پلنگ قائمشهر چگونه کشته شد؟/ روایت سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران

جی پلاس؛ سرپرستان اداره کل حفاظت محیط زیست استان‌های مازندران و اردبیل درباره دلایل وقوع، اقدامات صورت گرفته و تخلفات احتمالی در موضوع تلف شدن یک قلاده پلنگ در محدوده شهرستان قائمشهر و یک قلاده خرس قهوه‌ای در شهرستان نمین را در پی دستور رییس سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به تهیه گزارش ظرف مدت ۲۴ ساعت اعلام کردند.

طبق گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، در گزارش عطالله کاویان - سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران - خطاب به علی سلاجقه آمده است: حوالی ساعت ٥:٣٠ صبح مورخ ۱۴۰۱/۲/۵ ورود یک قلاده پلنگ به ساختمان بانک صادرات خیابان ساری شهرستان قائمشهر مشاهده و مراتب ابتدا به آتش نشانی سپس به محیط زیست قائمشهر و عوامل انتظامی و فرمانداری اطلاع رسانی شد. پس از کسب اطلاع از حضور پلنگ در داخل شهر و سکونتگاه انسانی، هماهنگی‌های اولیه برای ایجاد امنیت و کنترل تردد مردم به عمل آمد و مأموران محیط زیست به همراه مأموران نیروی انتظامی، آتش‌نشانی و هلال احمر در محل مستقر و منطقه تا شعاع ۱۰۰ متر مهار شد اما ممنوعیت تردد برقرار نشد.

وی افزود: پس از اندک زمانی، تجمعات مردمی در محل حضور پلنگ زیاد شد و با ازدیاد رفت و آمد مردم، پلنگ دچار استرس و اضطراب شد و حوالی ساعت ٧ صبح از ساختمان بانک صادرات به داخل خیابان متواری شد و متاسفانه مردم و ماشین‌ها نیز به همراه آن حرکت کردند. پلنگ حین فرار یک نفر از پرسنل نیروی انتظامی را از ناحیه کتف زخمی کرد. در پی آن مأموران انتظامی و محیط زیست اقدام به تعقیب پلنگ برای بیرون راندن و فرصت فرار آن از شهر کردند که در این حین پلنگ پس از طی مسافتی وارد یکی از خیابان‌ها و درون کوچه بن بست وارد حیاط یک خانه مسکونی شد. در این مرحله به دلیل همزمانی با شروع فعالیت روزانه مردم و مدارس، گشت زنی خانه به خانه برای یافتن پلنگ توسط ماموران نیروی انتظامی و محیط زیست به مدت حدود یک ساعت انجام گرفت.

کاویان ادامه داد: در حیاط یکی از اهالی منطقه که مامور نیروی انتظامی مشغول شناسایی بوده است، یکباره پلنگ به نامبرده حمله کرد و وی از ناحیه پشت دچار جراحات شد. در این هنگام با سر و صدا و فریاد استمداد خواهی فردی که مورد حمله پلنگ قرار گرفت و همزمان شنیدن صدای غرش پلنگ، رئیس اداره حفاظت محیط زیست قائمشهر که در جستجوی پلنگ در محل حضور داشت، متوجه می‌شود که پلنگ در پی سر و صدای مأمور زخمی، نامبرده را رها کرده و به کوچه مجاور به سمت یکی دیگر از مأموران انتظامی و او حرکت کرده است.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران اضافه کرد: در این زمان همکار محیط زیست برای دور کردن پلنگ ابتدا اقدام به تیراندازی هوایی می‌کند اما با توجه به بن بست بودن کوچه، پلنگ به سمت وی یورش و خیز برداشته و آماده حمله به او بود که در این لحظه و در فاصله حدود ۱.۵ تا ۲ متری اقدام به شلیک به  سمت پلنگ می‌کند. پلنگ زخمی و مجدد وارد حیاط خانه‌ای در انتهای کوچه می‌شود. با توجه زخمی بودن پلنگ، تا رسیدن ادوات بیهوشی محدوده تحت نظارت کامل بود سپس با دارت و بیهوشی ضعیف، حیوان زنده‌گیری و به‌سرعت به پناهگاه حیات وحش سمسکنده در ساری منتقل شد اما با توجه به جراحات وارده و خونریزی تلف شد. متعاقب این اتفاق، کالبد گشایی و نمونه‌برداری برای آزمایش بیماری هاری نیز صورت گرفت.

وی با اشاره به انتقادات انجام شده نسبت به کندی و تعلل در برنامه زنده‌گیری و انتقال ادوات زنده‌گیری نوشت: با توجه به نداشتن دامپزشک همکار و مقیم در استان، با یک نفر از دامپزشکان مجرب که سابقه همکاری ١٥ ساله با این اداره کل و سازمان حفاظت محیط زیست دارد، قراردادی جهت اخذ خدمات در مواقع ضروری جهت امداد و نجات حیات وحش و نظارت بر بیماری‌ها و درمان مراکز تکثیر در اسارت دشت ناز و سمسکنده وجود دارد که در روز واقعه با نامبرده در ساعات ابتدایی اطلاع از حادثه تماس برقرار و با توجه به عدم پاسخگویی با مراجعه حضوری به منزل او در شهر ساری مشخص شد که او بنا به هماهنگی با دفاتر تخصصی سازمان، برای پیگیری پروژه یوزپلنگ در منطقه توران سمنان حضور دارد.

کاویان اضافه کرد: با توجه به در دسترس نبودن نامبرده با فردی دیگر که توانایی و تجربه لازم برای این فعالیت را دارا و ساکن یکی از روستاهای شهرستان نور است، هماهنگی صورت گرفت و او به دلیل بعد مسافت حدود ساعت ٩ به منطقه اعزام شد امّآ قبل از رسیدن به محل واقعه، پلنگ از محل اولیه متواری و وقایع پیش گفته یعنی ورود به منازل مسکونی افراد و حمله به دو نفر از مأمورین انتظامی صورت گرفته و در پی یورش و نزدیک شدن به مأمور محیط زیست شلیک به پلنگ انجام گرفته بود. لازم به ذکر است که در صورت عدم مداخله و تیراندازی از سوی مأمور محیط زیست، بنا به تجمع بسیار زیاد مردم، احتمال بروز فاجعه جدی به افراد وجود داشته است.

وی درباره زنده‌گیری حیوانات وحشی و گوشتخواران بزرگ جثه که وارد محیط شهری و سکونتگاه های انسانی می‌شوند و تجمعات مردمی وجود دارند، توضیح داد: «امکان دارت کردن حیوان آزاد و رها که هر لحظه احتمال حمله و جابجایی وجود دارد، برای اینکه فرد دارت کننده امکان تعقیب حیوان در حال فرار به نحوی که امکان حمله حیوان وجود نداشته باشد و دارت نیز به موضع هدف بر نقطه خاصی از بدن حیوان (عضلات ناجیه گردنی و ران ) هست برخورد کند، لازم است حیوان پس از دارت شدن تا حداقل زمان لازم برای القای بیهوشی ١٠ تا ١٥ دقیقه کمترین تحرک را داشته باشد. عامل جابجایی و حرکت حیوان که با انقباضات عضلانی همراه است، موجب می شود یا دارت به بدن حیوان خوب وارد نشود و یا باعث برگشت خون به سرنگ و عدم تزریق و عدم بیهوشی کامل حیوان شود و در فرصت القای بیهوشی قطعاً بروز رفتار تهاجمی پلنگ وجود خواهد داشت.»

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران اضافه کرد: معمولاٌ بیهوشی از طریق دارت کردن سرنگ حاوی ماده بیهوش‌کننده برای شرایطی که حیوان در اسارت و یا گرفتار در تله و بی‌حرکت است، کاربرد دارد و در شرایط این چنینی لازم بود با تخلیه کامل محل حضور پلنگ، مفرّی برای خروج و راه فراری برای آن اندیشیده شود، که در واقعه اخیر متأسفانه به دلیل تجمعات مردمی علیرغم تلاش‌های زیادی که توسط همه عوامل حاضر در محل واقعه انجام شد، این فرصت فراهم نشد و پلنگ نیز به جای حرکت در مسیری مستقیم که به اراضی کشاورزی منتهی می‌شد، در فاصله حدود ۱۰۰ متری به کوچه‌ای بن بست و حیاط مسکونی منازل مردم تغییر مسیر داد و بروز رفتار عصبی و استرس به پلنگ و حمله به افراد در نهایت مأمور محیط زیست علی رغم شلیک تیر هوایی و در وضعیتی که پلنگ در فاصله کمتر از دو متری بوده چاره‌ای جز حفظ جان خویش و جمعیت حاضر در صحنه و شلیک به پلنگ در آن لحظه پر استرس نداشت.

کاویان در پایان نوشت: چگونگی ورود پلنگ به محدوده مسکونی و اینکه مبدأ پلنگ از طبیعت بوده و یا از نمونه‌های تحت نگهداری قاچاق نزد افراد، بررسی اولیه شامل بازدید از مکان مظنون به نگهداری غیر مجاز حیوانات که در فضای مجازی بازتاب داشت و کنترل دوربین های مدار بسته یک ماه اخیر مکان مذکور با اخذ نظر مقام قضایی انجام شد که برای این محل طی اقدامات تشریح شده شواهدی به دست نیامد.

خرس قهوه‌ای را با تراکتور زیر گرفتند

در نامه  حسن قاسم پور - سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل - درباره تلف شدن یک قلاده خرس در محدوده شهرستان نمین آمده است: مناطق کوهپایه‌ای و جنگلی شهرستان نمین که منتهی‌الیه جنگل‌های حاشیه دریای خزر و از شرایط اقلیمی مناسب برخوردار است، به عنوان یکی از زیستگاه‌های مهم گونه‌های حیات وحش نظیر پلنگ، سیاه گوش و خرس قهوه ای است که تا قبل از زمان بروز حادثه اخیر هیچ گونه تعارض و مشکل حادی از حضور این حیوانات برای اهالی ایجاد نشده بود این در حالیست که منطقه جنگلی موصوف که تحت عنوان جنگل های فندوقلو مشهور است، از دیرباز مسیر پراهمیت گردشگری طبیعی این استان در نظر گرفته شده و امکانات رفاهی و خدمات گردشگری به این منطقه اختصاص یافته است که این موضوع با توجه به پسماندهای غذایی گردشگران یکی ازعوامل جذب حیات وحش به این منطقه محسوب می‌شود. روستای کنازق که محل وقوع حادثه است یکی از روستاهای واقع در حاشیه جنگل فندوقلو و گونه مذکور (خرس قهوه ای) به احتمال بسیار قوی جهت یافتن مواد غذایی و تغذیه از آن‌ها از زیستگاه خود خارج و به مناطق مسکونی اطراف جذب شد.

وی اضافه کرد: گونه مذکور در اولین ساعات روز جمعه مورخ ۱۴۰۱/۲/۲ در روستا مشاهده شد و اهالی روستا با تعقیب و گریز آن با  استفاده از موتورسیکلت و تراکتور و ضرب و جرح و وارد آوردن صدمات شدید به حیوان از طریق زیرگرفتن با تراکتور و در نتیجه شکستگی استخوان‌های پا و لگن و آسیب شدید ستون فقرات، با بستن یک حلقه طناب ضخیم به گردن خرس و قرار دادن پای چپ عقب آن در زیر چرخ تراکتور، نسبت به مهار آن کردند. متعاقب این اقدامات نامناسب و استفاده از روش‌های غیر اصولی اهالی در خصوص مهار حیوان و دخالت بی‌مورد آنان در زمینه دفع و زنده‌گیری حیات وحش موجبات وارد شدن صدمات شدید به حیوان شد؛ به طوری‌که در بررسی‌های اولیه مشاهده شد که حیوان در ناحیه خلفی خود دچار فلجی کامل است.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل ادامه داد: در پی وقوع این حادثه ماموران یگان حفاظت شهرستان نمین به محض اطلاع مراتب را به اداره کل گزارش کرد و اکیپ تخصصی این اداره کل مرکب از مدیرکل، معاون محیط طبیعی، رئیس اداره حیات وحش، فرمانده و ماموران یگان حفاظت استان و رئیس اداره حراست بلافاصله به همراه یک قبضه اسلحه بیهوشی و قفس حمل و نقل حیات وحش در محل حضور یافتند و با همکاری ماموران نیروی انتظامی و عوامل دامپزشکی شهرستان و با اتخاذ تدابیر حفاظتی لازم با تزریق داروی بیهوشی جزیی مطابق تجویز دامپزشک حاضر در محل نسبت به بیهوشی گونه و انتقال آن به کلینیک حیات وحش استان اقدام کردند.

وی اضافه کرد: در کلینیک با رهنمودهای دامپزشک معتمد اداره کل معاینات بالینی و مداوای گونه مذکور شروع شد به طوری‌که عصر همان روز علایم حیاتی این گونه از جمله ضربان قلب و تنفس به حالت عادی برگشت و گونه هوشیاری نسبی خود را به دست آورد لیکن به دلیل شدت جراحات ناشی از ضرب و جرح و زیر گرفتن با تراکتور و آسیب ستون فقرات و امعاء و احشاء و خونریزی داخلی و علیرغم تلاش‌های به عمل آمده تا پاسی از شب توسط دامپزشک و عوامل این اداره کل، متاسفانه گونه مذکور تلف شد.

قاسم‌پور با اشاره به اقدامات قضایی انجام شده توضیح داد: متعاقب اتلاف گونه، دستورات لازم به نمایندگی حفاظت محیط زیست شهرستان نمین به منظور پیگیری قضایی موضوع و برخورد قانونی با عوامل آزار و اذیت و اتلاف خرس صادر شد و در همین راستا رئیس نمایندگی شهرستان نمین طی شکواییه شماره۱۷۵/۱۴۰۱/ن مورخ ۱۴۰۱/۰۵/۰۲  نسبت به طرح شکایت در دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان نمین اقدام کرد و دادستان شهرستان نمین نیز طی دستور قضایی صادره به تاریخ ۱۴۰۱/۰۵/۰۲ به پلیس اطلاعات و امنیت شهرستان نمین خواستار بررسی علل اتلاف گونه و شناسایی و دستگیری عامل یا عاملان اتلاف شده است. طبق آخرین گزارش دریافتی از همکاران محیط زیست شهرستان نمین یک نفر از اهالی روستای کنازق به هویت یوسف سربازی کنازق بازداشت و با دستور دادستان در حال حاضر رسیدگی به اتهامات نامبرده در دادسرای شهرستان نمین ادامه دارد.»

اداره کل روابط عمومی و امور رسانه سازمان حفاظت محیط زیست در پایان اشاره کرد: سامانه ۱۵۴۰ ارتباطات تلفنی دریافت شکایات و گزارش مردمی در حوزه محیط زیست به‌صورت شبانه روزی در ادارات حفاظت محیط زیست در سراسر کشور فعال است و هموطنان می‌توانند با ثبت گزارشات خود در مورد مشاهده حیات وحش در داخل روستاها و شهرها، دیدن حیوانات وحشی مصدوم، شکار غیر مجاز، خرید و فروش و قاچاق حیات وحش و تخریب و آلودگی محیط زیست نقش بسزایی در حفظ و نگهداری محیط زیست ایفا کنند.