در حالی که مسوولان سازمان هواشناسی کشور و برخی مسوولان استانی معتقد هستند که دلیل مهم خیزش گرد و خاک در نوار شمال و شمالغرب کشور و همچنین موج گرد و خاک در استان‌های مرکزی، جنوب شرق و جنوب، متاثر از کانون‌های گرد و غبار عراقی است، دیروز کارشناسان اظهارنظرهای دیگری هم در این باره داشتند از جمله اینکه تداوم خشکسالی در کشور، فرونشست دشت‌ها به دلیل فرسایش خاک و کاهش منابع آب زیرزمینی و چرای دام‌های در مراتع خشک می‌تواند یکی دیگر از دلایل خیزش گرد و خاک باشد.
جی پلاس؛ خیزش گرد و غبار عراقی برای دومین روز متوالی هم در 22 استان کشور ادامه داشت. عصر دیروز، طبق نقشه‌های منتشرشده در سامانه پایش کیفی هوای کشور، شاخص آلاینده ذرات کمتر از 10 میکرون در 27 شهر از 14 استان کشور در محدوده 151 تا 500 بود که کیفیت هوای این شهرها را در وضعیت خطرناک قرار داده بود. اگرچه شاخص آلایندگی ذرات کمتر از 10 میکرون در این شهرها نسبت به روز جمعه که بنا به اعلام مسوولان سازمان هواشناسی کشور، اوج وزش و خیزش گرد و خاک برخاسته از کشور عراق بود، کمی بهبود یافته و از شدت آلایندگی کاسته شده بود اما همچنان در 27 شهر، به دلیل استمرار شاخص آلایندگی بالای 151، وضعیت خطرناک تداوم داشت.
در حالی که مسوولان سازمان هواشناسی کشور و برخی مسوولان استانی معتقد هستند که دلیل مهم خیزش گرد و خاک در نوار شمال و شمالغرب کشور و همچنین موج گرد و خاک در استان‌های مرکزی، جنوب شرق و جنوب، متاثر از کانون‌های گرد و غبار عراقی است، دیروز کارشناسان اظهارنظرهای دیگری هم در این باره داشتند از جمله اینکه تداوم خشکسالی در کشور، فرونشست دشت‌ها به دلیل فرسایش خاک و کاهش منابع آب زیرزمینی و چرای دام‌های در مراتع خشک می‌تواند یکی دیگر از دلایل خیزش گرد و خاک باشد.
بهروز ساری؛ رییس دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز هم دیروز در استدلال دیگری، اشاره داشت که کاهش تراز دریاچه ارومیه هم از جمله دلایل خیزش و توفان گرد و خاک در نوار شمال شرق کشور است و در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا گفت: توفان‌های تبریز متاثر از توفان‌های غبار کشورهایی مانند عربستان و عراق و توفان‌های غباری نمکی دریاچه ارومیه است که مشکل زیستی این شهر را دو چندان می‌کند. یکی از دلایل اصلی این توفان‌ها، پروژه‌های عمرانی است چراکه پروژه‌های عمرانی غیر زیست‌محیطی، هزاران بار تاثیر منفی‌تری نسبت به عملکرد خود طبیعت داشته و اکنون نیز به یمن عملکرد توامان مردم و مسوولان به پرتگاه زیستی محیطی رسیده‌ایم. دریاچه ارومیه در حال حاضر حدود سه میلیارد متر مکعب آب دارد که نسبت به حالت پرآبی که ۳۰ میلیارد مترمکعب بود، ۹۰ درصد حجم و وسعت آن خشک شده و از بین رفته و این حجم از خشکی و این وسعت از بی‌آبی، تقویت‌کننده اثرات توفان غبارهای نمکی بر محیط اطراف دریاچه و تا شهر تبریز است. با وزش توفان‌هایی که منشأ آنها عربستان و عراق است، توفان‌های گرد و غبار از روی دریاچه عبور می‌کنند و تقویت می‌شوند که سبب می‌شود توفان‌های غباری به توفان‌های غباری نمکی تبدیل شده و به تبریز رسیده و ابتدا حیات زیست گیاهی و سپس اشکال حیاتی دیگر را نابود کند. توفان‌های غباری نمکی نسبت به منشأ و شدت می‌توانند از ۵۰ تا ۱۰۰ کیلومتر در امتداد خطی پیشروی کنند و نسبت به استقرار کانون‌های فشار، هرچه اختلاف بین مرکز کانون فشار کم یا زیاد باشد، شدت آن بیشتر شده و این توفان‌های غبار نمکی نسبت به جهت وزش باد، مشکلات ملی یا منطقه‌ای (بین‌المللی) خلق می‌کنند. این توفان‌ها که حاوی غبار نمکی و احیانا سمی هستند، تاثیرات اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و سیاسی دارند و زمانی که روی خاک مزارع فرو می‌نشینند و رسوب می‌کنند و در طی زمان نیز ضخامت آنها بیشتر می‌شود، با آبیاری میزان غبارهای نمکی به ریشه گیاه رسیده و اقتصاد کشاورزی منطقه را نابود می‌کند. توفان‌های نمکی فعالیت اقتصادی و اجتماعی را محدود می‌کند؛ محدودیت‌های تردد، وقوع تصادفات و مشکلات ترافیکی و ایجاد مشکل در حمل‌ونقل جاده‌ای و هوایی، شیوع بیماری چشمی و ریوی از یک‌طرف و مشکلات سیاسی و بین‌المللی برای انتقال نمک به محیط زیست کشورهای همسایه از تاثیرات این توفان‌ها هستند. مسوولان ما محیط زیست را شبیه قرارگاه نظامی می‌دانند که با دستور دادن به منابع آب، رودخانه‌ها و آبخوان‌های زیرزمینی جوشان و خروشان شوند اما قانون انرژی و ماده را نمی‌توان با دستور از بالا متاثر کرد چراکه طبیعت، خود قانون‌بندی دارد و خوشبختانه یا متاسفانه به قانون‌بندی مسوولان توجهی نمی‌کند. این وضعیت و بدتر از آن پیش روی ما است، چراکه توفان‌های غبار نمکی با استقرار چند روزه سبب خشکی بیشتر اقلیمی شده و انبوه آیروسل و توده‌های جامد نظیر ذرات نمک توده‌های نمک، اقلیم را خشک‌تر می‌کند. همچنین مداخلات بی‌رویه انسانی نیز دست به دست هم داده و باعث می‌شود تا اکوسیستم مسیر بهبود را طی نکند. نقشه هواشناسی نشان می‌دهد عربستان و عراق یکی از کانون‌های اصلی این توفان‌ها هستند اما کانون مستقل دیگری نیز در دریاچه ارومیه وجود دارد که تبریز را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. مداخلات ما برهم زننده محیط‌زیست بوده که در نهایت زندگی ما را نابود می‌کند.»
در حالی که پیش‌بینی مسوولان استانی در نوار غرب، شمال غرب و مرکز کشور این است که تا روز دوشنبه از شدت خیزش گرد و خاک کاسته شود، نگاهی به جدول‌های لحظه‌ای اعلام شاخص آلاینده‌ها نشان می‌دهد که استان‌های شرقی همچون سیستان‌و‌بلوچستان هم طی دو روز گذشته درگیر خیزش و توفان گرد و خاک شده‌اند. در حالی که در استان زنجان، شدت آلاینده‌ها و آلودگی هوا باعث شد که علاوه بر دستور آماده‌باش به تمام مراکز درمانی استان، روز جمعه هم 8 نفر از هموطنان به دلیل مشکلات قلبی تنفسی، راهی بیمارستان شوند، نگاهی به وضعیت برخی استان‌ها نشان کمی دهد که استان‌هایی همچون لرستان و مرکزی و همدان هم، سال نو را با آلودگی هوا آغاز کرده‌اند در حالی که انتظار می‌رفت در فصل بهار، حداقل از هوای آلوده‌ای که در باقی ایام سال تنفس می‌کنند در امان باشند.
ولی حتی در استان فارس و شهر شیراز که بهار با طراوت آن، مشهور و زبانزد است هم اعلام شد که دیروز، کیفیت هوای شیراز برای تردد گروه‌های حساس مناسب نبوده و شاخص آلودگی هوای مرکز استان در شبانه‌روز 19 تا 20 فروردین به عدد ۱۱۷ افزایش یافته که نشانه وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس (بیماران قلبی و ریوی و دارای مشکلات تنفسی، سالمندان، کودکان و زنان باردار) است.
استان‌های کویری در مرکز و شمال شرقی کشور همچون یزد و خراسان شمالی هم از توفان گرد و خاک در امان نبوده‌اند اگرچه وضعیت این استان‌ها طی دو روز گذشته یا به مرحله بحرانی و خطرناک نرسید یا شاخص آلایندگی بالای 151 که وضعیت خطرناک تلقی می‌شود، طی مدت زمان کوتاهی کاهش یافت و حالا هوای شهرهای این دو استان کویری در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس قرار دارد اما توفان و خیزش گرد و خاک در شهرهای هر دو استان هنوز ادامه دارد و پیش‌بینی شده که خیزش خاک تا امروز یکشنبه در شهرهای هر دو استان ماندگار باشد.
وضعیت هوای شهر تهران چگونه بود
دیروز با وجود آنکه کیفیت هوای شهر تهران نسبت به روز جمعه کمی بهبود یافت و از شدت آلاینده‌ها تا حدی کاسته شد اما گزارش ظهر دیروز شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌داد که آلاینده شاخص هوای تهران، همچنان ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون بود و کیفیت هوا در ایستگاه‌های شریف (منطقه ۲)، شهرداری منطقه ۲، ستاد بحران (منطقه ۷)، میدان فتح (منطقه ۹)، پیروزی (منطقه ۱۳)، شادآباد (منطقه ۱۸)، شهرداری منطقه ۱۹، شهرری (منطقه ۲۰) و شهرداری منطقه ۲۲ در شرایط خطرناک (301 تا 500) قرار داشت. طبق این گزارش همچنین، ظهر دیروز کیفیت هوا در ایستگاه‌های سوهانک (منطقه ۱)، شهرداری منطقه ۴، گلبرگ (منطقه ۸)، میدان امام خمینی (منطقه ۱۲)، شهرداری منطقه ۲۱ و شهرک چشمه (منطقه ۲۲) در شرایط بسیار ناسالم (201 تا 300) قرار داشت و همچنین در ایستگاه‌های پونک، دانشگاه مسعودیه (منطقه ۱۵) و شهرداری منطقه ۱۶ در شرایط ناسالم برای همه گروه‌ها (151 تا 200) گزارش شده بود.
انتقاد و هشدار وزارت بهداشت نسبت به تساهل کارگروه تصمیم‌گیرنده در استانداری تهران
به دنبال انتشار گزارش‌های کشوری و استانی از وضعیت تداوم خیزش و توفان گرد و خاک در 22 استان کشور، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه آلودگی هوای ناشی از گرد و غبار، تفاوتی با آلودگی هوای ناشی از تردد خودروها در فصل سرد سال ندارد، گفت: «در این نوع از آلودگی هوا خطر بروز بیماری‌های تنفسی، بیماری‌های قلبی، افزایش علایم بیماری‌های تنفسی، افزایش مراجعه به مراکز درمانی به دلیل خس خس سینه و سرفه و تشدید علایم آسم در مبتلایان به این بیماری وجود دارد.
عباس شاهسونی در گفت‌وگو با ایسنا گفت: مبنای آلودگی هوا ذرات معلق و اندازه این ذرات 10 PM و 2.5 PM است و جنس آنها اهمیتی ندارد. ممکن است جنس این دو ذره متفاوت باشد اما در هیچ دستورالعملی نیامده است که جنس خاصی از ذرات معلق تاثیر خاصی بر میزان آلودگی هوا دارند. تاکید اصلی بر غلظت و اندازه ذرات است که در آلودگی هوای ناشی از ترافیک و فصول سرد عمدتا 2.5 PM است و در گرد و غبار PM۱۰ است.»
به دنبال تداوم آلودگی و خیزش گرد و خاک در پایتخت، در حالی که کارگروه تصمیم‌گیرنده در استانداری تهران، روز جمعه و بعد از تشکیل جلسه اضطراری، تعطیلی مدارس استان برای روز شنبه را با وجود درخواست وزارت بهداشت، ضروری ندانست، شاهسونی در ادامه توضیحات خود افزود: تصمیم به فعالیت حضوری مدارس با ما نبوده و این موضوع تصمیم‌گیری استانی بوده است. عواقب این تصمیم این است که کودکان و گروه‌های حساس در معرض این آلودگی هوا قرار می‌گیرند و ممکن است در برخی منجر به بیماری‌های تنفسی و مشکلات شود. در سالمندان نیز خطر وقوع سکته قلبی و تشدید علایم بیماری‌های تنفسی وجود دارد علاوه بر اینکه خطر ناشی از این نوع آلودگی هوا می‌تواند سبب بروز مرگ زودرس باشد. ثابت شده که در چنین شرایطی با افزایش چند برابری آمار مراجعات بیمارستانی مواجه خواهیم شد اگرچه برخی علایم ممکن است سه یا چهار روز بعد از مواجهه با هوای آلوده ایجاد شود.»
منبع: روزنامه اعتماد
