منظور از "غیبت صغری" و "غیبت کبری" چیست؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰، امام حسن عسکری علیه السلام به شهادت رسیدند و فرزند بزرگوارشان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان آخرین پیشوا و امام، جانشین ایشان شدند اما شرایط حاکم بر جامعه ایجاب کرد که آن حضرت در غیبت به سر برند که بنا به طول مدت به غیبت صغری و کبری شهرت دارند. حال در اینجا می خواهیم به این پرسش که «غیبت صغری» و «غیبت کبری» چیست، پاسخ دهیم:

پاسخ اجمالی:

غیبت امام زمان(عج) از سال 329 آغاز شد، که شیعیان خاصّ آن حضرت مى توانستند مسائل مورد نیاز خود را به وسیله چهار نماینده خاصّ وى از حضرتش سؤال کنند. ولی پس از سال 329 هجرى قمرى،  نیابت خصوصى پایان یافت و اداره امور شیعیان به فقهاى بزرگ شیعه که نمایندگان عامّ آن حضرت هستند واگذار شد. به دلیل کوتاهی مدّت و دسترسی به امام(ع) از طریق نمایندگان خاصّ، دوران اول، غیبت صغری نامیده شد و به دلیل طولانی بودن و عدم دسترسی به امام(ع)، زمان دوم غیبت کبری نامیده شد.

پاسخ تفصیلی:

یازدهمین پیشواى شیعه، حضرت امام حسن عسکرى(علیه السلام) در سال دویست و شصت هجرى قمرى دیده از دنیا بربست و مقام امامت و رهبرى امّت به فرمان خداوند بزرگ به فرزند ارجمند وى حضرت مهدى(عج)، موعود جهانیان انتقال یافت. روزى که امام پدر ارجمند خود را از دست داد، سنّ مبارک او از شش سال تجاوز نمى کرد، چون دشمنان امام ، هر لحظه در کمین او بودند و تصمیم گرفته بودند که به هر قیمتى باشد به زندگى ایشان خاتمه دهند، وى به فرمان خداوند از دیدگان مردم غایب شد.

این غیبت تا مدّتى طورى بود که شیعیان خاصّ آن حضرت مى توانستند مسائل مورد نیاز خود را به وسیله چهار نماینده خاصّ وى از حضرتش سؤال کنند و پاسخ آنها را به طور کتبى دریافت نمایند. این جریان تا سال سیصد و بیست و نه هجرى قمرى ادامه داشت و نمایندگان چهارگانه آن حضرت، یکى پس از دیگرى این مقام و منصب را حفظ کرده و با درگذشت آخرین نماینده وى، نیابت و نمایندگى خصوصى پایان یافت و اداره امور شیعیان و بیان حلال و حرام و رسیدگى به خصومات و اختلافات و کلّیّه شؤون زندگى مردم به فقهاى بزرگ شیعه که نمایندگان عامّ آن حضرت هستند واگذار شد و به نیابت خصوصى که فردى به طور معیّن نماینده امام شود، خاتمه داده شد.

غیبت صغرى از سال دویست و شصت که سال شهادت امام عسکرى(علیه السلام) است، آغاز شد و در سال سیصد و بیست و نه که سال وفات آخرین نماینده اوست پایان یافت و از آن به بعد تا امروز، دوران غیبت کبرى است و علّت این نامگذارى روشن است؛ زیرا در قسمت اوّل از غیبت، اگر چه شیعیان از شرفیابى به حضور امام(علیه السلام) محروم بودند ولى نمایندگان خصوصى امام مى توانستند با ایشان تماس بگیرند و مطالب و وقایع را به عرض امام برسانند و به علاوه دوران آن نیز کوتاه بود؛ از این نظر، این غیبت را «غیبت صغرى» مى گفتند؛ ولى پس از درگذشت آخرین سفیر خصوصى آن حضرت، این راه نیز به روى مردم بسته شد و فقهاى اسلام به عنوان مرجع رسمى در امور دینى و دنیوى معرّفى شدند و بر اثر بسته شدن هم نوع تماس هاى خصوصى و طولانى بودن زمان غیبت، نام آن را «غیبت کبرى» نهادند.(1)

پی نوشت:

(1) .گرد آوری از کتاب: پاسخ به پرسش های مذهبی، آیات عظام مکارم شیرازی و جعفر سبحانی، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب(ع)، چاپ دوم، ص 218.