگی در مشهد مقدس در گذشت و پیکر مطهرش باشکوه فراوانی تشییع و در رواق دارالسعاده حرم مطهر رضوی علیه السلام در کنار برادرش میرزا مهدی آیت الله زاده خراسانی به خاک سپرده شد.