محمدرضا مروج طبسی؛ عالمی که نماز جماعتش را به خاطر امام تعطیل کرد

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این مطلب به زندگی محمدرضا طبسی نجفی اختصاص دارد.

 

 

زندگینامه محمدرضا طبسی نجفی

محمدرضا طبسی معروف به مروج از علمای برجسته معاصر بود. وی در طبس دیده به جهان گشود و بعد از سال‌ها مجاهدت علمی، فرهنگی و سیاسی، در قم از دنیا رفت و در جوار حرم مطهر حضرت معصومه (علیهاالسلام) به خاک سپرده شد.

 

۱ - معرفی اجمالی

آیت الله محمدرضا طبسی در هجدهم شعبان سال ۱۳۲۲هجری قمری آنگاه که پدر و مادرش به زیارت ثامن‌الحجج علیه السلام مشرف شده بودند پا به عرصه حیات نهاد. پدرش که از صالحان و تقواپیشگان و ارادتمندان امام هشتم (علیه‌السلام) بود، نامش را محمدرضا گذاشت. دوران کودکی و نوجوانی را در طبس گذراند و مبادی علوم را نزد پدر و سید محمدعلی معروف به میرزا جعفر فرا گرفت. به سال ۱۳۲۷هجری قمری به فرمان پدر به مشهد مهاجرت کرد. در آن هنگام، او پانزده بهار را پشت سر نهاده و با شور و شوقی زایدالوصف برای ادامه تحصیل در حوزه مشهد رحل اقامت افکنده بود. مقدمات و بخشی از مرحله سطح را نزد اساتید معروف حوزه مشهد آموخت: ادبیات عرب را نزد ادیب نیشابوری، اصول را نزد شیخ کاظم دامغانی، قوانین را نزد میرزا محمدحسین شهرستانی و شرح لمعه را نزد سیدمحمدباقر مدرس.

 

۲ - هجرت به قم

حوزه مشهد نمی‌توانست عطش او را برای فراگیری علوم مختلف اسلامی‌فرونشاند. از این رو به حوزه علمیه قم هجرت کرد. در آغاز به تکمیل مرحله سطح پرداخت: مکاسب شیخ انصاری و کفایة الاصول آخوند خراسانی را نزد عالم فرهیخته، آیت حق، سید علی یثربی کاشانی، رسائل شیخ انصاری را نزد آیت الله العظمی‌ مرحوم سید محمدتقی خوانساری و ریاض المسائل را نزد جمال السالکین، عارف و فقیه نامور آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی فرا گرفت. سپس به درس خارج فقه و اصول راه یافت.

 

در این مرحله هفت سال از محضر حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم بهره گرفت. فلسفه و علوم عقلی را از محضر فیلسوفان فرزانه میرزا علی‌اکبر یزدی و سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و فصوص الحکم محیی‌الدین عربی را نزد عارف و عالم بلند آوازه حضرت آیت الله العظمی‌ محمدعلی شاه‌آبادی فرا گرفت. وی در مدت اقامت خود در قم همواره ملازم استاد و مراد و محبوب خود میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (رحمة‌الله‌علیه) بود و از آن استاد الهی اخلاق و سیر و سلوک می‌آموخت.

 

۳ - هجرت به نجف

محقق جوان ما در حالی که مجتهدی توانا بود و به دریافت چندین اجازه اجتهاد نائل آمده بود، باز هم از طلب علم علوم باز نایستاد و پس از چند سال اقامت در قم به نجف اشرف مهاجرت کرد. در حوزه نجف در دروس فقه و اصول اعلام و بزرگانی چون میرزا محمدحسین نائینی، آقا ضیاءالدین عراقی، شیخ محمدحسین اصفهانی معروف به کمپانی، میرزا علی ایروانی و سید ابوالحسن اصفهانی شرکت جست و بهره ها گرفت.

 

او از اصحاب مورد اعتماد و از اعضای دفتر استفتائات آیت الله العظمی‌ سید ابوالحسن اصفهانی - مرجع مقتدر و مورد توجه خاص امام عصر (ارواحناه فداه) بود و حدود پانزده سال از محضر پر فیض او استفاده کرد. وی در همین زمان از مباحث کلامی‌ و تفسیری عالم عامل و محقق مشهور آیت الله شیخ محمدجواد بلاغی نیز بهره ها گرفت و ذخیره ها اندوخت.

 

۴ - خصوصیات اخلاقی

استاد طبسی در تمام این مراحل به عنوان عالمی‌ جدی و پرکار و خستگی ناپذیر مطرح بود و همگان به او به دیده عظمت می‌نگریستند.

 

محقق بزرگوار ما به تواضع، سعه صدر، خلق نیک، علو همت، بلندی اندیشه، ورع، تقوا، عفت و حیاء آراسته بود، چنانکه سیمای ظاهری او نیز پرجاذبه بود. او به بزرگان تعظیم می‌کرد و با خردسالان با مهر و عطوفت برخورد می‌کرد. همواره در سلام بر دیگران اعم از صغیر و کبیر، وضیع و شریف سبقت می‌گرفت. ساده زیستی و بی اعتنایی به زخارف دنیا شیوه او بود. او تا پایان عمر در خانه‌ای قدیمی‌ و محقر زیست و از دنیا جز به قدر ضرورت برنگرفت و قناعت را همواره پیشه خود ساخت.

 

۵ - دیدگاه علما و بزرگان

تعداد زیادی از مراجع و شخصیت های بزرگ علمی‌ معاصر محقق طبسی درباره مقام شامخ و علمی‌ و عملی او سخن گفته اند، که در این مقال، فقط سخن تنی چند از آنان را می‌آوریم:

 

۵.۱ - مرحوم محقق نایینی

« جناب عالم عامل، فاضل کامل، تکیه گاه عالمان تقواپیشه و فضلا، ثقةالاسلام حاج شیخ محمدرضا طبسی - که همواره خدا او را تأیید کند - از جمله کسانی است که تمام توان خود را در طلب علم و عمل به کار گرفته تا به درجه والای اجتهاد نائل آمده و به صلاح و ارشاد قرین گردیده است. او می‌تواند به احکامی‌که به شیوه متداول میان مجتهدان بزرگ استنباط می‌کند، عمل می‌کند.» (ماه صفر سال ۱۳۴۹)

 

۵.۲ - آقا ضیاء عراقی

«عالم عامل و فاضل کامل، تکیه گاه و پشتیبان فقهای راشدین و عماد فضلا و مجتهدین، شیخ بزرگوار و پاک سرشت، رکن مورد اعتماد، غوّاص دریای دانش و محور تقوا و حلم، افتخار اعلام، شخصیت مورد وثوق و سربلند و ستوده همگان، کنز عرفان و نحریر زمان، دانشور راه یافته (به قله کمال)، شیخ محمدرضا طبسی که از وطن خود به نجف مهاجرت کرد و با جدیت و کوشش فراوان در محضر بزرگان و بهره گیری از عنصر زمان چنان کوشید که به مقصود نائل آمد و مجتهدی عادل گردید، پس او را سزد که به آنچه استنباط کند، عمل نماید و در مسائلی که اجتهاد کند، تقلید بر او حرام است و او از همان اختیاراتی برخوردار است که مجتهدان در زمان غیبت امام عصر (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) از آن برخوردارند و او را به تقوای الهی توصیه می‌کنم که بهترین زاد راه آدمی‌است.» (سال ۱۳۴۹ق)

 

۵.۳ - سید ابوالحسن اصفهانی

« ... جناب عالم و عامل و فاضل کامل، صاحب اندیشه قوی و سلیقه مستقیم، صفیّ و زکیّ (دوست صمیمی‌ و برگزیده و نیکوکار) مورد اطمینان، ثقةالاسلام شیخ محمدرضا طبسی (دامت‌تأییداته) از کسانی است که عمر خود را در تحصیل علوم شرعی و تنقیح مبانی نظری آن صرف کرده و در محضر جمعی از بزرگان و بر این حقیر، مدت زیادی افاده و استفاده و تحقیق و تدقیق و جدّ و جهد پرداخته تا آنکه از عالمان برجسته گردیده، از آنان که مشارالیه بالبنان (آنکه همگان او را با انگشتان به یکدیگر نشان می‌دهند و زبانزد خاص و عام است) گردیده است؛ پس او را سزد که به احکامی‌که به روش متداول میان اعلام استنباط می‌کند، عمل کند، و به او اجازه دادم که آنچه را روایت آن از طریق من به صحت پیوسته است روایت کند...» (سال ۱۳۴۸ق)

 

۵.۴ - شیخ عبدالکریم حائری

« آیةالله طبسی) مدتی طولانی در درس من حاضر شده و با جدیت و کوشش فراوان به تنقیح مسائل شرعی از مبانی نظری آن به انسان که در میان عالمان عامل متداول است، پرداخته است، پس خدای را بر این نعمت عظمی‌ و عطیّه کبری (نعمت و بخشش بزرگ) شکر کند و سپاس گوید...»

 

۵.۵ - آقابزرگ تهرانی

(فرزانه فرهیخته و کتابشناس بزرگ، صاحب کتاب گرانسنگ الذریعة)

«چون در روز مبعث خاتم پیامبران (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از سامراء به نجف اشرف برای زیارت سرور اوصیاء امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) شرفیاب گشتم، از حسن اتفاق برخورد کردم به دانشور مورد اعتماد بزرگان و دست پرورده مجتهدان بزرگوار، عالم عامل و فاضل کامل، دارای مزایای ارجمند و آثار زیبا و ارزشمند، محقق مدقق، صاحب تألیفات ممتع و آثار کم نظیر، فخر شیعه و مایه قوام شریعت، علامه پارسای تقواپیشه، مولانا حاج شیخ محمدرضا مشهور به مروّج طبسی قمی‌- که خدای امثال وی را فراوان کند و شریعت محمدی را به وجود او تأیید نماید...» (سال ۱۳۵۱ق)

 

۵.۶ - دیدگاه دیگران

صاحب دائرةالمعارف عظیم اعیان الشیعه، مرحوم آیت‌الله سید محسن جبل عاملی در ضمن اجازه ای از علامه طبسی این گونه تعبیر می‌کند:

« ... برادر الهی، عالم عامل، فاضل کامل، زبدةالعلماء و عمدةالفضلاء، مولانا الشیخ محمدرضا مشهور به مروّج طبسی...» (سال ۱۳۵۲ق)

محمدباقر بیرجندی خراسانی، صاحب کبریت الاحمر که عالمی‌ بسیار دقیق و محدثی خبیر بوده است در ضمن اجازه ای که به محقق طبسی داده است از او این گونه تعبیر کرده است:

« جناب مؤید یگانه، عالم کامل فرزانه، پیشتاز فضلای متبحّر و زبده عالمان مکرّم محترم، فخر اعلام و مروّج احکام، شیخ جلیل نبیل (استاد بزرگ شریف) ...» (سال ۱۳۴۹ق)

حکیم متأله و عارف بی بدیل، شیخ محمدعلی شاه‌آبادی: «و از جمله کسانی که در خلوت و جلوت، و در شب و روز به کشف حقایق و دقایق دانش دین پرداخته و مسائل دینی را بر بنیادهای آن استوار ساخته و حلال و حرام دین را از آن استنباط کرده تا آنکه مدال افتخار « انتم افقه الناس اذا عرفتم معانی کلامنا» را دریافت کرد. آنکه در راه صدق و صفا و سلوک کرده و مراتب قرب و کمال را نور دیده و به آسمان دانش و تقوا عروج کرده، همنام مولای ما و امید ما حضرت رضا (علیه‌آلاف‌التحیةوالثناء)، حاج شیخ محمدرضا طبسی است...»

 

۶ - آثار و تألیفات

مرحوم آیت الله طبسی از جمله دانشمندانی بود که در سنگر دین با حربه قلم، دلسوزانه به دفاع از دین می‌پرداخت. حاصل این مرزبانی، سی و پنج کتاب و رساله است که به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:

 

دفاع از ابوطالب

 اصول عقاید

 الاعتقادات

 دروس فی العقیدة و العقائد

تبصرة المتعلمین فی عقائد المؤمنین

عقد الفرائد فی اصول العقائد

القول الفصیح فی اصول الدین الصحیح

 الشیعة و الرجعة

 اثبات الرجعة

 الامام الغائب

 ذخیرة العباد فی ما یتعلق بالمعاد

 تقریرات بحث آیةالله العظمی‌ سیدابوالحسن اصفهانی

تقریرات بحث آیةالله العظمی‌ شیخ محمدحسین نایینی

 تقریرات بحث آیةالله العظمی‌ شیخ ضیاءالدین عراقی

ذخیرةالصالحین فی شرح تبصرة المتعلمین (دوره فقه استدلالی)

رسالة فی الحج

رسالة فی المعاطاة

 مباحث فی علم الاصول

طریق النجاة (رساله عملیه ایشان)

جامع البیان فی تفسیر القرآن

تفسیر سوره عمّ

 مقتل الامام الحسین (علیه‌السلام)

 النهضة الحسینیة و الدعوة الالهیة

 

۷ - همراهی با امام خمینی

۱-یکی از اهداف شوم رژیم مستبد شاهنشاهی از تبعید امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) از ترکیه به نجف اشرف به خیال خام او کوچک کردن امام و محو کردن شخصیت ایشان در پرتو شخصیت‌های بزرگ علمی‌حوزه نجف بود. محقق طبسی از جمله کسانی بود که برای تعظیم و تکریم هر چه بیشتر امام و ناکام گذاشتن دشمنان اسلام، تا چهل کیلومتری نجف اشرف به استقبال امام شتافت و با آگاهی و بصیرت می‌گفت و بر این گفته پای می‌فشرد که باید از زحمات این مرد (یعنی امام خمینی) تقدیر به عمل آورد.

۲- در همان راستا حرکت زیبای دیگری را از محقق طبسی شاهد هستیم. ایشان پس از ورود امام به نجف اشرف و تشکیل نماز جماعت ایشان در مسجد شیخ انصاری (رحمة‌الله‌علیه) به منظور تأیید و تجلیل و تثبیت موقعیت امام، نماز جماعت خود را در حرم مطهر امیرمؤمنان (علیه‌السلام) تعطیل کرد و در نماز جماعت امام شرکت می‌کرد.

۳- همچنین ایشان از جمله عالمان آگاه و بزرگواری بودند که برای خنثی کردن حرکت کور دشمنان اسلام، در تأیید و حمایت از امام خمینی اعلامیه صادر کردند و تلگراف فرستادند.

۴- این رجل الهی و شیر بیشه علم و تقوا و کیاست در دفاع از اسلام و امام در ضمن تلگرافی که حکی از قوت ایمان و فراستی مؤمنانه است خطاب به عَلَم نخست وزیر وقت رژیم شاهنشاهی می‌نویسد: « کاری نکن که عَلَم بر تو سنگین گردد.»

۵- ایشان حمایت از امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) را حمایت از امام زمان (علیه‌السلام) می‌دانستند.

۶- در جریان دفاع مقدس، دیگران را به شرکت فعال در جبهه تشویق می‌کرد و همواره آرزو می‌کرد که ای کاش پیری و ضعف قوا مانع ایشان از رفتن به جبهه نبود و می‌توانست دوشادوش رزمندگان اسلام از حریم کشور امام زمان (ارواحناه فداه) دفاع کند.

۷- ایشان به این کتفا نکرد و فرزند رشیدش آقا محمدصادق را در جریان دفاع مقدس تقدیم انقلاب کرد و افتخار پدر شهید بودن را نیز به دست آورد.

 

۸ - عروج به سوی معبود

مرحوم آیت الله طبسی پس از سال ها رنج و زحمت طاقت‌فرسا در راه اعتلای دین، رو به افول نهاد. در سال ۱۳۹۹ه.ق به بیماری جانکاهی که از کثرت اشتغال به تألیف و اهتمام در امر دین پدید آمده بود مبتلا شد و سرانجام در بیست و پنجم ماه ربیع الاول سال ۱۴۰۵ ندای حق را لبیک گفت و رخ در نقاب خاک کشید. پیکر پاک و مطهر این عالم ربانی در جوار حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) در حجره ۳۸صحن بزرگ به خاک سپرده شد.

 

 

منبع

پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «محمدرضا طبسی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱/۱۶.