علی محمد زهما که بود و چه کرد؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان ادب و اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی علی محمد زهما از دیار افغانستان اختصاص دارد.

زندگینامه علی محمد زهما

اطلاعات فردی

علی محمد زهما

زاده ۱۳۰۶خورشیدی (۱٩٢٨میلادی)

قندهار، افغانستان

درگذشته ۲۴ سرطان/تیر ۱۳۹۷خورشیدی (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۸میلادی)

ویانا، اتریش

پیشه نویسنده، مترجم، استاد دانشگاه

دانشگاه کابل

ولادت

علی محمد زهما در سال 1306ه ش برابر با (1928م) در شهر قندهار افغانستان چشم به جهان گشود. جایی که خانواده علی محمد زهما را امیر مستبد افغانستان عبدالرحمن خان تبعید داخلی کرده بود.

تحصیلات و مشاغل 

زهما تعلیمات ابتدایی را در قندهار و ثانوی را در لیسه حبیبیه کابل تکمیل کرد. سپس به دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کابل رفت.

وی بعد از فراغت از دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کابل در وزارت معارف مشغول کار شد.

 در سال 1955م از جانب وزارت معارف برای تحصیلات عالی راهی لندن شد. در سال 1972م بعد از برگشت از لندن در دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کابل به صفت استاد تاریخ و ادبیات فارسی دری مشغول تدریس شد.

علی محمد زهما از سال 1972 تا سال 1974 برای تدریس زبان و ادبیات فارسی دری عازم دانشگاه پیکنگ  شد. وی بعد از تکمیل دوره استادی در دانشگاه پیکنگ دوباره به کابل آمده شغل قبلی خود را در دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کابل ادامه داد. زهما بعد از مدتی تدریس در دانشکده زبان و ادبیات از جانب حکمرانان مستبد از شغلش بر کنار شد و تا سال 1978 شغل رسمی نداشت. 

در سال 1979 به عضویت آکادمی علوم افغانستان در آمد ولی بعد از یک ماه و نیم عضویت در آکادمی زندانی شد. دوره زندان تا سال 1980 (ده و نیم ماه) طول کشید. بعد از رهایی از زندان اواسط سال 1980م تا سال 1985 به سمت مشاور آکادمی علوم افغانستان در آمد.

هجرت

علی محمد زهما در سال 1985 از طریق بوداپست عازم شهر ویانا اطریش شد. وی تا آخر عمر در آنجا زندگی کرد.

علی محمد زهما دارای آثار طبع شده و طبع ناشده زیادی است. اکثر آثار استاد زهما در دوران حکمرانان مستبد افغانستان به چاپ نرسید.

زهما یکی ازشخصیت های منور و مهم علمی و ادبی افغانستان است که از نگاه استقلال فکری و آزاد اندیشی در ساحت علم و ادب وتدریس نظیرش را کمتر می توان یافت. 

آثار و تألیفات

1) مقالات اجتماعی. کابل، دانشکده زبان و ادبیات. (ترجمه)

2) سرگذشت تمدن. تهران (ترجمه)

3) طنین (مجموعه شعر) ویانا، هولس هاوزن، 2005. 166ص.

در نگاه دیگران 

دکتر اکرم عثمان: علی محمد زهما، نه تنها مورخ، جامعه‌شناس، فلسفه‌شناس و ادبیات‌شناس است بلکه سنگ بنای ترجمهٔ آثار سنگین و پذیرفتهٔ جهانی را نیز در کشور ما گذاشت و آثاری بس سنگین، شسته و رفته را تحویل پژوهشگران و محققان داد.

استاد نه فقط در عرصهٔ تدریس تاریخ و جامعه‌شناسی آموزگاری شناخته و شاخص دانشکدهٔ ادبیات کابل بود بلکه علم را با عمل درآمیخت و با زبانی فصیح و بُرا صدها شاگرد و دانش‌آموز بیدار دل را، آشنای واقعیت‌های اجتماعی کرد و به نبرد با استبداد حاکم فرستاد.

واصف باختری، یکی از دانش آموزان وی درباره اش می‌نویسد:

در سال 1342 یکی از استادان دانشمند و نامدار فاکولتهٔ ادبیات همان زمان ـ استاد علی محمد زهما ـ برای ما، ترجمه درس می‌ داد، ترجمـه و رموز، دقایق هنجارها و اسـلوب‌های ترجمه. او روزی شعری از برشت آورد. به هر شاگرد ـ دست کم به چند شاگردی که استاد به دلایلی به چشم عنایت به آن‌ها و کارهای‌شان می‌دید ـ تقسیم کرد؛ برای ترجمه به عنوان کارخانه‌گی. یکی از شعرهای برشت را برای من داده بود. البته من در ابتدا به نثر ترجمه کردم، توأم با اشتباهاتی که اشتباهات توسط استاد دانشمند پیراسته شد. بعدا به فرمایش استاد من آن را به شعر ترجمه کردم.

اما شاعری، بُعد ناشناختهٔ شخصیت استاد زهماست. استاد به ندرت طبع آزمایی کرده و قریحت سیالش را مجال داده که در قالب‌های غزل، رباعی، چهارپاره و حتی قصیده خود را نشان بدهد و دنیای پر رمز و راز روان روشن او را بازتاب دهد. مع الوصف از جمع آن همه کارهای جنبی و گهگاهی، دیوانی ارجمندی فراهم آمده که محتویاتش سخت دلنشین، روح پرور و بیدارکننده است.

وفات

علی محمد زهما پس از سالها آوارگی و مهاجرت در سن 96 سالگی در اتریش دیده از جهان فروبست.