عوامل موثر خارجی و داخلی بر اقتصاد ایران در سال 1401

گروه اقتصاد و درآمد جی پلاس:نشست مجازی موسسه دین و اقتصاد با عنوان «چشم انداز اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۱ :بیم‌ها و امیدها» برگزار شد.

بخش نخست این نشست با سخنرانی فرشاد مومنی عضو هیات علمی دانشگاه علامه برگزار شد(اینجا بخوانید)

علیرضا گرشاسبی عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های صمت در این نشست با بیان اینکه باید در مسائل مرتبط با اقتصاد در سه سطح توسعه، کلان و بازار تفکیک قائل شد، گفت: ما باید روی موضوعاتی تمرکز داشته باشیم که با فقر و رفاه مردم مرتبط باشد. باید به برخی شاخص ها در این رابطه توجه کرد که توسط سازمان های بین المللی منتشر می شوند. مجمع جهانی اقتصاد شاخص رقابت پذیری ایران را در بین 141 کشور، در رتبه 99 تعریف رده است. رتبه کشور ما در شاخص رفاه لگاتوم از بین 167 کشور رتبه 120 را به خود اختصاص داده است. همین دو شاخص نشان می دهد که از دریچه توسعه ما هنوز خیلی مسیر برای پیمودن پیش روی خود داریم.  در حوزه عملکرد شاخص بی تی آی که شاخصی تلفیقی از دموکراسی، اقتصاد بازاری و مدیریت سیاسی است رتبه ایران از بین 137 کشور، در سال 2020 صد و بیست و هفت اعلام شده است. 

وی با بیان اینکه مباحث مطرح شده برای نفی زحمات صورت گرفته نیست، به بررسی شاخص های سطح کلان اقتصاد پرداخت و گفت: رتبه ثبات اقتصاد کلان ما از 141 کشور، صد وبیست و چهارم است. این رتبه نشان می دهد که وضعیت اقتصاد کلان ما در شرایط بی ثباتی خاصی قرار گرفته و متاسفانه این شرایط هم ادامه دار بوده است. توذم ما در بهمن ماه بالای 41 درصد بوده است. متوسط تورم ماهم اعداد بالای 20 تا 25 درصد بوده است و آثار مخرب شدیدی را در اقتصاد ایران به بار آورده است. مسئله بعدی این است که علی رغم اینکه نرخ بیکاری 8.9 درصد اعلام شده، نرخ مشارکت جمعیت ما 40.9 درصد است که خیلی سطح پایینی است. شرایط ناپایدار اقتصاد کلان یکی از مهم ترین محدودیت هایی است که در صحنه اقتصادی با آن روبرو هستیم.

گرشاسبی به رتبه های ایران در سطح بازار جهان نیز اشاره کرد و افزود: در بازار محصول رتبه ایران 133 از 141، در بازار کار رتبه ایران 140 و در بازار مالی رتبه 123 را به خود اختصاص داده است که رتبه هایی در حد بایسته های لازم نیست. ما باید راه چاره ی جدید بیندیشیم و اگر به همین کیفیت بخواهیم ادامه دهیم، جوابگوی رفع عقب ماندگی ها نخواهیم بود. اگر ما بخواهیم سطح جاماندگی از رفاه را جبران کنیم در سطح نظام تصمیم گیری نیازمند عزم و اراده جدی تری خواهیم بود.

وی افزود: علی رغم همه و فراز و فرودهایی که کرونا در برخی جاها داشته است، به نظر می رسد ما برای افق سال 1401، به صورت روشن نمی توانیم آن را سال پایانی کرونا بنامیم. همچنین در سطح جهانی شاهد یک موج تورمی در جهان خواهیم بود. ظهور قدرت های اقتصادی نو ظهر به ویژه چین یکی از مسائل مرتبط با با کانون های تاثیرگذار در آینده است. به نظر می رسد اقدامات کنونی بانک مرکزی آمریکا در خصوص نرخ بهره می تواند اثراتی روی کشورهای دیگر هم از جمله ترکیه داشته باشد لذا چون ما ارتباطات قوی با ترکیه داریم این اتفاق حائز اهمیت خواهد بود.

بحران سیاسی مساله مهم دیگر پیش روی ما است به ویژه اینکه شاهد بحران اوکراین نیز هستیم. این اتفاقات تاثیرات مهمی در قیمت بازار انرژی خواهد گذاشت. حوزه دوم تحت تاثیر بحران های سیاسی نقشی است که در بازار کالاهای اساسی تاثیرات قابل توجهی خواهد گذاشت. 

احتمال نهایی شدن برجام شرایط فروش نفت ما را با سهولت بهتری مواجه خواهد کرد و افزایش قیمت گندم از سوی دیگر ما را با کانون های تحولی دیگری آشنا می کند.

وی درادامه به برخی کانون های تحول ساز داخلی نیز اشاره و خاطرنشان کرد: اولیت موضوع سایه سنگین برجام بر اقتصاد کشور ما است که علی رغم تمام اخباری که درباره برجام می رسد، این توافق نهایی نشده است اما هر اظهار نظری در این رابطه باعث بهنگام شدن بازارهای مختلف می شود. درآمد های نفتی کشورمان یکی از مسائل مهم دیگر در سال 1401 است. می توانیم اعلام کنیم اگر به سبک و سیاق گذشته درآمدهای ناشی از فروش نفت خرج شود، ممکن تبعات سنگین تری نسبت به آنچه که در سال های گذشته رخ داد برای ما داشته باشد. کسری بودجه کشور موضوع حساس بعدی است که بر اساس آخرین امار پیشبینی شده است که کسری بودجه بالای 300 هزار میلیارد تومان باشد. خود این کانون ها به زیربخش های مختلفی تقسیم می شود که حائز اهمیت فراوان هستند.

وی در ادامه بیان کرد: از بعد چشم انداز در سال 1401 انتظار داریم کانون های تحولی در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت اثرات قابل توجهی در اقتصاد ایران بگذارند. هوشمندی هاب سیاست گذاران آنجا مشخص می شود که علاوه بر شکاف تصویر وضع موجود با وضع مطلوب، هرروز یک تکانه جدید سر راه ما قرار می گیرد در نتیجه کیفیت تصمیم گیری ها حائز اهمیت هستند. 

تحولات و کانون های تحولی مورد اشاره ازین جهت می تواند برای سیاست گذار مهم است که می تواند به یک گره کور تبدیل شود. 

چالش های پیش روی اقتصاد یکی دیگر از محورهای سخنان گرشاسبی بود که در همین رابطه افزود: اشتغال و معیشت، سرخوردگی جوانان، رکود اقتصادی طولانی مدت، بحران منابع طبیعی و فروپاشی اکوسیستم از منظر مجمع جهانی اقتصاد ریسک های پیش روی اقتصاد کشورها است.