محمد جواد بلاغی نجفی از علمای بزرگ شیعه در قرن چهاردهم قمری بود که با تسلط بر چند زبان زنده دنیا و نگاشتن آثار مختلف به دفاع از اسلام دربرابر یهودیت، مسیحیت، بهاییت و وهابیت پرداخت. وی را پایه گذار علم کلام نوین در نجف دانسته اند.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی محمد جواد بلاغی نجفی اختصاص دارد.
زندگینامه محمدجواد بلاغی نجفی
محمدجواد بَلاغی نجفی (۱۲۸۲-۱۳۵۲ق) از عالمان شیعه که آثار متعددی با هدف دفاع از اسلام و تشیع در برابر یهودیان، مسیحیان، بهائیان و وهابیان نگاشت و آثاری نیز درباره تفسیر قرآن و فقه نوشت. بلاغی نزد میرزا محمدتقی شیرازی و آخوند خراسانی شاگردی کرد.
بلاغی را پایه‌گذار علم کلام نوین در نجف دانسته اند. سید محمدهادی میلانی و برخی دیگر از مراجع نجف و قم از جمله سید ابوالقاسم خوئی از شاگردان مکتب کلامی او معرفی شده‌اند.
بلاغی به زبان فارسی، عربی، انگلیسی و عبری آشنایی داشته است. وی علاوه بر فعالیت علمی، در مبارزات استقلال‌طلبانه مردم عراق در برابر انگلستان نیز مشارکت داشته است.
آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، التوحید و التثلیث و انوار الهدی از جمله تالیفات او است.
اطلاعات فردی
محمد جواد بلاغی
تاریخ تولد ۱۲۸۲ق
تاریخ وفات ۱۳۵۲ق
محل دفن حرم امیرالمومنین علیه السلام
شهر وفات نجف
اطلاعات علمی
استادان شیخ محمد طه نجف، حاج آقا رضا همدانی، آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، میرزا محمد تقی شیرازی
شاگردان سید محمدهادی میلانی
تألیفات آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، الرحلة المدرسیة یا المدرسة السیارة، الهدی الی دین المصطفی، التوحید والتثلیت، اعاجیب الاکاذیب و...
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی شرکت در نهضت استقلال عراق
زندگینامه
محمدجواد بن حسن بن طالب بلاغی در سال ۱۲۸۲ق در نجف زاده شد.[۱] خاندان بلاغی، از قدیمی‌ترین خاندان علمی شیعه در نجف بوده‌اند و عبدالله مامقانی نویسنده کتاب تنقیح المقال، از افراد سرشناس این خاندان است.[۲]
بلاغی تحصیلاتش را در نجف آغاز کرد و در ۲۴ سالگی، در ۱۳۰۶ق به کاظمین رفت و پس از ۶ سال به نجف بازگشت. در ۱۳۲۶ق به سامرا مهاجرت کرد و ده سال نزد میرزا محمدتقی شیرازی شاگردی کرد. وی سپس به کاظمین رفت و پس از دو سال، به نجف بازگشت.[۳]
بلاغی با دختر سید موسی کاظمی جزایری ازدواج کرد.[۴]
درگذشت
بلاغی در شب دوشنبه، ۲۲ شعبان ۱۳۵۲ق در نجف درگذشت و در حرم امیرالمومنین علیه السلام به خاک سپرده شد.[۵]
تحصیلات و اقدامات
محمدجواد بلاغی در نجف، در درس فقه حاج آقا رضا همدانی، نویسنده کتاب مصباح الفقیه و سید محمد هندی نویسنده کتاب شوارع الاسلام فی شرح شرائع الاسلام شرکت می‌کرده است. وی همچنین از شاگردان آخوند خراسانی و همچنین شیخ محمد طه نجف، مؤلف کتاب اتقان المقال فی احوال الرجال بوده است.[۶] بلاغی پس از مهاجرت به سامرا، با میرزای شیرازی مرتبط بوده و در درس فقه محمدتقی شیرازی و سید محمد فشارکی شرکت می‌کرده است.[۷]
بلاغی پایه‌گذار علم کلام نوین در نجف دانسته شده که در برابر فعالیت‌های تبشیری و تبلیغی مسیحیت و همچنین تبلیغات مخالفان دین فعالیت می‌کرده است. وی با زبان فارسی، عربی، انگلیسی و عبری آشنایی داشته است.[۸] سید محمدهادی میلانی، سید عبدالحسین طیب و برخی دیگر از مراجع نجف و قم،[۹] از جمله سید ابوالقاسم خوئی،[۱۰] از شاگردان مکتب کلامی او معرفی شده‌اند. بلاغی، در سال‌های اقامت در سامرا، از جمله عالمانی بوده است که در جریان مبارزات استقلال‌طلبانه مردم عراق در برابر انگلستان فعال بوده است.[۱۱] این مبارزات با فتوای میرزا محمدتقی شیرازی پایه‌گذاری شد.[۱۲] محمدجواد بلاغی، با لقب مجاهد هم خوانده شده است.[۱۳]
آثار و تألیفات
موسوعة العلامة البلاغی
بلاغی کتاب‌های فراوانی در موضوعات مختلف دارد که بخش عمده‌ای از آن در موضوع کلام و در دفاع از اسلام و قرآن و در رد باورهای یهودیت، مسیحیت، بهاییت و وهابیت نگاشته شده است. کتاب تفسیری آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار اوست.[۱۴] مجموعه آثار او با عنوان «موسوعة العلامة البلاغی» با کوشش جمعی از محققان در مرکز احیای تراث اسلامی در ۹ جلد منتشر شده است.[۱۵] رضا استادی، شصت مورد از تألیفات وی را فهرست کرده است که تنها ۲۲ مورد چاپ شده است؛[۱۶] از جمله:
آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، از ارزنده‌ترین تفاسیر شیعه معرفی شده که بلاغی در مقدمه آن، درباره اعجاز قرآن و عدم تحریف قران کریم، سخن گفته است. بلاغی این کتاب را در آخرین سال‌های زندگی خود نگاشته و از همین رو تنها تا آیه ۵۷ سوره نساء در آن تفسیر شده است.[۱۷]
التوحید و التثلیث، رساله‌ای ۵۶ صفحه‌ای در پاسخ به رساله یکی از مسیحیان سوریه.[۱۸]
أعاجیب الأکاذیب، با هدف اثبات حقانیت دین اسلام و پاسخ به شبهات مبلغان مسیحی نوشته شده است.[۱۹]
انوار الهدی، در اثبات وجود خدا و رد مادی‌گرایان نوشته شده است. کتاب البلاغ المبین هم با همین موضوع نوشته شده است.[۲۰]
نصایح الهدی و الدین الی من کان مسلما و صار بابیا، در رد فرقه بهائیت نوشته شده است.[۲۱]
دیوان اشعار، حاوی اشعار و قصاید فراوان؛ از جمله قصیده‌ای در پاسخ به قصیده عینیه ابوعلی سینا و همچنین قصیده‌ای در پاسخ به یکی از عالمان اهل سنت در انکار وجود امام زمان(ع).[۲۲] وی همچنین اشعاری در ثنای اهل بیت(ع) سروده است.[۲۳] از جمله وی مرثیه‌ای برای امام حسین(ع) سروده است[۲۴] که با بیت ذیل شروع می‌شود:
یا تریب الخدّ فی رمض الطفوف لیتنی دونک نهبا للسیوف[۲۵]
ای کسی که در سرزمین گرم کربلا گونه‌هایت خاک آلود شد کاش من به جای تو، جایگاه ضربه‌های شمشیر می‌شدم.
پانویس
۱. آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج ۱، ص۳۲۳.
۲. آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج ۱، ص۳۲۳.
۳. آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۳.
۴. آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۳.
۵. آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۴.
۶. عقیقی بخشایشی، «شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۲۵-۲۶.
۷. عقیقی بخشایشی، «شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۲۶.
۸. عقیقی بخشایشی، «شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۲۶.
۹. عقیقی بخشایشی، «شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۲۷.
۱۰. یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۵۸ و ۵۹.
۱۱. بلاغی، اسلام آیین برگزیده، ۱۳۶۰ش، ص۱۴.
۱۲. بلاغی، اسلام آیین برگزیده، ۱۳۶۰ش، ص۱۴.
۱۳. بلاغی، اسلام آیین برگزیده، ۱۳۶۰ش، ص۱۴.
۱۴. انصاری قمی، نجوم امت (آیت الله العظمی علامه حاج شیخ محمد جواد بلاغی)، ۱۳۷۰ش، ص۵۱.
۱۵. جمعی از محققان، موسوعة العلامة البلاغی، زیرنظر علی اوسط نطقی و مرکز احیاء آثار اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۸ش.
۱۶. استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۱-۱۱۸.
۱۷. استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۱.
۱۸. استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۲.
۱۹. استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۲.
۲۰. استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۲.
۲۱. استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۲.
۲۲. استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۸.
۲۳. آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۴.
۲۴. گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۵۵۴.
۲۵. جمعی از محققان، موسوعة العلامة البلاغی، ۱۳۸۸ش، ج۸، ص۱۰۲.
منابع
آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه؛ القسم الاول من الجز الاول (نقباء البشر فی القرن الرابع عشر)، تعلیق عبدالعزیز طباطبایی، مشهد، دارالمرتضی، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۴ق.
استادی، رضا، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، در مجله مشکوة، ش۲۶۱، پاییز ۱۳۶۱ش.
انصاری قمی، ناصرالدین، نجوم امت: آیت الله العظمی علامه حاج شیخ محمدجواد بلاغی، نور علم، شماره ۴۱، ۱۳۷۰ش.
بلاغی نجفی، محمدجواد، اسلام آیین برگزیده، ترجمه سید احمد صفائی، تهران، انتشارات آفاق، [۱۳۶۰ش].
جمعی از محققان، موسوعة العلامة البلاغی، زیر نظر: علی اوسط ناطقی|مرکز احیاء آثار اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۸ش.
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، «شیخ محمدجواد بلاغی: پایه‌گذار علم کلام نوین در حوزه علمیه نجف»، در ماهنامه مکتب اسلام، ش۷، مهر ۱۳۶۲ش.
جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج۲، قم، نشر معروف، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش (بر اساس نسخه الکترونیک در سایت موسسة الخوئی الاسلامیة).
