محمد بن جعفر بن نجار که بود؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی محمد بن جعفر بن نجار اختصاص دارد.

زندگینامه محمد بن جعفر ابن نجار

اِبْنِ نَجّار، ابوالحسن محمد بن جعفر بن محمد بن هارون تمیمی کوفی (تولد ۱۶ محرم ۳۰۳ - وفات جمادی‌الاول ۴۰۲ / اول اوت ۹۱۵ ـ دسامبر ۱۰۱۱) ، محدث، مقری [۱] و نحوی. شاگرد ابن عقده و استاد شیخ مفید و نجاشی بوده است.

ولادت

وی در کوفه زاده شد. در مورد سال تولد او اختلاف هست. برخی، تاریخ تولد وی را سال ۳۱۱ ق بیان کرده اند.[۲]

اساتید

وی از مشایخ کوفه، بصره و بغداد بهره برد. معروفترین استادان او عبارتند از ابوبکر ابن درید ازدی، ابراهیم‌ بن محمد نفطویه، محمد بن یحیی صولی، احمد بن محمد بن سعید ابن عقده، محمد بن قاسم‌ بن زکریا محاربی، عبدالعزیز بن یحیی جلودی، محمد بن حسین خثعمی اشنانی.[۳]

شاگردان

عمر طولانی ابن‌نجار باعث شد که او از طبقه‌ای عالی در سند برخوردار شود. در میان شاگردان و راویان وی افراد مشهوری چون شیخ مفید، ابن شاذان قمی، ابوعبداللّه علوی، علی‌ بن محمد خزاز، احمد بن علی نجاشی، حسین‌ بن علی وزیر مغربی، ابوالقاسم ازهری و احمد بن عبدالواحد وکیل قرار دارند.[۴]

قرائت قرآن

ابن نجار علاوه بر حدیث و نحو در علم قرائت قرآن نیز تبحر داشت. او قرائت عاصم و حمزه را نزد مشایخ این علم فراگرفته بود. از استادان او در قرائت می‌توان به حسن‌ بن داوود نقّار، محمد بن حسن‌ بن یونس نحوی اشاره کرد. افرادی چون ابوعلی غلام هرّاس، حسن‌ بن محمد بغدادی و ابوعلی عطار نیز نزد وی قرائت آموخته‌ اند.

جایگاه روایی و رجالی

روایاتش در آثار مقریانی مانند ابن سوار در المستنیر، ابوالعلاء همدانی در غایه‌الاختصار و ابوالعز قلانسی در الکفایه آمده است.[۵]

برخی از رجال‌شناسان همچون احمد بن محمد عتیقی و سمعانی وی را توثیق کرده‌ اند و سمعانی یادآور شده که ابن نجار در زمان خویش شیخ و بزرگ محدثان کوفه به شمار می‌رفته است.[۶]

مذهب ابن نجار

در منابع، اطلاعی درباره مذهب او داده نشده است، تنها قراینی همچون وجود عالمان نامدار شیعه در میان شاگردانش و نیز برخی روایات وی در فضایل اهل بیت (ع) قابل توجه است.[۷]

آثار

الاستدراک لما اغفله‌الخلیل[۸]

تاریخ الکوفه[۹] که به نام المصنف نیز خوانده می‌ شده و مورد استفاده کسانی چون یاقوت در ادبا [۱۰] و بلدان[۱۱] و ابن طاووس در فرحة الغری[۱۲] قرار گرفته است.[۱۳]

التحف والطرف

روضه‌الاخبار و نزهه‌الابصار

القراءات

مختصر فی‌النحو

الملح والمسّار

الملح والنوادر.[۱۴]

پانویس

۱. عالم به علم قرائت قرآن

۲. یاقوت، ادبا، ج ۱۷، ص ۱۰۴

۳. مفید، ص۲۲؛ ابن شاذان، ص ۸۹؛ ابوعبداللّه علوی، التعازی، ص۲۴، فضل زیاره، ص۴۰؛ خطیب، ج ۲، ص ۱۵۸-۱۵۹

۴. مفید، ابن شاذان، ابوعبداللّه علوی، همانجا؛ خزاز، ص۳۰۰؛ نجاشی، ص ۶۷؛ خطیب، ج ۲، ص ۱۵۹؛ یاقوت، همانجا

۵. همانجا؛ ابن جزری، ج ۲، ص ۱۱۱

۶. خطیب، همانجا؛ سمعانی، ج ۱۳، ص ۳۴

۷. مثلاً ابوعبداللّه علوی، الاذان، ص۳۰، فضل زیاره، ص ۳۸، جم‍ ؛ عمادالدین طبری، ص ۱۰۸

۸. بغدادی،ج ۱، ص۷۰

۹. یاقوت، همانجا

۱۰. ادبا، ج ۳، ص ۸، ج ۸، ص ۱۱۰

۱۱. بلدان، ج ۴، ص۶۳۳

۱۲. فرحه القری، ص ۷۱

۱۳. نیز نک‍: قفطی،ج ۳، ص ۸۴

۱۴. یاقوت، ادبا، ج ۱۷، ص ۱۰۴

منابع

ابن جزری، محمدبن محمد، غایه‌النهایه، به کوشش گ. برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/۱۹۳۳م.

بن شاذان، محمدبن احمد، مائه منقبه، قم، ۱۴۰۷ق.

ابن طاووس، عبدالکریم‌ بن احمد، فرحه‌ الغری، نجف، ۱۳۶۸ق.

ابوعبداللّه علوی، محمدبن علی، الاذان، به کوشش یحیی عبدالکریم فضیل، دمشق، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.

ابوعبداللّه علوی، محمدبن علی، التعازی، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.

ابوعبداللّه علوی، محمدبن علی، فضل زیاره‌الحسین (ع) ، به کوشش احمد حسینی، قم، ۱۴۰۳ق.

بغدادی، ایضاح.

خزاز، علی‌بن محمد، کفایه‌الاثر، قم، ۱۴۰۱ق.

خطیب بغدادی، احمدبن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.

سمعانی، عبدالکریم‌ بن محمد، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.

عمادالدین طبری، محمدبن محمد، بشاره‌ المصطفی لشیعه‌ المرتضی، نجف، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م.

قفطی، علی‌بن یوسف، انباءالرواه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۵م.

مفید، محمدبن محمد، الارشاد، نجف، ۱۳۸۲ق.

نجاشی، احمد بن علی، الرجال، به کوشش موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.

یاقوت، ادبا.

یاقوت، بلدان.