آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی در سال ۱۳۲۷ شمسی در نجف اشرف متولد شد. وی از شاگردان خاص شهید سید محمد باقر صدر بود. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران آمد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی اختصاص دارد.
زندگینامه سید محمود هاشمی شاهرودی
آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی (۱۳۲۷ش-۱۳۹۷ش) فقیه و سیاستمدار ایرانی متولد نجف. او در جوانی با تبعیت از مبنای فکری و سیره عملی استادش سید محمدباقر صدر، به فعالیت در حوزه علمیه نجف و مقابله با حکومت صدام پرداخت. پس از انقلاب اسلامی ایران و بر اثر فشار حکومت صدام، با توصیه سید محمدباقر صدر به ایران رفت. وی در این دوران مجلس اعلای اسلامی عراق را پایه‌گذاری کرد و همزمان به تدریس و پژوهش در فقه و اصول ادامه داد.
عضویت در شورای نگهبان، عضویت و نایب رئیسی مجلس خبرگان رهبری، ریاست قوه قضاییه، ریاست هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه، عضویت و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام، از مهم‌ترین مسئولیت‌های وی در جمهوری اسلامی ایران بوده است.
زندگینامه
آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی در سال ۱۳۲۷ش در نجف متولد شد. پدرش سید علی هاشمی شاهرودی از شاگردان آیتالله خویی[۱] و مادرش دختر آیتالله سید علی‌مدد موسوی قائینی از علمای خراسان بود.[۲] او با نوه سید محمود حسینی شاهرودی(۱۲۶۲-۱۳۵۳ش) ازدواج کرد.[۳]
درگذشت
شاهرودی در ۳ دی ۱۳۹۷ش پس از تحمل یک دوره بیماری در تهران درگذشت.[۴] در ۵ دی آیتالله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در تهران بر جنازه او نماز گزارد،[۵] سپس جنازه وی به قم منتقل گردید و در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.[۶]
به مناسبت درگذشت او، دولت ایران روز ۵ دی را عزای عمومی اعلام کرد[۷] و حوزه‌های علمیه سراسر ایران نیز در این روز تعطیل شد.[۸]
تحصیلات و فعالیت علمی
شاهرودی تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در مدرسه علوی نجف آغاز کرد و همزمان نزد شیخ هادی سیستانی دروس دینی را فرا گرفت. او در سال ۱۳۸۱ق در ۱۴ سالگی وارد حوزه علمیه شد و نزد امام خمینی، سید ابوالقاسم خویی و به ویژه سید محمدباقر صدر شاگردی کرد.[۹]
هاشمی شاهرودی پس از ورود به ایران در فروردین ۱۳۵۸ش، به درخواست امام خمینی تدریس در حوزه علمیه قم را آغاز کرد و از آن زمان تا هنگام پایان عمر درس خارج فقه و اصول وی برقرار بود.
هاشمی شاهرودی که سال‌ها یکی از اعضای شورای فقهی آیتالله خامنه‌ای بود، علاوه بر این ریاست دو کنگره «نقش زمان و مکان در اندیشه امام خمینی» و نخستین کنگره «دایرة‌المعارف فقه اسلامی» را نیز بر عهده داشته است. وی با حکم آیتالله خامنه‌ای ریاست مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی را نیز بر عهده داشت. مقالاتی از وی در فصلنامه فقه اهل بیت به چاپ رسیده است.[۱۰] تأسیس دانشگاه عدالت نیز در ردیف فعالیت‌های علمی و آموزشی او به شمار می‌رود.[۱۱]
آثار
برخی از کتاب‌های سید محمود هاشمی شاهرودی عبارتند از:
بحوث فی علم الاصول(تقریرات درس‌های اصول سید محمد باقر صدر) در ۷ جلد،
کتاب الخمس(۲ جلد)،
قرائات الفقهیه معاصره؛ مجموعه مقالاتی در مسائل مستحدثه که پیشتر در مجله فقه اهل بیت منتشر شده بود.
قاعده الفراغ و التجاوز،
التفسیر الموضوعی لنهج البلاغه
الفقه الزراعی،
معطیات آیة المودة
کتاب الاجارة(۲ جلد)،
کتاب الزکاة(۴ جلد)،
کتاب المضاربة
الصوم؛ مسائل و ردود،
الصراط(اجوبه الاستفتاءات)،
مناسک الحج،
مناسک حج فارسی؛ تعلیقه ای بر فتاوای امام خمینی
اضواء و آراء(۳ جلد)،
رساله توضیح المسائل.
صحیفه عدالت: مجموعه سخنرانی های وی در دوره ریاست بر قوه قضائیه.[۱۲]
فعالیت سیاسی
آیت الله هاشمی شاهرودی در سال‌های تحصیل و تدریس خود در نجف، با تبعیت از استاد خود سید محمدباقر صدر، به فعالیت سیاسی پرداخت. در پی حملات مأموران صدام به علمای شیعه در سال ۱۹۷۴م، وی به زندان افتاد و شکنجه شد.[۱۳] پس از انقلاب اسلامی ایران و در گرامیداشت سالروز آن، تظاهراتی را در شهرهای مختلف عراق و به ویژه نجف سامان داد و تحت تعقیب حکومت بعث قرار گرفت. شاهرودی به درخواست استادش شهید سید محمدباقر صدر از عراق خارج شد و از طریق کویت به ایران رفت اما حزب بعث عراق سه برادر او را دستگیر و اعدام کرد.[۱۴] پس از حضور در ایران با پیشنهاد آیتالله خامنه‌ای که در آن زمان مسئولیت نهضت‌های اسلامی را بر عهده داشت، هاشمی شاهرودی با همراهی شماری از علما و فعالان سیاسی، به ویژه سید محمدباقر حکیم، مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق را تأسیس کرد و ریاست آن را بر عهده گرفت.[۱۵]
پس از انتصاب به سمت رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، هاشمی شاهرودی سفری به عراق داشت و با بعضی از مقامات سیاسی این کشور دیدار کرد.[۱۶]
مسئولیت‌ها
علاوه بر ریاست مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، هاشمی شاهرودی چند مسئولیت در جمهوری اسلامی ایران داشته است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
از اعضای شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام
عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
رئیس و مؤسس مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)
نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری
نایب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
عضو فقهای شورای نگهبان
رئیس قوه قضاییه
رئیس هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه ایران
عضو و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام[۱۷]
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه[۱۸]
نگرش‌ها و روش‌ها در دستگاه قضا
هاشمی شاهرودی در اساس و محتوای قوه قضاییه، اعتقاد به اصول اسلامی داشت، اما با تفکر روشن‌اندیشانه‌ای که برگرفته از مکتب شهید صدر بود، در اداره و شکل آن لازم نمی‌دانست دلیلی در منابع و متون اسلامی یافت. وی در ابتدای مسئولیت خود، بحث توسعه قضایی را مطرح کرد و با ایجاد نهادهای شبه‌قضایی جدید مانند شوراهای حل اختلاف، تسریع در رسیدگی، رفع اطاله دادرسی در دادگاه‌ها و در نهایت، رضایت‌مندی مردم را اولویت کار خویش قرار داد. حبس‌زدایی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های او در دوران ریاست دستگاه قضایی بود. در نگاه آیتالله شاهرودی، زندان‌زدایی کاملا مبتنی بر فقه شیعه است؛ چرا که به‌هنگام حبس، جایگاه انسان و حرمت او لطمه می‌خورد و مجازات، بیشتر شامل خانواده زندانی می‌شود نه شخص مجرم؛ از این‌رو بخش‌نامه‌های متعددی برای حبس‌زدایی و مجازات‌های جایگزین صادر کرد. ملاقات‌های حضوری با مردم یا از طریق ویدئوکنفرانس برای حل مشکلات قضایی آنان از دیگر برنامه‌های هاشمی شاهرودی در منصب قضایی بود.[۱۹] [۲۰]
پانویس
۱. خطیب، پرتویی از زندگی حضرت آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، ۱۴۳۲ق، ص۷.
۲. خطیب، پرتویی از زندگی حضرت آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، ۱۴۳۲ق، ص۱۴-۱۵.
۳. خطیب، پرتویی از زندگی حضرت آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، ۱۴۳۲ق، ص۱۶.
۴. آیتالله هاشمی شاهرودی به لقاءالله پیوست، خبرگزاری فارس.
۵. مراسم تشییع پیکر آیتالله هاشمی شاهرودی، خبرگزاری فارس.
۶. مراسم تشییع و تدفین آیتالله هاشمی شاهرودی در قم برگزار شد، خبرگزاری ابنا.
۷. هیات دولت روز چهارشنبه را عزای عمومی اعلام کرد، خبرگزاری ابنا.
۸. حوزه‌های علمیه سراسر کشور فردا تعطیل شدند، خبرگزاری ابنا.
۹. خطیب، پرتویی از زندگی حضرت آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، ۱۴۳۲ق، ص۲۲-۲۳.
۱۰. زندگینامه آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، پایگاه اطلاع‌رسانی آیتالله هاشمی شاهرودی.
۱۱. هیئت موسس، سایت دانشگاه عدالت.
۱۲. خطیب، پرتویی از زندگی حضرت آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، ۱۴۳۲ق، ص۵۵-۵۸.
۱۳. خطیب، پرتویی از زندگی حضرت آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، ۱۴۳۲ق، ص۴۸.
۱۴. خطیب، پرتویی از زندگی حضرت آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، ۱۴۳۲ق، ص۴۹.
۱۵. زندگینامه حضرت آیتالله سید محمود هاشمی شاهرودی، سایت جامعه مدرسین.
۱۶. دیدار آیتالله هاشمی شاهرودی با نوری المالکی، خبرگزاری مهر.
۱۷. زندگینامه آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، پایگاه اطلاع‌رسانی آیتالله هاشمی شاهرودی.
۱۸.خطیب، پرتویی از زندگی حضرت آیتالله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، ۱۴۳۲ق، ص۵۲.
۱۹. اعتقاد آیتالله شاهرودی به زندان‌زدایی است، خبرگزاری ایرنا.
۲۰. نشریه داخلی قوه قضاییه: حفظ کرامت انسان و احقاق حق مهم‌ترین دغدغه آیتالله شاهرودی بود.
منابع
پشت پرده جنجال‌های عجیب در مورد سفر آیتالله هاشمی شاهرودی به آلمان، تاریخ درج خبر: ۲۵ دی ۱۳۹۶، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۳۹۷.
دیدار آیتالله هاشمی شاهرودی با نوری المالکی، خبرگزاری مهر، تاریخ درج خبر: ۹ شهریور ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۳۹۷ش.
زندگینامه، پایگاه اطلاع‌رسانی آیتالله العظمی هاشمی شاهرودی، تاریخ بازدید: ۶ شهریور ۱۳۹۷ ش.
زندگینامه حضرت آیتالله هاشمی شاهرودی، پایگاه اطلاع‌رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تاریخ بازدید: ۶ شهریور ۱۳۹۷ش.
هیئت موسس، پایگاه اطلاع رسانی دانشگاه عدالت، تاریخ بازدید: ۱۷ مهر ۱۳۹۷ش.
خطیب، سید محمود، پرتویی از زندگی حضرت آیت الله العظمی سید محمود هاشمی شاهرودی، ۱۴۳۲ق.
