جی پلاس/ به مناسبت سالروز رحلت؛
از زندگی سید ضیاء الدین سجادی چه می دانید؟/او در چه رشته ای سرآمد بود؟/تحقیقات او درباره کدامیک از بزرگان ایران به نتیجه رسید؟
سید ضیاءالدین سجادی در ۱۲۹۹ در مشهد و در خانواده ای مذهبی به دنیا آمد. او از محضر اساتیدی همچون ملک‌الشعرای بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر، جلال‌الدین همایی، احمد بهمنیار و ... استفاده کرد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه و ادب این مرز و بوم و کسانی که کارنامه پر افتخار ادبی شان مایه مباهات سرزمین ایران است، در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های شاخص عرصه ادبیات را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی ادیب معاصر، سید ضیاء الدین سجادی اختصاص دارد.
زندگینامه سید ضیاء الدین سجادی
سید ضیاءالدین سجادی در ۱۲۹۹ در مشهد و در خانواده ای مذهبی به دنیا آمد. پدرش حاج سیدمصطفی سرابی خراسانی اهل شعر و ادب و از جمله فضلای مشهد و شاگرد ادیب نیشابوری بود. با وجود همه اینها او برای ادامه تحصیلاتش در دانشگاه در ۱۳۲۱ خورشیدی از مشهد به تهران آمد و در رشته زبان و ادبیات فارسی مشغول به تحصیل شد. در آن زمان اساتید برجسته ای در دانشگاه تهران حضور داشتند که از آن جمله می توان به ملک‌الشعرای بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر، جلال‌الدین همایی، احمد بهمنیار و ... اشاره کرد.
او که علاقه خاصی به خاقانی شروانی و اشعارش داشت، برای رساله دکتری خود این موضوع را دستمایه نگارشش قرار داد و بعدها هم به بررسی و تفحص در آثار و اشعار خاقانی پرداخت. علاقه اش به معلمی و تدریس، او را بر آن داشت از ۱۳۴۴ خورشیدی در دانشسرای عالی و دانشگاه تهران مشغول به تدریس شود و بعدها هم در تربیت معلم، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه فردوسی مشهد به کار تدریس پرداخت.
موفقیت‌ها
سید ضیا الدین سجادی در ۲۶ شهریور ۱۳۸۱ به عنوان یکی از مفاخر فرهنگی ایران معرفی شد. او در ۶۵ کنگره و مجمع و مجلس علمی و ادبی به سخنرانی پرداخت که بیشترشان در مجموعه سخنرانی ها و مقالات آن کنگره ها و مجامع به چاپ رسیده است. از جملهٔ این مجامع، کنگره های تحقیقات ایرانی، کنگرهٔ بزرگداشت فردوسی، حافظ، بیهقی، ناصرخسرو، کنگرهٔ ایران‌شناسان، کنگرهٔ جهانی سعدی و حافظ، نشست های بحث دربارهٔ زبان و ادبیات فارسی، کنگرهٔ بزرگداشت سیبویه، کنگرهٔ جهانی نظامی گنجوی، کنگرهٔ جهانی خواجوی کرمانی و کنگرهٔ جهانی خاورشناسان بود. سجادی عضو انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی، انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی و کنگره تحقیقات ایرانی نیز بود.(۱)
آثار و تالیفات:
از آثار و تالیفات این ادیب برجسته می توان به دیوان خاقانی شروانی (با مقدمه و تصحیح و تعلیقات)؛ مجموعه نامه های خاقانی شروانی (با مقدمه و تصحیح و تعلیقات)؛ مثنوی ختم‌الغرائب خاقانی (با مقدمه و تصحیح و شرح)؛ شرح قصیده مسیحیت از شمس‌الدین لاهیجانی (با مقدمه و تصحیح و شرح)؛ حواشی دکتر محمد معین بر اشعار خاقانی (با سه مقاله و توضیحات )؛ مثنوی‌های قضا و قدر (تصیح و شرح مثنوی سلیم تهرانی)؛ مفتاح الکنوز(رضا قلی‌خان هدایت، با مقدمه و تصحیح و شرح)؛ یک دوره کتاب فارسی و دستور و تاریخ ادبیات دبیرستانی؛ شرح حال شاعران در کارنامه بزرگان ایران؛ شرح حال شاعران در فرهنگ امیرکبیر؛ گزیده اشعار خاقانی (با شرح و تفصیل کامل)؛ در مکتب استاد (گفتارهایی درباره زبان و ادبیات فارسی)؛ گزیده اشعار سنایی (با مقدمه و توضیحات)؛ رساله تحقیق در اشعار و امثال فارسی تاریخ بیهقی؛ سخنان گزیده درباره فردوسی و شاهنامه؛ کوی سرخاب تبریز و مقبره‌الشعرا؛ مباحث لغوی و دستوری فرهنگ جامع لغات و تعبیرات و اعلام با شرح اشعار خاقانی شروانی؛ اشعار معروف و گویندگان آنها با شرح و تحقیق؛ قصه حی‌بن‌یقظان و سلامان و ابسال اشاره کرد.
کتاب "قصه حی‌بن‌یقظان و سلامان و ابسال" محصول پژوهشی تطبیقی است در ۲ قصۀ کهن، قصۀ حیّ بن یقظان و قصۀ سلامان و ابسال، به روایت راویان بزرگ آن در زبان و ادب فارسی و عربی و جامع‌ترین تحقیق به زبان فارسی است که دربارۀ اصل و مأخذ ۲ قصّه و تجزیه و تحلیل و تأویل آنها و نیز تطبیق اجزای مختلف و قصّه‌های فرعی با سایر داستان ها و روایات ملل و اقوام انجام یافته است. ضیاءالدین سجادی خود گفته است که موضوع اصلی این تألیف تحقیق و بحث دربارۀ قصۀ سلامان و ابسال است؛ قصه ای رمزی و تمثیلی، فلسفی و عرفانی که ریشۀ یونانی دارد و بعضی همانندی نیز برای آن از داستان های قبایل عرب نقل کرده اند. ولی به سبب همانندی و هم‌بستگی این ۲ داستان ناچاریم به قصة حیّ‌بن یقظان نیز بپردازیم :قصّه‌ای تمثیلی و عرفانی و بسیار پیچیده و رمزی که نخستین بار ابن سینا آن را نوشته است.(۲)
به جز مواردی که یاد شد، سید ضیا الدین سجادی بر چاپ کتاب هایی نظارت می کرد یا مقدمه، حواشی و توضیحات بر آنها می نوشت که می توان از چاپ دوم «تاریخ ادبیات ایران» (تالیف جلال الدین همایی)؛ جشن‌نامه مدرس رضوی؛ مقدمه بر رباعیات خیام؛ تاریخ ادبی ایران از صفویه تا عصر حاضر (نوشته ادوارد براون، ترجمه دکتر بهرام مقدادی)؛ مقدمه و توضیحات و حواشی بر تاریخ ادبیات عرب (نوشته نیکلسون، ترجمه کیواندخت کیوانی) نام برد.
"سید ضیاءالدین سجادی" استاد دانشگاه تهران در مقدمه کتاب "منتخب اشعار اعتماد" اثر سید احمد اعتمادالاسلام درباره ایشان چنین می‌گوید: "من او را از روی آثارش شناختم و دانستم که مردی بوده است، طالب علم و اهل فضل و صاحب ذوق و متدین و با همه دیانت و تقوی مردی روشندل و تجددخواه بوده، به همه آداب و مراسم دینداری عمل می کرده و راه و رسم تجدد و زندگانی نوین آن‌روز را نیز طرفدار بوده است. در انواع شعر طبع‌آزمایی نموده و در غزل و قصیده و مثنوی و رباعی وارد شده و نمودارهایی به دست داده است".(۳)
در ضمن از او بیش از ۱۷۰ مقاله در موضوعات ادبی، علمی، تاریخی، مذهبی، در مجلات و نشریات معتبر و دانشنامه ها منتشر شده است که از جمله آنها می بایست به راهنمای کتاب، یغما، سخن، رادیو ایران، آینده، مجلات دانشکده های ادبیات دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت معلم، دانشسرای عالی، دانشنامه ایران و اسلام و دانشنامه جهان اسلام، مجموعه مقالات حافظ شناسی و نشریات دیگر اشاره کرد.(۴)
پی‌نوشت:
۱- زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم سید ضیاءالدین سجادی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
۲- حی بن یقظان و سلامان و ابسال، نویسنده سید ضیاءالدین سجادی
۳- اعتمادالاسلام، سیداحمد (۱۳۳۵) منتخب اشعار اعتماد، خراسان: شرکت چاپخانه خراسان، ص ۸.
۴- محمد حمید، یزدان‌پرست لاریجانی؛ (۱۳۸۵)، نامه ایران (مجموعه مقاله ها، سروده‌ها و مطالب ایران‌شناسی) جلد سوم، تهران: اطلاعات، چاپ اول.
دیدگاه تان را بنویسید