جی پلاس/ به مناسبت سالروز رحلت؛
از زندگی زمخشری، صاحب تفسیر کشاف چه می دانید؟/چرا به وی جار الله می گفتند؟
محمود بن عمر بن محمد بن عمر معروف به ابوالقاسم زمخشری، مفسر و ادیب، از بزرگان مذهب حنفی است. وی صاحب تفسیر کشاف است. تاریخ نویسان وفات وی را شب عرفه سال ۵۳۸ قمری ذکر کرده اند.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی محمود بن عمر بن محمد بن عمر معروف به ابو القاسم زمخشری اختصاص دارد.
زندگینامه محمود بن عمر بن محمد بن عمر معروف به ابوالقاسم زمخشری
زمخشری با نام کامل محمود بن عمر بن محمد بن عمر خوارزمی از بزرگان مذهب حنفی و معتزلی به شمار می‌آید.
ابن کثیر در کتاب «البدایه و النهایه» [۱] می گوید: «محمود بن عمر بن محمد بن عمر معروف به ابوالقاسم زمخشری مؤلف کشاف در تفسیر و مفصل در نحو است».
زمخشری منسوب به زمخشر یکی از روستاهای خوارزم است که ولادت وی در آنجا به سال ۴۷۶ ق بوده است. با توجه به اینکه سال وفات وی را ۵۳۸ ق دانسته اند، سال ولادت و مدت عمری را که ابن کثیر نقل کرده درست به نظر نمی آید؛ زیرا اگر مدت عمر وی را یعنی ۷۶، از ۵۳۸ سال وفات کم نمائیم ۴۶۲ می شود پس باید سال ولادت پنج سال کمتر از عدد مذکور باشد یا اینکه مدت عمر وی ۷۱ سال باشد.
زمخشری در خوارزم زندگی می کرد که سال های سال مرکز بزرگ علمی به شمار می آمد و در آن دیار علم و معرفت رواج گسترده ای داشت. ولی در این مرکز دانش های فراوانی را به دست آورد، قرآن را حفظ کرد و حدیث را فرا گرفت و در واژه شناسی عربی مهارت پیدا کرد.
هیچ یک از تذکره نویسان تاریخ ورود وی به بغداد و مدت اقامت در آن را ضبط نکرده اند. با حدس و گمان می توان گفت که وی برای تکمیل تحصیلات خوارزم به بغداد آمده است. همچنین بازگشت وی به درازا می کشد به حدی که نوجوانی و جوانی وی در این شهر سپری می شود و به سن کمال می رسد و از نظر رشد عقلی و فکری به مقام مناسبی ارتقا می‌یابد.
سفر به مکه
وی به قصد زیارت بیت الله به حجاز سفر کرد. مدت اقامت زمخشری در همسایگی خانه خدا چندین سال به درازا کشید و به همین مناسبت به وی لقب «جار الله» یعنی همسایه خدا داده شد که مراد از آن همسایگی و اقامت ایشان در کنار خانه خدا در شهر مکه است.
وفات
وی سپس از مکه به خوارزم برگشت و در شهر جرجان خوارزم رحل اقامت افکند. در آنجا به مرض مبتلا شد و پس از آن وفات کرد. تاریخ نویسان وفات وی را شب عرفه سال ۵۳۸ ق ضبط کرده اند.
اساتید
ادبیات عرب را از ابوالحسن علی بن مظفر نیشابوری و ابومنصور اصفهانی فراگرفت. داوودی در طبقات المفسرین [۲] می گوید: «زمخشری وارد بغداد شد و از ابوالخطاب بن بطر و ابوسعد شقانی و شیخ الاسلام ابومنصور حارث و گروهی دیگر از دانشمندان، علم و معرفت آموخت».
آثار
زمخشری آثار سودمندی تالیف کرده و به یادگار گذاشته است که از آن جمله است:
۱- الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل
۲- الفائق فی غریب الحدیث
۳- اساس البلاغه
۴- المقامات فی امثال العرب
۵- ربیع الابرار و فصوص الاخبار
۶- متشابه اسماء الرواة
۷- اطراق الذهب
۸- النموذج
۹- الرائض فی الفرائض
۱۰- النصائح الکبار
پانویس
۱. البدایه و النهایه، ج ۱۲، ص ۲۷۲
۲. طبقات المفسرین، ج ۲، ص ۳۱۵.
منبع
نرم افزار تراث۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
دیدگاه تان را بنویسید