میرزا ابوالقاسم تهرانی؛ فقیهی که شاگرد ویژه شیخ مرتضی انصاری بود

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی میرزا ابوالقاسم تهرانی مشهور به کلانتر تهرانی فقیه اختصاص دارد.

زندگینامه کلانتر تهرانی فقیه

میرزا ابوالقاسم تهرانی (۱۲۳۶ـ۱۲۹۲ق) مشهور به کلانتر تهرانی فقیه و اصولی شیعه در قرن سیزدهم، تحصیلات خود را در تهران، اصفهان، کربلا و نجف تکمیل نمود. وی از شاگردان ممتاز و نویسنده تقریرات درس شیخ مرتضی انصاری بود. وی در سال ۱۲۹۲ق در ۵۶ سالگی درگذشت و در مقبره شیخ ابوالفتوح رازی در حرم عبدالعظیم حسنی سلام الله علیه به خاک سپرده شد.

اطلاعات فردی

میرزا ابوالقاسم تهرانی

زادروز ۱۲۳۶

زادگاه - تهران

درگذشت ۱۲۹۲ق

آرامگاه شهرری، حرم حضرت عبدالعظیم حسنی سلام الله علیه در کنار قبر شیخ ابوالفتوح رازی

محل زندگی تهران

استادان شیخ مرتضی انصاری، سید ابراهیم قزوینی، ملا عبدالله زنوزی، شیخ جعفر کرمانشاهی

شاگردان میرزا ابوالفضل تهرانی، سیدحسین صدرالحُفّاظ قمی، فضل‌الله نوری، شیخ عبدالنبی نوری، شیخ حسنعلی تهرانی و شیخ محمدصادق تهرانی بُلُّور

نقش‌های برجسته فقیه، اصولی

آثار التقریرات

خویشاوندان میرزا ابوالفضل تهرانی

زندگی‌نامه

میرزا ابوالقاسم تهرانی در ۱۲۳۶ق در تهران به دنیا آمد. نیای وی، میرزا هادی، تاجر بود که از شهر نور مازندران به تهران مهاجرت کرد. پدر تهرانی، میرزامحمدعلی نیز تاجر و شیفته دانش بود. تهرانی به جهت انتساب به دایی‌اش محمودخان کلانتر، به کلانتری شهرت داشت.[۱]

تحصیلات

تهرانی تحصیلات مقدماتی را در تهران گذراند.[۲] در ۱۲۴۶ق همراه عمویش به اصفهان رفت و سه سال به فراگیری علوم پرداخت و سپس به تهران بازگشت. در ۱۲۵۱ق به عتبات رفت و پس از حدود دو سال اقامت در آنجا، به تهران بازگشت و در مدرسه مروی ساکن شد او علوم عقلی و نقلی را نزد ملا عبدالله زنوزی و شیخ جعفر کرمانشاهی فرا گرفت.[۳]

بار دیگر برای تکمیل تحصیلات خود به کربلا رفت و چند سال نزد سیدابراهیم قزوینی، مؤلف ضوابط الاصول، درس خواند،[۴] اما به سبب بروز آشوب در کربلا به اصفهان رفت. پس از آرام شدنِ اوضاع عراق، به نجف رفت و در جلسات درس شیخ مرتضی انصاری شرکت کرد و مقرِّرِ بحث او شد. شیخ انصاری بارها به اجتهاد وی تصریح کرد.[۵]

درگذشت

وی در اواخر عمر نابینا شد[۶] و در ۳ ربیع‌الثانی ۱۲۹۲ق[۷] درگذشت. او را در مقبره شیخ ابوالفتوح رازی در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی سلام الله علیه به خاک سپردند.[۸]

فعالیت دینی و علمی

وی در ۱۲۷۷ق به تهران بازگشت و مرجع امور دینی و علمی شد. علما در مجلس درس او در مدرسه مروی حاضر می‌شدند، از جمله فرزندش میرزا ابوالفضل تهرانی، سید حسین صدرالحُفّاظ قمی، شیخ فضل الله نوری، عبدالنبی نوری، حسنعلی تهرانی و محمدصادق تهرانی بُلُّور.[۹]

تالیفات

آثار تهرانی عبارت است از:

التقریرات که معروفترین کتاب اوست. این کتاب بر گرفته از درس اصول شیخ مرتضی انصاری و درباره مباحث الفاظ است و بخشی از آن با عنوان مطارح الانظار چاپ شده است.[۱۰]

رساله‌های اصولی در موضوعاتِ حجیت قطع، حجیت ظن، برائت، استصحاب و تعادل و تراجیح

رساله‌های فقهی در موضوعات طهارت، صلاة، صلاة المسافر، زکات، غصب، وقف، لُقَطَه، رهن، احیاء موات، اجاره و قضا و شهادات که هیچ یک از آنها به چاپ نرسیده است.[۱۱]

رساله‌ای در ارث[۱۲]

تقریرات درس اصول شیخ جعفر کرمانشاهی[۱۳]

پانویس

۱. مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۷۱.

۲. نامه دانشوران ناصری، ج۲، ص۳۶۴.

۳. آقابزرگ طهرانی، ۱۴۰۳، ج ۴، ص۳۶۹؛ نامه دانشوران ناصری، ج ۲، ص۳۶۴.

۴. آقابزرگ طهرانی، ۱۴۰۴، جزء۲، قسم ۱، ص۵۹؛ نامه دانشوران ناصری، ج ۲، ص۳۶۴

۵. آقابزرگ طهرانی، ۱۴۰۴، جزء۲، قسم ۱، ص۵۹ ۶۰.

۶. نامه دانشوران ناصری، ج ۲، ص۳۶۵

۷. حائری، روزشمار قمری، ۱۳۸۱ش، ص۹۳.

۸. آقابزرگ طهرانی، ۱۴۰۴، جزء۲، قسم ۱، ص۶۰.

۹. شریف رازی، ص۲۲۱.

۱۰. مدرس تبریزی، ج۵، ص۷۱؛ آقابزرگ طهرانی، ۱۴۰۳، ج ۴، ص۳۶۹.

۱۱. آقابزرگ طهرانی، ۱۴۰۴، جزء۲، قسم ۱، ص۶۰

۱۲. نسخه خطی کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری، ش ۲۴-۲۶

۱۳. نسخه خطی کتابخانه شماره ۱ مجلس شورای اسلامی،ش ۵۵۳۷.

منابع

آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳ق.

آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن ، طبقات اعلام الشیعه، جزء۲: الکرام البرره، مشهد ۱۴۰۴ق.

شریف رازی، محمد، اختران فروزان ری و طهران، یا، تذکره المقابر فی احوال المفاخر، قم: مکتبه الزهراء، بی‌تا.

مدرس، محمد علی، ریحانة الادب ج۱، انتشارات خیام، چاپ سوم، ۱۳۶۹ش.

نامه دانشوران ناصری، قم: دارالفکر، ۱۳۳۸ش.