مرگ روزانه 46 ایرانی در تصادفات رانندگی و معلولیت سالانه 60 هزار نفر - ضرر تصادف به اقتصاد کشور چقدر است؟

جی پلاس؛ روز ایمنی حمل و نقل در سال ۱۴۰۱ درحالی فرا رسیده که آمارها و تحلیل‌های انجام شده، زنگ خطر افزایش جانباختگان و مصدومان حوادث رانندگی را به صدا درآورده است.

ایسنا نوشت: در سال ۲۰۱۰ میلادی بود که مجمع عمومی سازمان ملل متحد طی قطعنامه‌ای سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ را به عنوان دهه «کنش و اقدام برای ارتقاء ایمنی جاده‌ای» با هدف جلوگیری از افزایش و کاهش تلفات جاده‌ای اعلام کرد. نامگذاری که البته چندان هم موفق نبود و سالانه بیش از یک میلیون نفر در تصادفات رانندگی رخ داده در جهان جان خود را از دست دادند. به طوری که برابر گزارش سال ۲۰۱۸ سازمان جهانی بهداشت یک میلیون و ۳۵۰ هزار نفر در جهان بر اثر سوانح ترافیکی در آن سال جان خود را از دست‌ داده‌اند.

در همین راستا و در ایران نیز  روز هفتم اردیبهشت‌ماه از سوی شورای فرهنگ عمومی به عنوان روز «ایمنی حمل و نقل» نامگذاری شد تا بهانه‌ای باشد برای فرهنگ‌سازی و اقدام برای افزایش ایمنی راه‌ها و کاهش تلفات و مصدومان حوادث رانندگی؛ هرچند آمارهای جانباختگان حوادث رانندگی، تعداد نقاط حادثه خیز جاده‌ها و از همه مهمترین کیفیت پایین خودروها نشان می‌دهد این نامگذاری‌ دستکم در مقام عمل توفیق چندانی نداشته است.

مرگ دردناک‌ترین پیامد تصادف

قطعا مرگ، دردناک‌ترین پیامد تصادفات رانندگی است و به همین دلیل هم هست که کشورهای مختلف برای کاهش آن برنامه‌ریزی زیادی انجام داده‌اند که اصلاح نقاط حادثه‌خیز جاده‌ای، ارتقای استاندارد راه‌ها و افزایش کیفیت خودروها در کنار رشد فرهنگ ترافیکی و آموزش به کاربران ترافیک از جمله این اقدامات است. در کشور ما البته در حوزه ایمنی راه‌ها و وسایل نقلیه چالش‌های زیادی وجود دارد تا جایی که چند ماه پیش سردار سید کمال هادیانفر، رییس پلیس راهور در اظهاراتی خودروهای تولید داخل را به «ارابه مرگ» تشبیه و سردار حسین اشتری، رییس پلیس کشور نیز خودروسازان را به عدم شماره‌گذاری محصولات ناایمن‌شان تهدید کرد.

مرگ روزانه ۴۶ نفر در تصادفات رانندگی سال ۹۹

آمارهای رسمی پزشکی قانونی نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۹ که به نوعی سال پیک کرونا و اعمال محدودیت‌های تردد بود، ۱۶ هزار و ۹۴۶ نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند که حاکی از میانگین مرگ روزانه ۴۶ نفر در حوادث ترافیکی شهری و جاده‌ای است.

آمار کلی جانباختگان حوادث رانندگی در سال ۱۴۰۰ تاکنون از سوی پزشکی قانونی منتشر نشده و طبق روال باید در میانه اردیبهشت ماه اعلام شود، اما آمار ۹ ماهه از قربانیان حوادث رانندگی نشان‌دهنده افزایش شمار قربانیان به نسبت مدت مشابه در سال ۱۳۹۹ است، برابر اعلام پزشکی قانونی از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا پایان آذر ماه ۱۴ هزار و ۳۴۹ نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست داده‌اند، آماری که در مقایسه با ۱۲هزار و ۸۷۴ جانباخته حوادث رانندگی در مدت مشابه سال ۱۳۹۹، افزایش هزار و ۴۷۵ نفری یا ۱۱.۵ درصدی را نشان می‌دهد.

برای درک بهتر این موضوع تعداد قربانیان حوادث رانندگی در ۹ماهه سال ۱۴۰۰ را بر تعداد روزهای این مدت یعنی ۲۷۶ تقسیم کردیم که عدد متوسط ۵۱ کشته در روز به دست آمد بر این اساس نیز پیش‌بینی می‌شود که در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۸ هزار نفر در تصادفات جان خود را از دست داده‌ باشند.

این روند افزایشی نگرانی‌های زیادی را در مورد سال ۱۴۰۱ هم ایجاد کرده است، به طوری که تنها در طرح نوروزی این سال و برابر آمار اولیه پزشکی قانونی دستکم هزار و ۱۰۱ نفر در تصادفات رانندگی جان خود را از دست داده‌اند. در سال ۱۴۰۱ برخلاف سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ دیگر هیچگونه محدودیت تردد کرونایی و رنگ بندی در شهرها نیز اعمال نخواهد شد و از این رو این نگرانی وجود دارد که با افزایش سفرها قربانیان حوادث رانندگی نیز افزایش پیدا کند.

معلولیت ۶۰ هزار نفر در حوادث رانندگی سال ۹۹

این اما تنها آمار فوت شدگان حوادث رانندگی بود و نباید از آمار مصدومان این حوادث نیز غافل شویم، مصدومانی که به گفته رییس پلیس راهور حدود ۲۰ درصدشان برای همیشه دچار معلولیت شده و تا پایان عمر خود و اطرافیانشان مجبور به دست و پنجه نرم کردن با عوارض ناشی از آن هستند. آمارهای پزشکی قانونی  حاکی از آن است که ۳۴۷ هزار و ۳۰۷ نفر در حوادث رانندگی دچار مصدومیت شده‌اند. بر اساس درصد اعلام شده از سوی رییس پلیس راهور این آمار نشان می‌دهد که تنها در سال ۹۹ حدود ۶۰ هزار نفر به جمعیت معلولان کشور آن هم صرفا به دلیل تصادف افزوده شده است.

این آمار برحسب درصد اعلام شده از سوی سردار هادیانفر برای ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ که شمار مصدومان آن ۲۶۹ هزار و ۷۸۵ نفر بود، حاکی از معلولیت حدود ۵۳ هزار نفر در این مدت است.

ضرر تصادف به اقتصاد کشور چقدر است؟

سردار سیدکمال هادیانفر، رییس پلیس راهور ناجا در این خصوص گفت:‌ گزارش سازمان بهداشت جهانی، عواقب مالی سوانح ترافیکی نیز فراوان بوده و در کشورهای با درآمد کم و متوسط، مرگ‌ومیر ناشی از سوانح ترافیکی، بین دو تا هفت درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد.

او هزینه تصادفات در ایران را معادل ۸ درصد تولید ناخالص ملی دانست و گفت:‌ نتایج تحقیق مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی تصادفات رانندگی در کشور ما بالغ بر ۸ درصد تولید ناخالص داخلی است. هزینه مذکور برای سال ۹۰ فقط معادل ۵۱۹ هزار میلیارد ریال بوده است.

گرچه آمار نهایی پزشکی قانونی از شمار مصدومان و فوت شدگان حوادث رانندگی در سال ۱۴۰۰ تاکنون اعلام نشده و در این میان نباید از شمار جانباختگان حوادث رانندگی شهری نیز چشم پوشی کرد، اما برای درک بهتر موضوع ، آمار ماموریت‌های سازمان امدادونجات جمعیت هلال احمر در حوادث ترافیکی سال ۱۴۰۰ را که در جاده‌ها رخ داده بررسی کرده است. آمارهایی که متاسفانه افزایشی است.

مهدی ولی‌پور؛ رییس سازمان امدادونجات جمعیت هلال احمر، درباره آمار ماموریت‌های ترافیکی این سازمان گفت:‌در مجموع امدادگران هلال ۳۰ هزار و ۳۹ ماموریت را در سال ۱۴۰۰ انجام دادند که حدود ۵۸ درصد آن یعنی معادل ۱۷ هزار و ۲۴۱ مورد مربوط به حوادث ترافیکی بود.

افزایش ماموریت‌های هلال احمر در حوادث رانندگی جاده‌ای

وی با بیان اینکه این ماموریت‌ها در محورهای برون شهری بود، ادامه داد: تعداد ماموریت‌های ما در این حوزه نسبت به سال ۱۳۹۹ رشد ۱۲.۶ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین از نظر تعداد عملیات نجات فنی شاهد رشد ۸ درصدی هستیم.

رییس سازمان امداد و نجات درباره استان‌های دارای بیشترین ماموریت امدادی ترافیکی نیز گفت:‌ اصفهان با ۹ درصد از کل ماموریت های ترافیکی، مازندران  با ۷.۳ درصد و گلستان با ۶.۶ درصد دارای بیشترین عملیات‌های امداد و نجات ترافیکی در سال ۱۴۰۰ بودند.

به گفته ولی‌پور، ماه‌های تیر، مهر و خرداد سال ۱۴۰۰ به ترتیب با ۱۷۷۵، ۱۶۱۵ و ۱۶۱۰ مورد ماموریت پر حادثه‌ترین ماه‌های کشور در حوزه ترافیک بودند.

چالش نداشتن ایمنی حمل و نقل

اما چالش‌های ایمنی حمل و نقل و ترافیک در کشورما چیست، پرسشی که سردار سید تیمور حسینی، جانشین رییس پلیس راهنمایی و رانندگی به آن پاسخ داد. حسینی گفت: مهم‌ترین چالش ما در این حوزه، نداشتن ایمنی است. این جمله ساده‌ای به نظر می‌رسد اما تمام مشکلات ما در همین جمله ساده است و اگر بتوانیم آن را حل کنیم؛ هم آمار تصادفات کاهش پیدا می‌کند، هم آمار فوتی‌ها و مصدومان کمتر می‌شود. متاسفانه ما به اندازه جایگاهی که حمل و نقل در کشورمان دارد، به آن توجه نکرده‌ایم. ببینید در تصادفات رانندگی انسان، خودرو و محیط دارای نقش و سهم هستند. ما چقدر به این مولفه‌ها توجه داشتیم؟ چقدر به ایمنی‌ آنها توجه کردیم؟

وی ادامه داد:‌ برای ایمنی حمل و نقل باید به ایمنی هر سه عامل توجه کنیم، این سه عامل هم همگی در ارتباط با هم تعریف می‌شوند، نمی‌شود بگوییم خودرو ناایمن است اما راننده ایمن باشد، همه این‌ها تا حدی با هم ارتباط است و گرچه  سهم عامل انسانی بیشتر از بقیه عوامل است، اما باقی عوامل باید اصطلاحا بخشنده بوده و خطای  انسان را جبران کند و نگذارد آسیبی به وی وارد شود، نه اینکه آن خطا را به آخرین خطا و خطایی غیرقابل جبران بدل کند. به هر حال هر انسانی احتمال ارتکاب خطا دارد، اما سهم خودرو و راه چه می‌شود؟

حسینی درباره فرسوده بودن ناوگان حمل و نقل و به خصوص حمل و نقل عمومی نیز گفت: ‌این موضوع هم وجود دارد و ما بارها نسبت به آن هشدار داده‌ایم. باید به مساله فرسودگی هم توجه شود، اسقاط خودرو انجام شود و مواردی از این دست که بارها گفته است. اما تمام این موارد برمی‌گردد به همان موضوعی که اشاره کردم، اینکه آیا به اندازه اهمیت حمل و نقل در زندگی امروز بشر به ایمنی آن هم فکر کرده‌ایم یا خیر؟ در این خصوص هم فقط پلیس مسئول نیست، چندین و چند دستگاه مسئولیت دارند، از وزرت راه تا وزارت کشور و وزارت صنعت و وزارت بهداشت گرفته تا صداوسیما و رسانه‌ها و آموزش و پرورش و ... همه این‌ها هم در قانون مشخص شده است.

از ایمنی دیگر وسایل حمل و نقل غافل نشویم

محسن حسین‌خانی کارشناس ایمنی نیز گفت: من تصورم بر این است که وقتی از ایمنی حمل و نقل صحبت می‌کنیم، باید تمام وسایل حمل و نقل یعنی هواپیما، قطار، کشتی و ... را هم در کنار خودرو قرار دهیم، به هرحال با این وسایل نیز حمل و نقل انجام می‌شود، اما با توجه به اینکه در کشور ما بیش از ۹۰ درصد حمل و نقل با جاده و خودرو انجام می‌شود، طبیعی است که خودرو و تصادفات رانندگی بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. اما فراموش نکنیم که نباید از ایمنی دیگر وسایل حمل‌ونقل هم غافل شویم.

وی ادامه داد:‌ باید نگاه ما به ایمنی حمل و نقل اصلاح شود، گرچه جاده‌ها نقش موثری دارند، اما حوادث شهری هم آمار قابل توجهی به خود اختصاص داده‌اند. موتورسیکلت‌سواران و عابران پیاده درصد قابل توجهی از قربانیان و مصدومان حوادث رانندگی را به خود اختصاص داده‌اند و این نگران کننده است. گرچه عمده تصادفات مرگبار در جاده رخ می‌دهد، اما ایمنی که فقط به معنای نمردن نیست، باید کاری کنیم که آمار تصادفات، آسیب‌های جسمی و حتی روحی ناشی از حوادث حمل و نقل کاهش پیدا کرد.

حسین‌خانی افزود: به عقیده من حتی تاخیر یک هواپیما هم در ایمنی حمل و نقل موثر است، علاوه بر استرس و خساراتی که ممکن است به مسافر وارد شود، گاهی مسافر مجبور می‌شود تاخیر هواپیما را با سرعت غیرمجاز، رانندگی درحالت خستگی و ... جبران کند، پس این‌ها همه حلقه‌های زنجیر و متصل به هم هستند.

مسئولیت پذیری شرکت‌های حمل و نقل در قبال رانندگان و مسافرانشان چیست؟

وی به موضوع دیگری نیز اشاره کرد و گفت:‌ مسئولیت پذیری شرکت‌ها هم عامل مهمی است، امروز درصد قابل توجهی از رانندگان و موتورسیکلت‌سواران در شهرها با شرکت‌های حمل و نقلی همکاری دارند، از شرکت‌های حمل و نقل بار و مسافر در شهرها گرفته تا شرکت‌های حمل و نقل جاده‌ای، مسئولیت این افراد در قبال فردی که به کار گرفته‌اند چیست؟ آیا فقط او را به چشم ابزاری برای درآمدزایی می‌بینند؟ ‌این‌ها به لحاظ اخلاقی موظفند و اگر قانونی نداریم باید قانون آن تصویب شود که به نیروهای خود آموزش دهند. شرکت‌های پیک موتوری، تاکسی آنلاین، پست و ... حتما باید بر رانندگان و نیروهای خود نظارت کنند، آنها را تحت آموزش قرار داده و شرایط حمل و نقل ایمن را رانندگان و مسافران آنان فراهم کنند.

این‌بار نباید منتظر نتیجه ماند تا برایش برنامه‌ریزی کنیم، تمام شواهد و قرائن از افزایش احتمال مرگ و مصدومیت شهروندان در حوادث رانندگی و ترافیکی حکایت دارد و لازم است تمام دستگاه‌های دارای مسئولیت اعم از وزارت راه، وزارت صمت، وزارت بهداشت، وزارت کشور، شهرداری‌ها، مجلس شورای اسلامی، قوه قضائیه، وزارت آموزش و پرورش، پلیس راهور، صداوسیما و رسانه‌های جمعی و ... اقدامات خود برای افزایش آگاهی مردم، افزایش کیفیت خودروها، رفع نواقص جاده‌ها و در یک کلام کاهش حوادث ترافیکی انجام دهند.