آیت الله عباسعلی عمید زنجانی در سال ۱۳۱۶ در زنجان به دنیا آمد. وی اولین رئیس روحانی دانشگاه تهران بود. او در محضر اساتیدی همچون امام خمینی، علامه طباطبایی و... شاگردی کرد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت الله عباسعلی عمید زنجانی اختصاص دارد.
زندگینامه عباسعلی عمید زنجانی
عباسعلی عَمید زنجانی (۱۳۱۶ -۱۳۹۰ش) فقیه شیعی، نویسنده، عضو هیات علمی و تنها رئیس روحانی دانشگاه تهران بود. او دو دوره نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی ایران بود. کتاب ۱۰ جلدی فقه سیاسی و کتاب «ریشه‌های انقلاب» که یکی از منابع درس عمومی «انقلاب اسلامی» در دانشگاه است، تالیف اوست. عمید زنجانی داماد آیت الله مرعشی نجفی بود.
اطلاعات فردی
زادروز ۱۰ فروردین ۱۳۱۶ش
زادگاه زنجان
درگذشت ۸ آبان ۱۳۹۰ش
آرامگاه قم
محل زندگی قم ، تهران
استادان آیات: امام خمینی، سید حسین بروجردی، سید محمدحسین طباطبائی، سید ابوالقاسم خوئی
نقش‌های برجسته فقیه و نویسنده.
آثار فقه سیاسی، تاملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، مبانی و روش‌های تفسیری قرآن.
زندگینامه
آیت الله عباسعلی عمید زنجانی در سال ۱۳۱۶ش در زنجان متولد شد. پدرش اصغر عمید از کسبه زنجان بود و به علوم دینی و روحانیت علاقه داشت و از ارادتمندان آقا شیخ فیاض زنجانی بود. عمید زنجانی پدرش را در سال ۱۳۴۳ش از دست داد. مادرش از خانواده‌ای روحانی و نوه میرزا مجید زنجانی معروف به میرزا مجید حکمی از شاگردان میرزا ابوالحسن جلوه بود.[۱][۲]
درگذشت
عمید زنجانی ساعت ۴ صبح یکشنبه ۸ آبان ۱۳۹۰ش به‌علت نارسایی کلیه در بیمارستان خاتم الانبیاء تهران درگذشت و در قم و حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.[۳]
تحصیلات
عمید زنجانی در سال ۱۳۲۲ش و از ۶ سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه توفیق زنجان آغاز کرد و همزمان دروس طلبگی می‌خواند. زنجانی در خاطرات خود آورده، از ترس اینکه گرفتن دیپلم که آن زمان تحصیلات سطح بالایی بود انگیزه تحصیلات حوزوی را در وی از بین ببرد، دبیرستان را رها کرد و به مدرسه علمیه سید زنجان رفت.[۴] زنجانی در ۱۳۳۰ش به قم مهاجرت کرد و برای کسب علوم دینی در سطوح بالا‌تر وارد حوزه علمیه قم شد. او با همکاری پدرش که از مقلدین سید محمد حجت کوه کمری بود، وارد مدرسه حجتیه شد.[۵] عباسعلی بعد از ورود به حوزهٔ علمیه قم و شرکت در درس اساتید آن دوره، در تعطیلات تابستانی که به زنجان مراجعت می‌کرد با اساتید آن شهر به تحصیل هیئت و نجوم می‌پرداخت.[۶] عمید زنجانی در زمانی که ساکن قم بود به درس امام خمینی می‌رفت و بر اساس گفته خود، علاقه ویژه‌ای به استادش داشت.[۷]
اساتید
سید حسین بروجردی
امام خمینی
محمد مجاهد تبریزی
شیخ عبدالجواد اصفهانی
سید محمد حسین طباطبایی
میرزا علی مشکینی
شیخ ابوالفضل اردبیلی
محمدعلی اراکی
محمد اسماعیل صائینی
عباسعلی شاهروردی
سید محمد محقق داماد
ناصر مکارم شیرازی
سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
ابوالقاسم خزعلی
سید محسن حکیم
سید ابوالقاسم خوئی
میرزا باقر زنجانی[۸]
آثار
برخی معتقدند عمده تألیفات عمید، در چارچوب فکری دین اسلام و با توجه به مسائل انسانی و اسلامی به‌ویژه شیعه نوشته شده است. بخشی از آثار عمید زنجانی قبل از انقلاب اسلامی ایران مکتوب گردید و بخشی دیگر به پس از آن برمی‌گردد. این افراد نگاه زنجانی را به فقه در دوره کنونی، گسترده‌تر از نگاه سنتی می‌دانند.[۹]
فعالیت‌های سیاسی-مذهبی
عمید زنجانی، سید هادی خسروشاهی، زین العابدین قربانی
هجرت به عراق
آیت الله عمید زنجانی در سال ۱۳۴۱ش به عراق رفت و وارد حوزه علمیه نجف شد و در درس سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خوئی، سید محمود شاهرودی و میرزا باقر زنجانی حاضر شد. بعد از تبعید امام خمینی در سال ۱۳۴۴ش از ترکیه به عراق، او از نخستین کسانی بود که در کاظمین به پیشواز وی رفت. زنجانی در سفرهای امام خمینی به سامرا و کربلا و در نهایت به نجف همراه او بود[۱۰] و اطلاعات و اخبار روزمره را به او می‌رساند.[۱۱]
در جریان دستگیری آیت الله منتظری، عمید به دستور امام خمینی عده‌ای از طلاب را جمع کرد و همراه آن‌ها به بیت سیدمحسن حکیم رفت و از او خواست تا توصیه نامه‌ای برای آزادی آیت الله منتظری بنویسد.[یادداشت ۱] عمید در زمانی که برای مجلس ترحیم پدرش به ایران آمده بود، به دیدار مراجع تقلید مقیم ایران رفت و اخبار نجف و سخنان امام خمینی را به علما رساند.[۱۲]
فعالیت‌های پیش از انقلاب
عمید زنجانی به‌دلیل ازدواج با دختر آیت الله مرعشی نجفی به ایران بازگشت و برای مدتی در قم ساکن شد.[۱۳] در زمان اقامتش در قم به فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم پهلوی ادامه داد که به همین دلیل ساواک قم او را احضار و از او بازجویی کرد.[۱۴]
در سال ۱۳۵۰ش زنجانی بنا به اصرار عده‌ای از اهالی مسجد لُرزاده و تأیید آیت‌الله مرعشی، به تهران آمده و امام جماعت مسجد لرزاده را به عهده گرفت.[۱۵] او جلساتی با دانشجویان در نقد مارکسیسم برگزار کرد. همچنین کتابخانه مسجد را گسترش داد و تبدیل به کانون ارشاد اسلامی کرد که در این کانون نوجوانان و دانشجویان بسیاری حضور داشتند؛ البته این کانون بعد‌ها به‌دلیل نفوذ گروهک‌ها و منافقین تعطیل شد.[۱۶]
در زمان اقامت عمید در تهران، او با اعضای جامعه روحانیت مبارز تهران ارتباط برقرار کرد و در جلسات شورای مرکزی آن نیز شرکت داشت و برخی اعلامیه‌های این گروه را تهیه می‌کرد. او سپس همراه چند از علمای جنوب شهر تهران، جامعه روحانیت جنوب تهران را تشکیل دادند و خود نیز سرپرستی آن را برعهده گرفت.[۱۷]
بعد از حادثه هفده شهریور ۵۷ عمید به جرم تشویق مردم برای حضور در راهپیمایی، دستگیر شده و در زندان کمیته مشترک محبوس شد و بعد از مدتی آزاد گردید.[۱۸]
فعالیت‌های بعد از انقلاب
در دوره ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای، عمید زنجانی ریاست ستاد پشتیبانی جنگ تهران را برعهده گرفت.
در سال ۱۳۵۹ش عمید به نمایندگی امام خمینی در بررسی وضعیت بنیاد مستضعفان برای جمع آوری اموال، طلا‌ها و جواهرات سلطنتی تعیین شد.
در سال ۱۳۶۰ش نمایندگی رهبر ایران را در بررسی وضعیت مذهبی و سیاسی استرالیا برعهده داشت.[۱۹]
در دوره‌های سوم و چهارم مجلس شورای اسلامی، زنجانی از طرف مردم تهران به نمایندگی انتخاب شد و در مجلس نیز ریاست کمیسیون قضایی و کمیسیون آیین نامه داخلی را بر عهده داشت. او در سال ۱۳۶۸ش از طرف خمینی به عضویت شورای قانون اساسی انتخاب شد.
زنجانی از سال ۱۳۵۸ش بنا به درخواست آیت الله مفتح در دانشکده الهیات دانشگاه تهران به تدریس مشغول شد و پس از آن نیز در دانشگاه‌های شهید بهشتی، امام صادق و امام حسین(ع)، دانشکده روابط بین الملل، علوم قضایی، امام باقر و علوم اجتماعی به تدریس علوم قرآنی، نهج البلاغه، معارف اسلامی، دیپلماسی و رفتار سیاسی اسلام، حقوق بین الملل و فقه سیاسی اشتغال داشت. او علاوه بر دانشگاه در مدارس علمیه نیز به تدریس علوم حوزوی مشغول بود.[۲۰]
عضویت در شورای فرهنگ عمومی کشور، وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در شورای مشورتی یونسکو، عضویت در شورای نویسندگان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، رئیس کمیته علوم انسانی جهاد دانشگاهی، عضو مشاور شورای زنان وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو کمیته حقوق وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو شورای برنامه ریزی گروه الهیات وابسته به ستاد انقلاب فرهنگی، عضو شورای مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در هیئت امنای دانشگاه بین المللی امام خمینی، عضویت در هیئت منصفهٔ مطبوعات از جمله مسئولیت‌های عمید بود. او در سال ۱۳۸۴ش به‌عنوان اولین روحانی، به ریاست دانشگاه تهران منصوب شد. او همچنین مدتی سرپرستی موسسه مطالعات و تحقیقات علوم اسلامی را نیز برعهده داشت.[۲۱]
پانویس
۱. خاطرات آیت‌الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص۲۲.
۲. شریف رازی، محمد، ۱۳۵۳ش، ص۵۱۷.
۳. آیت‌الله عمید زنجانی درگذشت، سایت تبیان.
۴. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص۲۵.
۵. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص۲۷.
۶. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹، ص۴۲.
۷. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹، ص۴۲.
۸. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹، ص۵۳-۶۰.
۹. صالحی تجریشی، کتاب‌شناسی آیت‌الله عباسعلی عمید زنجانی، ۱۳۸۹ش، شماره ۲۸۶-۲۸۷.
۱۰. خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص۷۱-۷۸.
۱۱. خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹، ص۸۱.
۱۲. خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص۱۰۱.
۱۳. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت‌الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص ۱۴۸.
۱۴. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹، ص ۱۵۳.
۱۵. خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص ۱۵۲.
۱۶. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص۱۶۱-۱۶۳.
۱۷. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت‌الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص۲۰۵.
۱۸. حاجی‌بیگی، خاطرات آیت الله عمید زنجانی، ۱۳۷۹ش، ص۱۸۸.
۱۹. سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
۲۰. سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
۲۱. سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
منابع
حاجی بیگی، محمدعلی، خاطرات حجت الاسلام و المسلمین عمید زنجانی، تهران، ۱۳۷۹ش.
صالحی تجریشی، طیبه، کتاب‌شناسی آیت الله عمید زنجانی، کیهان فرهنگی، مهر و آبان ۱۳۸۹ش، شماره ۲۸۶-۲۸۷.
شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ج۴، تهران، ۱۳۵۳ش
