ملا محمد هاشم خراسانی که بود؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی حاج ملا محمد هاشم خراسانی اختصاص دارد.

زندگینامه ملا محمد هاشم خراسانی

حاج ملا محمد هاشم خراسانی از عالمان برجسته و معروف مشهد در اواخر قاجار و اوایل دوره حکومت پهلوی اول بوده که سال ۱۲۸۰ قمری برابر با ۱۲۴۲ خورشیدی در مشهد به دنیا آمده است. او که از منظر جایگاه دینی به درجه ثقةالاسلامی رسیده پس از فرا‌گرفتن مقدمات علوم در مشهد به منظور تکمیل دانسته‌ها راهی نجف اشرف شده است.

ملاهاشم در این شهر ۱۲ سال اقامت کرده و طی این دوره از محضر بزرگانی چون عالم جلیل القدر و رهبر فکری قیام مشروطه ایران یعنی آخوند ملا محمد کاظم خراسانی و همچنین بزرگ خاندان عظیم الشان صدر در آن دوران یعنی آیت الله سید اسماعیل صدر که هر دو از مراجع تقلید زمان بوده اند، بهره‌مند شده است. او پس از پایان این دوران و کسب درجه اجتهاد با راهنمایی اساتیدش خاصه آخوند خراسانی به مشهد بازگشته تا در ارشاد مردم سرزمین خراسان زیر سایه عالم آل محمد(ص) بکوشد. ملا محمد هاشم در ماه‌های نخست پس از بازگشت به وطن مدتی در حوزه درس آیت‌اللَّه سیدعلی حائری یزدی شرکت کرده و سپس به بیان احکام و تعلیم فتاوای علمای اعلام و اقامه جماعت و وعظ ارشاد خلق همت گماشته است. جایگاه او در جامعه آن زمان به گونه ای بوده که اهالی وقت مشهد و سایر شهرهای خراسان به او اعتقاد تمام و کمال داشته و مراجع تقلید او را «ثقه» به معنای نماد دین می‌شمردند.

آثار ثقه الاسلام

حاج ملا محمد هاشم همزمان با فعالیت شفاهی در راه گسترش دین از تحقیق و تالیف نیز فراموش نکرد و چندین و چند کتاب از جمله کتب «وسیلة الامان من تسویلات الشیطان»،«حُسنُ العاقبةُ فی سَعادَةِ الخاتَمه»، «غایةُ الآمال فی حُسنِ خواتیم الاعمال» و نیز رساله‌هایی در رد ربا، نحوه انجام‌ معاملات، در نحوه تقسیم ارث و نفقات و قبله به رشته تحریر در آورد. اما بی شک مهم ترین و جاودانه ترین اثر او کتاب ارزنده و گرانسنگ «منتخب التواریخ» است که به عنوان دایرةالمعارف زندگی امامان و عالمان شیعه شناخته شده و می‌ شود.

اشراف کامل حاج ملا محمد هاشم خراسانی بر منابع عربی و فارسی، اطلاع او از معارف اسلامی و استفاده‌اش از منابع متعدد، منتخب التواریخ را به دایرة المعارفی تاریخی با رویکرد شیعی و خراسانی بدل کرد. از جمله بخش‌های جالب و قابل توجه این کتاب تاریخ، نوشته‌های او درباره گذشته روضه مقدس رضوی (ع) و صحن‌های مربوط به آن و هم چنین ذکر بزرگان و علمای مدفون در مشهد است که هم اکنون نیز یکی از منابع اصلی محققان در این زمینه‌ها محسوب می‌شود.

علاوه بر این، او بخشی از کتاب خود را به ذکر سلسله نسب و شجره نامه سادات رضوی اختصاص داد و به این ترتیب بزرگ ترین گام را در معرفی افراد باقی مانده از نسل ثامن الحجج(ع) برداشت. شاید هم دفن او در رواق دارالحفّاظ حرم مطهر رضوی، مکانی که درست در برابر ضریح پاک امام مهربانی‎ها قرار دارد، پس از تشییعی باشکوه توسط مردم مشهد در ۲۸اسفند ۱۳۱۲خورشیدی پاسخی به این اقدام نیک ملا محمد هاشم بوده است.