گزارش وزارت آموزش و پرورش از بی عدالتی در کنکور/ احتمال قبولی چه کسانی در کنکور بیشتر است؟

گروه جامعه جی پلاس، میلاد شیراوند: عدالت آموزشی به معنای دسترسی یکسان دانش آموزان به حداقل استاندارد های لازم جهت ادامه تحصیل موضوع پژوهشی است که از سوی وزارت آموزش پرورش صورت گرفته تا مشخص شود نظام آموزشی کشور چه میزان عادلانه است. 

در این پژوهش که فروردین ماه سال جاری تدوین و در روزهای اخیر منتشر شده است، بیش از 12 هزار نفر از کسانی که حائز رتبه زیر 3000 در کنکور سراسری سال 1399 شده اند مورد مطالعه قرار گرفته و مشخص شده است نابرابری و بی عدالتی در دستیابی به رتبه های برتر کنکور وجود دارد و باید برای آن راهکار عاجل اندیشید.

در این گزارش همچنین تاکید شده است که «طبقاتی شدن ورود به دانشگاه ها موجب بروز اختلافات اقتصادی و اجتماعی در جامعه آینده ایران خواهد شد»

بررسی های این پژوهش همچنین می گوید که بیشترین سهم قبولی های دانشگاه ها متعلق به یزد، سمنان، تهران، محصلین خارج کشور، اصفهان و قم است و همچنین کمترین سهم قبولی ها متعلق به شش استان سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، آذربایجان غربی، گلستان و کرمانشاه است. 

سهم انواع مدارس در قبولی های کنکور

38.7 درصد حائزان رتبه زیر 3000 در کنکور سال گذشته از دانش آموزان مدارس استعداد درخشان، 22.1 درصد از مدارس نمونه دولتی، 19.7 درصد مدارس غیر دولتی و 12.3 درصد از مدارس دولتی عادی بوده اند اما نکته اساسی اینجا است که تنها 12.2 درصد دانش آموزان کنکوری در مدارس استعداد درخشان و نمونه دولتی هستند یعنی این دو نوع از مدارس 11 و 3 برابر سهم جمعیت دانش آموزی شان قبولی با رتبه زیر 3 هزار داشته اند. از سوی دیگر تنها 6 نفر از دانش آموزان مدارس از راه دور توانسته اند رتبه زیر 3 هزار کسب کنند. 

در بخش دیگر این گزارش، محاسبه شده است که احتمال قبولی با رتبه زیر 3 هزار برای هر دانش آموز با توجه به نوع مدارس خود چند درصد است که داده ها نشان دهنده این است که این احتمال در بیشترین حالت برای دانش آموزان مدارس استعداد درخشان 14.4 درصد و در کمترین حالت برای دانش آموزان مدارس دولتی عادی است. 

سهم استان ها از رتبه های زیر 3 هزار

دانش آموزان تهرانی بیش از 30 درصد رتبه های زیر 3 هزار را تصاحب کرده اند، در رتبه های بعدی دانش آموزان خراسان رضوی با 9.3 درصد، دانش آموزان اصفهان با 8.8 درصد، دانش آموزان مازندرانی با 5.6 درصد، دانش آموزان فارس با 4.3 درصد، دانش آموزان آذربایجان شرقی با 3.8 درصد و دانش آموزان شهرستان های تهران با 3.37 درصد قرار دارند. 

این 7 منطقه دو سوم قبولی های با رتبه زیر 3 هزار را به خود اختصاص دادند. 

از سوی دیگر 10 استان لرستان، چهارمحال و بختیاری، سمنان، کرمانشاه، بوشهر، اردبیل، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، کهگیلیویه و بویراحمد و ایلام در مجموع 7.5 درصد رتبه های زیر 3 هزار را به خود اختصاص داده اند.

بنابر این گزارش تهرانی ها حدود  سه برابر سهم خود از تعداد کل داوطلبان، سهمیه زیر 3 هزار کسب کرده اند. 

این معیار برای بیست استان کشور کمتر از عدد 1 قرار گرفته است.

مناطقی با بیشترین میزان قبولی با رتبه زیر 3 هزار 

مناطق محل سکونت دانش اموزان حائز رتبه زیر 3 هزار نشان می دهد که 5 مناطق 6، 2، 1، 3 و 4 بیشترین میزان قبولی را داشته و سپس ناحیه 4 شهر مشهد در رتبه ششم قرار می گیرد. 

در بین 50 منطقه خرد شهری با بیشترین قبولی با رتبه زیر 3 هزار، تنها نام بابل، آمل، کاشان، نیشابور، قائم شهر، اسلام شهر، سبزوار ونجف آباد  به عنوان شهرهایی که مرکز استان نیستند دیده می شود. 

همچنین نام مناطق خرد شهری در 17 مرکز استان کشور در بین 50 منطقه خرد با بیشترین قبولی دیده نمی شود. 

جنسیت حائزان رتبه های زیر 3 هزار کنکور 

نتایج مطالعه مذکور نشان می دهد علی رغم اینکه 52.7 درصد دانش اموزان کنکوری زن بوده اند، سهم آنها از رتبه های زیر 3 هزار حدود 47 درصد بوده است. 

سهم روستاها از رتبه های زیر 3 هزار 

گرچه تعداد داوطلبان کنکوری روستایی کم تر از داوطلبان نقاط شهری است اما در مجموع فقط 4 درصد دآنش اموزان روستایی رتبه زیر 3 هزار  کسب کرده اند در حالی که دانش اموزان شهری 96 درصد رتبه های زیر 3 هزار را تصاحب کرده اند. 

با توجه به سهم روستایی ها از جمعیت کل داوطلبان، تنها در رشته علوم انسانی تناسب لازم بین جمعیت آنها و قبول شدگان با رتبه زیر 3 هزار وضعیت مطلوبی ندارد. 

سهم سهمیه ها در رتبه های زیر 3 هزار 

به ترتیب مناطق یک، دو و سه بیشترین سهم از رتبه های زیر سه هزار و پس از آن دانش آموزان با سهمیه ایثارگران 5 درصد و سهمیه ایثارگران 25 درصد قرار دارند. 

دانش آموزان با سهمیه منطقه یک، ایثارگران 5 درصد و منطقه دو  به ترتیب 2.1 برابر، 1.2 برابر و 1.1 برابر جمعیت نسبت به کل داوطلبان قبولی با رتبه زیر 3 هزار داشته اند. 

این معیار برای دانش آموزان منطقه تنها 0.3 درصد است.

چه باید کرد؟ 

در این گزارش چند پیشنهاد مشخص درباره آنچه که بی عدالتی در کسب رتبه های زیر 3 هزار نامیده شده، به شرح زیر ارائه کرده است: 

1.ساماندهی معلمان با کیفیت در مناطق آموزشی و و اتخاذ تمهیدات مناسب برای تشویق معلمان مجرب در مناطق محروم

2. تلاش برای کاهش اختلاف طبقاتی مشاغل جهت کاه رغبت دانش اموزان برای حضور در رشته تجربی 

3.استقرار نظام جامع هدایت تحصیلی از دوره ابتدایی تا پایه دوازدهم

4.تشویق دانش آموزان به مهارت آموزی ها 

5. مهاجرت از نظام پذیرش کاملا متمرکز دانشجو به نطام نیمه متمرکز 

6.ارتقای کیفیت آموزش از طریق فرصت های فضای مجازی و تلویزیون