واعظ مهدوی: مطالعات جدید نشان می‌دهد افراد در معرض نابرابری به بیماری های مختلف مبتلا می شوند

 گروه اقتصاد و درآمد جی پلاس:نشست مجازی موسسه دین و اقتصاد به مناسبت روز جهانی عدالت با موضوع « عدالت اجتماعی و توسعه در ایران» برگزار شد. 

بخش نخست این نشست با سخنرانی فرشاد مومنی استاد دانشگاه و اقتصاددان برگزار شد(اینجا بخوانید)

مشروح بخش دوم این نشست با سخنرانی محمدرضا واعظ مهدوی، رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت ایران را در ادامه می خوانید:

واعظ مهدوی با اشاره به اینکه تاکید روز عدالت اجتماعی بر این است که توسعه اجتماعی در غیاب صلح و امنیت یا احترام به حقوق انسان ها قابل تحقق نیست، گفت: نظامات اجتماعی و اقتصادی باید سازمان پیدا کنند تا اهداف خود را محقق کنند. نابرابریهای اجتماعی و بی عدالتی یکی از عواملی است که منجر به بروز چالش های فراوانی در حوزه توسعه اجتماعی می شود. 

وی افزود: امروز عدالت در سلامت هدف گذاری های ملی و هدف گذاری های بین المللی قرار گرفته است. در جامعه جهانی، سازمان جهانی بهداشت غلبه بر بی عدالتی ها و تحقق برابری را هدف مهمی تلقی کرده است و حتی جوامعی که نابرابری را در عرصه های مختلفی پذیرفته اند، از نابرابری در سلامت پرهیز می کنند یعنی می گویند در سلامت باید عدالت برقرار شود. چالش های افزایش سن جمعیت و حرکت به سمت سالمندی، تغییر الگوی بیماری ها، حرکت به سمت بیماری های غیرواگیر، رشد تکنولوژی پزشکی و اقتصاد سیاسی سلامت شرایطی را ایجاد کرده است که کمبود منابع بسیار گستره تر از گذشته شده است در زمانی که منابع نسبت به مصارف کمتر می شود، رقابت های رانت محور شکل می گیرد و در این شرایط نابرابری و بی عدالتی رشد می کند به همین دلیل دولت ها باید سیاست هایی را برای کاهش نابرابری ها در پیش بگیرند و اتخاذ سیاست ها امروزه بسیار پر اهمیت تر از گذشته خود را نشان می دهد.

واعظ مهدوی با بیان اینکه نابرابری در حوزه سلامت عمدتا از منظر عدم دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی مورد بررسی قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: اگر افرادی بیمار باشند و نتوانند داروی خود را تهیه کنند یا خدمات مورد نیازشان در دسترس نباشند، قدرت تحرک اجتماعی شان از بین می رود، دچار معلولیت می شود، درآمدشان از بین می رود و فقیر می شوند. فقر و بیماری پیوند ناگسستنی با هم دارند.

اگر بیماری در بین اعضای یک خانوار رخ بدهد،  طبیعتا یک بار مالی به آن خانواده تحمیل می کند و در نتیجه آن خانواده نمی تواند درآمدهای خود را درست هزینه کند. مطالعات اقتصاد کلان نشان می دهد که سالانه  بیش از یک درصد جی دی پی جهانی فقط در اثر بیماری ایدز از بین می رود. برخی کشورها تا سی درصد درآمد سرانه خود را از دست می دهد. آثار بیماری کرونا بر وضعیت درآمد سرانه کشورها به نحوی است که بسیاری از اقتصادهای توسعه یافته با رشد منفی مواجه شدند. 

به طور کلی این محورها باعث شده که به نوعی یک نگرش دال بر «سلامت، محور توسعه پایدار» شکل بگیرد و آثار بیماری و عدم سلامت در سطح خرد و در سطح کلان مورد بررسی و بحث قرار گرفته باشد. علاوه بر این اینگونه بیان شده که برای بهره بردن انسان ها از مواهب توسعه باید انسان سالم باشد.  

وی در ادامه افزود: در چندساله اخیر همراه با مجموعه ی وسیع مطالعاتی که در سطح بیولوژیک و در سطح مکانیزم های موثر در پیداش بیماری ها انجام شده و محقق شده یک مقوله ی جدیدی در زمینه آثار نابرابری های اجتماعی بر وضعیت سلامت هم باز کردیم و آن عبارت است از آثار بیولوژیک  نابرابری و بی عدالتی در حوزه سلامت.  یعنی بی عدالتی خود عامل ایجاد بیماری است و عامل پیدایش مکانیزم هایی در سطح سلول در بیولوژی سلولی ارگان های مختلف بدن انسان است.  طبقه بندی این آثار یعنی آثار فیزیولوژی و بیولوژیکی نابرابری های اجتماعی در شش طبقه تقسیم بندی میشود. 

در درجه اول نابرابری و احساس نابرابری و تبعیض یک اثر و استرس را بر انسان ها تحمیل می کند که به استرس مزمن معروف است. در جریان استرس مزمن ما با شرایطی مواجه هستیم که بر خلاف استرس حاد، پدیده ای رخ می دهد که به آن فرار کورتیزونی گفته می شود. در نتیجه در دراز مدت فرد آثاری از جمله افزایش قند خون، سندروم متابولیک، افزایش چاقی، بیماری قلبی، افزایش احتمال ابتدا به سرطان و کاهش راکسیون های ایمنی بدن را درخود می بیند. چنین افرادی در معرض بیماری های ویروسی قرار می گیرند و احتمال ابتلای آنان بالاتر می رود. بنابراین استرس مزمن که ناشی ازاحساس نابرابری و احساس کمبود مستمر است باعث پیدایش بیماری های مختلفی می شود. 

وی افزود: مطالعات متعددی نشان داده است که مدارهایی در مغز مسئول تصمیم گیری های عالی هستند که در اثر شرایط استرس مزمن دچار اختلالاتی می شوند و افراد وقتی در معرض استرس ناشی از فقر و احساس نابرابری و تبعیض قرار می گیرند امکان کار جمعی برای آنها میسر نمی شود و پرخاشگر می شوند. فقرا کمتر میتوانند تعاونی و شرکت تشکیل دهند و امکان برنامه ریزی برای آینده از آنها سلب می شود و چرخه هایی در زندگی آنها شکل میگیرد که منجر به تداوم فقر می شود. 

استرس های اجتماعی همچنین حالتی به وجود می آورند که آثار آن طیف وسیعی از سیستم های بیولوژیک بدن را تحت شعاع خود قرار می دهد. متغیرهای سنی درشرایط استرس اجتماعی کاهش پیدا می کند و افرادی که در معرض این استرس های اجتماعی قرار میگیرند سن بیولوژیکیشان با سنی شناسنامه ای تفاوت پیدا می کند برای مثال فرد 40 ساله مانند فرد 60 ساله به نظر میرسد. 

واعظ مهدوی در پایان سخنان خود گفت: احساس تبعیض یعنی انسان ها به چیزی نیاز داشته باشند و به آن دست پیدا نکنند لذا استرس این تبعیض در دراز مدت بر سلامت آنها اثر می گذرد و حرکت انسان به سمت پیشرفت اقتصادی و کمال معنوی را مختل می کنند.ان شاالله اهتمامی که در قالب عزم ملی برای کاهش نابرابری های اجتماعی و برای دستیابی جامعه عادلانه صورت می‌گیرد زمینه های بروز این اختلالات بیولوژیک و فیزیولوژیک را از میان بردارد.