هرآنچه که باید درباره افسردگی پس از زایمان بدانید

جی پلاس؛ دوره بعد از زایمان را می‌توان به طوفانی تشبیه کرد که می‌تواند زندگی یک زن، همسر و فرزندانش را درگرگون کند. تغییرات خلق، افزایش تحریک‌پذیری، گریه و افسردگی بعد از زایمان دور از انتظار نیست. این مسائل هم به خاطر تغیییرات هورمونی در بدن و هم به علت ورود یک فرد جدید به خانواده اتفاق می‌افتند. تمام این تغییر و تحولات می‌توانند منجر به احساس غم، استرس و اضطراب شوند.

بسیاری از خانم‌ها این احساسات را طی یک الی دو هفته بعد از زایمان تجربه می‌کنند که اصطلاحاً به آن «غم و اندوه بعد از زایمان» گفته می‌شود. اما در بسیاری از مادران این علائم بیشتر از دو هفته باقی می‌ماند که در این صورت به آن افسردگی پس از زایمان گفته می‌شود. مدت زمان افسردگی بعد از زایمان طولانی‌تر است و درمان آن به مشاوره فردی یا دارودرمانی احتیاج دارد.

افسردگی بعد از زایمان چیست؟

افسردگی پس از زایمان بیماری است که بعد از تولد نوزاد ایجاد می‌شود. علائم شایع افسردگی بعد از زایمان عبارتند از:

از دست دادن اشتها

گریه بیش از حد

خستگی

بی خوابی

اضطراب و حملات اضطرابی

احساس عصبانیت، ناامیدی یا شرم

علت به وجود آمدن افسردگی بعد از زایمان به طور دقیق مشخص نیست؛ اما مثل سایر انواع افسردگی، دلایل متعددی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. دوره بعد از زایمان شرایط بسیار حساسی را برای یک زن ایجاد می‌کند. تحت این شرایط بسیاری از محرک‌های ایجاد افسردگی مثل تغییرات هورمونی، استرس بالا و تغییرات بزرگ در زندگی همگی با هم رخ می‌دهند.

برای مثال:

مادری که به تازگی زایمان کرده است دیگر نمی‌تواند به اندازه قبل بخوابد.

تغییرات هورمونی زیادی در در بدن مادر ایجاد می‌شود.

در این دوره بدن مادر در حال بازیابی قوای از دست رفته خود در اثر زایمان، مداخلات پزشکی یا جراحی است.

مسئولیت‌ها و چالش‌های جدیدی در زندگی مادر به وجود می‌آید.

ممکن است مادر احساس منزوی شدن، تنهایی و سردرگمی کند.

 

‌در اینجا لازم است اشاره کنیم که افسردگی بعد از زایمان را می‌توان درباره مادرانی هم که سقط جنین داشته‌اند به کار برد. تجربه سقط جنین می‌تواند اثرات فیزیکی و روانی متعددی را روی مادران بگذارد و حتی باعث ایجاد افسردگی شود.

همچنین مردان هم ممکن است به افسردگی بعد از زایمان دچار شوند. با اینکه مردان تغییرات فیزیکی حاصل از زایمان را درک نمی‌کنند اما می‌توانند تغییرات به وجود آمده در زندگی روزمره‌شان را ببینند. طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۰ انجام شده است حدود ده درصد پدران طی سه الی شش ماه بعد از زایمان همسرانشان به افسردگی دچار می‌شوند. بنابراین وقتی از مدت زمان افسردگی بعد از زایمان صبحت می‌کنیم نباید از افسردگی مردان پس از زایمان نیز غافل شویم.

علائم افسردگی بعد از زایمان

افسردگی بعد از زایمان هم همانند دیگر بیماری‌ها علائمی دارد. اگر شما حداقل پنج مورد از این علائم را برای مدت زمان دو هفته داشته باشید، برای درمان باید به پزشک مراجعه کنید. ازجمله این علائم عبارتنداز:

احساس برانگیختگی، غم، اندوه، ناراحتی

بی علاقگی به نوزاد 

ناتوانی در مراقبت از نوزاد

عدم توانایی در تصمیم‌گیری

وسواس بی از اندازه

کناره‌گیری از دوستان و خانواده

حس ترس بی دلیل و ترس نسبت به هر چیزی

حواس پرت شدن و داشتن افکار منفی

حس بی ارزش بودن

عدم توانایی در مواجهه شدن با مشکلات

از دست دادن اشتها

اختلال در خواب

گربه‌های بی دلیل

‌

افسردگی بعد از زایمان کی شروع می‎شود؟

افسردگی ممکن است بلافاصله بعد از زایمان به وجود بیاید؛ اما از آنجا که احساس ناراحتی، خستگی و خلق پایین در روزهای ابتدایی پس از زایمان طبیعی انگاشته می‌شود، اغلب خانم‌ها دیر متوجه بروز افسردگی در خود می‌شوند. در واقع بعد از یک الی دو هفته پس از زایمان و پایدار بودن علائم افسردگی، مادر و اطرافیانش می‌فهمند که مسئله‌ای جدی‌تر از خستگی در حال رخ دادن است.

شروع مدت زمان افسردگی بعد از زایمان در بسیاری از خانم‌ها حدود ۴ الی ۶ هفته پس از تولد است؛ اما بروز آن تا یک سال پس از تولد هم دور از انتظار نیست. بنابراین اگر در این بازه زمانی علائم افسردگی را در خود مشاهده کردید آن‌ها را نادیده نگیرید.

 

افسردگی بعد از زایمان چقدر طول می‎کشد؟

مدت زمان افسردگی بعد از زایمان را نمی‌توان به طور دقیق مشخص نمود. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ انجام شده بود نشان داد که در بسیاری از بیماران، علائم افسردگی با گذشت سه الی شش ماه پس از بروز اولیه از بین می‌روند.

با اینحال در این مطالعه دیده شد که در عین حال موارد زیادی هم وجود دارد که بعد از شش ماه بهبود نیافته‌اند. حدود سی الی پنجاه درصد از موارد مورد مطالعه بعد از یک سال هنوز هم دارای علائم افسردگی بعد از زایمان بودند. همچنین کمتر از نیمی از خانم‌های مورد مطالعه بعد از گذشت سه سال از تولد، هنوز هم دچار افسردگی بعد از زایمان بودند.

‌طول دوره افسردگی بعد زایمان در هر شخص متفاوت است. وجود برخی عوامل خطر می‌تواند باعث طولانی‌تر شدن روند درمان افسردگی بعد از زایمان شود. شدت علائم و فاصله زمانی بین بروز علائم تا شروع درمان هم در مدت زمان افسردگی بعد از زایمان موثر هستند.

عواملی که باعث طولانی شدن افسردگی بعد زایمان می‌شوند عبارتند از:

سابقه ابتلا به افسردگی یا سایر بیماری های روانی

مشکلات شیردهی

وجود مشکل در روند بارداری یا زایمان

عدم دریافت حمایت عاطفی از خانواده، همسر و دوستان

همزمانی تغییرات بزرگ در زندگی (مثل از دست دادت یا تغییر شغل) با دوران بعد از زایمان

سابقه ابتلا به افسردگی بعد از زایمان در بارداری‌های قبلی

هیچ فرمول خاصی وجود ندارد که طبق آن بتوان گفت یک فرد حتماً دچار افسردگی پس از زایمان می‌شود یا به طور دقیق مدت زمان آن را تعیین کرد. اما با درمان سریع (و به موقع) می‌توان این مشکل را رفع کرد.

‌تاثیر طولانی شدن مدت زمان افسردگی بعد از زایمان

تا اینجا متوجه شده‌اید که افسردگی بعد از زایمان می‌تواند باعث بروز علائمی شود که تجربه آن‌ها سخت است و حتی باعث آسیب زدن به ارتباط زناشویی‌تان شود. همچنین اطرافیان و دوستانتان احتمالاً متوجه می‌شوند که شما مثل قبل رفتار نمی‌کنید؛ اما نمی‌دانند که مشکل کجاست یا باید چطور با شما رفتار کنند.

افسردگی می‌تواند ارتباط روانی مادر و نوزاد تازه متولد شده و نحوه مراقبت از او را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین ارتباط مادر با فرزندان قبلی هم در اثر افسردگی مخدوش می‌شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که افسردگی بعد از زایمان مادر می‌تواند در دراز مدت روی رشد عاطفی و اجتماعی کودک اثر منفی بگذارد. در یک مقاله معتبر منتشر شده در سال ۲۰۱۸ ثابت شد که کودکان مادرانی که سابقه ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را داشتند بیش از سایرین در معرض ابتلا به مشکلات رفتاری و افسردگی در سنین نوجوانی قرار داشتند.

‌

آیا افسردگی بعد از زایمان درمان دارد؟

مهم است بدانید که شما در ایجاد این شرایط مقصر نیستید و تنها باید به دنبال کمک گرفتن از یک روانشناس یا روانپزشک باشید تا مدت زمان افسردگی بعد از زایمان را کوتاه‌تر و آسیب‌های ناشی از آن را کمتر کنید.

بسیاری از افرادی که دچار علائم افسردگی بعد از زایمان می‌شوند با درمان به موقع و حرفه‌ای می‌توانند بهبود پیدا کنند. تشخیص به موقع این بیماری نقش مهمی را در درمان سریع آن ایفا می‌کند. در صورتی که بعد از گذشت دو هفته از زایمان علائمتان از بین نرفت نیازی نیست تا موعد بعدی مراجعه به پزشک صبر کنید و سریع‌تر با پزشکتان صحبت کنید.

در واقع اگر بعد از گذشت دو هفته همچنان علائم افسردگی را در خود مشاهده می‌کنید باید خوشحال باشید. چون حالا حداقل می‌دانید که به افسردگی بعد زایمان دچار شده‌اید و می‌توانید سریع‌تر نسبت به درمان آن اقدام کنید.

زمانی که با پزشک یا روانشناس درباره علائمتان صحبت می‌کنید صادق باشید. صحبت کردن درباره احساسات منفی که مادر شدن برایتان به وجود آورده سخت است و افشای این احساسات و آنچه که شما در حال دست و پنجه نرم کردن با آن هستید ترسناک به نظر می‌رسد. با اینحال هرچه در این مورد صادقانه‌تر رفتار کنید بهتر است و متخصص سریع‌تر می تواند به شما کمک کند.

افسردگی ازجمله بیماری‌هایی است که در صورتی که درمان نشود می‌تواند وخیم شده و عوارض بسیاری را برای فرد به همراه داشته باشد. درمان افسردگی پس از بارداری یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند به روی سلامت نوزاد و مادر تاثیر بگذارد. راه‌های درمانی مختلف چون مشاوره، طب سنتی، دارو درمانی وجود دارد. برای درمان افسردگی ابتدا باید با پزشک روانشناس یا یک مشاور صحبت کنید، در صورتی که پزشک نتواند موجب بهبودی افسردگی شما شود، می‌توانید از دارو درمانی کمک بگیرد.

البته استفاده از دارو درمانی برای مادران باردار و شیرده می‌تواند بسیاری خطرناک باشد. مصرف این داروها علاوه بر عوارضی که به روی بدن مادر خواهد داشت، می‌تواند سلامت نوزاد و جنین را تحت تاثیر خود قرار دهد. با وجود اینکه مقدار بسیار کمی از داروها از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود اما همین موضوع می‌تواند یک امر بسیار خطرناک و غیر قابل چشم‌پوشی باشد. اما داروهایی وجود دارند که مصرف آن‌ها می‌تواند برای مادران باردار و شیرده کم خطرتر باشد. مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، نوراپی نفرین، داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای از ایمن‌ترین و بهترین داروهایی هستند که ضرر و عوارض بسیار کمی برای مادران باردار و شیرده دارد.

حدالامکان برای درمان افسردگی پس از زایمان سعی کنید از مصرف دارو بپرهیزید، هرچند که برخی داروها عوارض بسیار کمی دارند اما می‌توانند در خواب نوزاد، تحریک پذیر بودن نوزاد و… تاثیر بسیاری بگذارند. درمان‌های مختلفی برای افسردگی بعد از زایمان وجود دارد. ممکن است در افراد مختلف رواندرمانی، دارودرمانی و یا ترکیبی از هر دو مد نظر باشد. همچنین ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند مدت زمان افسردگی بعد از زایمان را کوتاه‌تر کند.

درمان‌های موجود برای افسردگی عبارتند از:

داروهای ضدافسردگی: داروهای دسته SSRI در درمان افسردگی موثر هستند. پزشک با تجویز داروهای ضدافسردگی و بررسی عوارض جانبی احتمالی و تاثیر آن‌ها روی روند درمان افسردگی، بهترین دارو را انتخاب می‌کند. بسیاری از داروهای ضدافسردگی با شیردهی تداخل ندارند؛ اما بهتر است در این مورد با پزشک مشورت کنید تا داروی مناسب و دوز ایمنی را برایتان تجویز کند.

گروه درمانی: اشتراک تجربیات و خاطرات افسردگی بعد از زایمان با مادران دیگر به شما کمک می‌کند تا بدانید در این زمینه تنها نیستید و از حمایت روانی برخوردار می‌شوید.

‌

عوارض قرص افسردگی بعد از زایمان

داروهای ضدافسردگی برای مادران باردار هم دارای عوارض و معایب بسیاری است. البته نمی‌توان گفت که بی عارضه هستند، هرچند ضعیف باشند اما عوارض خاص خود را دارند. ازجمله عوارض داروهای ضد افسردگی برای مادران باردار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سرگیجه، سردرد و حالت تهوع شدید

بی حال شدن و کرختی بدن

بی خوابی و اختلال خواب

تغییر عادات غذایی

مشکلات جنسی در بدن

خشکی دهان و خواب آلودگی

تاثیر افسردگی بر شیردهی مادر

تغذیه نوزاد زمانی می‌تواند کامل باش و موجب رشد اصولی و درست نوزاد شود که از شیر مادر تغذیه کند. اما آیا افسردگی پس از زایمان می‌تواند به روی شیردهی مادران تاثیرگذار باشد؟ برای پاسخ به این سوال باید ابتدا با دو هورمون مهمی که در بدن مادران نقش تولید شیر را دارند آشنا شوید. این دو هورمون پرولاکتین و اکسی توسین نام دارد.

پرولاکتین: پرولاکتین یک هورمون از جنس پروتئین است که مقدار ترشح آن در زمان بارداری و شیردهی به شدت افزایش پیدا می‌کند. این هورمون از غده هیپوفیز بدن ترشح می‌شود و در ساعات ۳ شب تا ۸ صبح به بالاترین میزان خود می‌رسد. مکیدن سینه توسط نوزاد موجب آزاد شدن این هورمون در بدن می‌شود. 

اکسی توسین: این هورمون وظیفه حرکت شیر به سمت سینه‌ها را به عهده دارد و از طرفی می‌تواند خونریزی حین زایمان را کنترل کند.

حال باید بگوییم که افسردگی به هیچ عنوان نمی‌تواند موجب کاهش مقدار شیر موجود در بدن شود. بلکه افسردگی در مادران باردار می‌تواند موجب آزاد شدن هورمون‌های دیگری در بدن شود. هورمون آدرنالین زمانی که افزایش پیدا کند می‌تواند موجب کاهش تولید اکسی توسین شود، از این رو شیر کمتری به سمت سینه‌ها هدایت خواهد شد. تنها تاثیر افسردگی به روی شیردهی مادران تنها این مورد است.

مواد غذایی برای درمان افسردگی بعد از زایمان

داشتن یک برنامه تغذیه مناسب، می‌تواند موجب بهبود افسردگی بعد از زایمان فرد شود. البته این راه تنها عامل درمان افسردگی نیست، بلکه راه‌های بسیاری برای درمان افسردگی بعد از زایمان وجود دارد که تغذیه مناسب و برنامه غذایی اصولی یکی از این راه‌ها است. اما در تهیه برنامه غذایی خود باید به چند نکته که می‌تواند موجب بهبودی حال شما شود توجه کنید.

اسیدهای چرب امگا۳: اسیدهای چرب موجود در موادغذایی چون آجیل‌ها، ماهی، دانه‌ها و.. می‌توانند یک منبع غنی و مناسب برای اسید چرب مورد نیاز بدن باشد. این اسیدهای چرب به حفظ سلامت و بهبود عملکرد سیستم‌های قلبی و عروقی کمک بسیاری می‌کنند. از دیگر موادغذایی که می‌تواند مصرف آن علاوه بر تامین امگا ۳ بدن مادران از افسردگی پس از زایمان جلوگیری کند می‌توان به ماهی سالمون، بذر کتان، روغن گردو، روغن کانولا، شاه ماهی و… اشاره کرد.

مصرف پروتئین: مصرف پروتئین و گنجاندن آن در برنامه غذایی مادران نقش بسیاری مهمی در بروز علائم افسردگی پس از زایمان دارد. در واقع خودرن مقداری پروتئین در طول روز می‌تواند در تثبیت قند خون بدن و تولید سروتونین تاثیرگذار باشد. به همین دلیل بهتر است مصرف مرغ، گوشت، ماهی، کربوهیدرات‌ها و… را در برنامه غذایی خود قرار دهید. این مواد باعث می‌شود تا ترشح سروتونین که یک نقش آرامبخش در بدن را دارد، افزایش پیدا کند.

معمولا مقدار پروتئین مورد نیاز هر کسی به وزن بدنش بستگی دارد. ازجمله منابع سرشار از پروتئین می‌توان به لوبیا پخته،گوشت، کره بادام زمینی، ماهی، شیر، پنیر و… اشاره کرد.

نوشیدن مایعات: هرچه بدن کم آب‌تر باشد احتمال بروز افسردگی هم افزایش پیدا می‌کند. در واقع با کم آب شدن بدن میزان استرس، خستگی و اضطراب فرد کاهش افزایش پیدا می‌کند و همین امر می‌تواند منجر به افسردگی فرد شود. بدن مادران باردار و مادرانی که تازه زایمان کرده‌اند به روزانه ۱۳ لیوان آب نیاز دارد. در صورت تامین آب بدن، علائم افسردگی کمتر ظاهر می‌شوند و قطعا شدت بسیار کمتری دارند.

کاهش مصرف الکل و کافئین: مصرف بی رویه الکل و مشروبات الکلی می‌تواند نقش بسیار مهمی در افسردگی افراد داشته باشند. از طرفی اگر در مصرف نوشیدنی ‌های حاوی کافئین هم زیاده‌روی کنید، احتمال ابتلا به افسردگی در شما افزایش پیدا می‌کند.

سعی کنید حدالامکان مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار خود را کاهش دهید.

مصرف شکلات تلخ: اگر خسته شده‌اید و انرژی خود را از دست داده‌اید، شکلات تلخ می‌تواند کالری زیادی را وارد بدنتان کند. مصرف شکلات همراه با چای یا قهوه می‌تواند انرژی از دست رفته شما را بازگرداند.

مصرف ویتامین: مصرف ویتامین‌ها تا چند هفته پس از زایمان می‌تواند در تغذیه فرد و داشتن یک برنامه غذایی کامل، کمک بسیاری کند. مصرف این مکمل‌ها و ویتامین‌ها می‌تواند آهن و مولتی ویتامین‌های بسیاری را به بدن شما برساند. آنتی اکسیدان‌ها، آهن، ویتامین‌های A، C، B و… می‌تواند نیازهای بدن شما را تامین کند. اما با این وجود نمی‌تواند جایگزین کاملی به جای مصرف میوه و سبزیجات باشد.

درمان گیاهی افسردگی بعد از زایمان

با وجود اینکه هنوز هم بسیاری از مردم به داروهای گیاهی اطمینان ندارند، طب سنتی استفاده از این داروها را در مواردی که بیماری حاد نباشد به مصرف داروهای شیمیایی ترجیح می‌دهند. برخی از خواص این گیاهان دارویی تایید شده هستند و می‌توان برای دوران بارداری که یک برهه خاص در زندگی هر زنی است، استفاده شوند. اما باید برای درمان گیاهی افسردگی بعد از زایمان از چه داروهای گیاهی استفاده کرد:

ریشه سنبل‌الطیب

سنبل‌الطیب می‌تواند به درمان استرس، بی‌خوابی، افسردگی پس از زایمان و.. کمک بسیاری کند. با خواص درمان بالایی که دارد می‌تواند موجب فروکش کردن استرس و عصبانیت فرد شود.

بابونه

دمنوش بابونه می‌تواند با متعادل کردن هورمون‌های بدن، به درمان افسردگی پس از زایمان کمک بسیاری کند.

رزماری

رزماری ازجمله گیاهانی است که علاوه بر درمان افسردگی پس از زایمان می‌تواند سردرد و دردهای میگرنی را هم درمان کند.

آویشن

آویشن که یک گیاه معطر بوده سرشار از لیتیوم و تریپتوفان است. از این رو می‌تواند یک دارو آرامبخش برای افرادی باشد که از بی‌خوابی و نوسانات خلقی شدید رنج می‌برند.

زعفران

زعفران یک ماده نشاط آور است که می‌تواند با تحریک مغز، میزان ترشح سروتونین را افزایش دهد. افزایش ترشح این ماده هم می‌تواند موجب شادی، نشاط و تثبیت خلق و خوی فرد شود.

 

تاثیر همسر در کنترل و بهبودی افسردگی و اضطراب

نقش همسر در افسردگی پس از زایمان بسیار مهم و تاثیرگذار است. در واقع تنها رعایت نکات بسیار کوچک می‌توان به بهبود حال روحی و جسمی همسر خود بعد از زایمان کمک کنید. ازجمله وظایف همسر در این زمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سعی کنید نسبت به تغییرات بسیار کوچکی که در همسرتان می‌بینید هوشیار باشید.

برای درمان و مراجعه به روانشناس سعی کنید به موقع اقدام کنید.

در رابطه با مشکل به وجود آمده سعی کنید غیر مستقیم با او صحبت کنید. نباید او را مستقیم مورد خطاب قرار داد.

در این برهه زمانی همراه همسرتان باشید، رها کردن و تنها گذاشتن آن تنها می‌تواند موجب وخیم شدن اوضاع شود.

در امور بچه‌داری کمک او کنید تا او هم بتواند استراحت کند.

سعی کنید در رابطه با افسردگی پس از زایمان اطلاعات جامع‌تری را کسب کنید.

سخن آخر

مدت زمان افسردگی بعد از زایمان در بسیاری از موارد بیش از چند ماه طول نمی‌کشد. افسردگی می‌تواند تمام بدن را (نه فقط مغز) تحت تاثیر قرار دهد و بازگشت به زندگی قبلی زمانبر است. در صورتی که برای درمان افسردگی بعد از زایمان از روانشناس کمک بگیرید سریع‌تر می‌توانید به زندگی عادی خود بازگردید. با اینکه وقتی افسرده هستید ارتباط برقرار کردن دشوار است، اما سعی کنید با همسر، یکی از اعضای خانواده، دوستان یا مشاورتان صحبت کنید و او را در جریان افسردگی خود قرار دهید. با اطرافیانتان درباره تاثیری که افسردگی روی کیفیت زندگی و توانایی‌تان در مراقبت از نوزاد گذاشته است صحبت کنید. به یاد داشته باشید که هر چه زودتر کمک بگیرید زودتر این دوران را طی خواهید کرد.