آیت الله میرزا محمد ثقفی از علمای شیعه در قرن چهاردهم قمری در تهران به دنیا آمد. وی از محضر اساتیدی همچون آیات حائری، سید ابوالحسن قزوینی و... استفاده برد. ایشان در بیست و دوم ذیقعده سال ۱۴۰۵ رحلت کرد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی میرزا محمد ثقفی تهرانی اختصاص دارد.
زندگینامه میرزا محمد ثقفی تهرانی
میرزا محمد ثقفی نوری معروف به میرزا محمد ثقفی تهرانی (۱۲۷۳-۱۳۶۴ش)، عالم شیعی قرن چهاردهم شمسی و نویسنده تفسیر روان جاوید.
اطلاعات فردی
محمد ثقفی تهرانی
نام کامل میرزا محمد ثقفی نوری
تاریخ تولد ۱۲۷۳ش
زادگاه تهران
محل زندگی تهران
محل دفن حرم عبدالعظیم
شهر وفات تهران
خویشاوندان سرشناس میرزا ابوالفضل کلانتر، خدیجه ثقفی، امام خمینی
اطلاعات علمی
استادان سید ابوالحسین قزوینی، آیت الله حائری
محل تحصیل حوزه علمیه تهران، حوزه علمیه قم
اجازه روایت از محمدرضا اصفهانی مسجدشاهی
اجازه اجتهاد از شیخ عبدالکریم حائری
تألیفات تفسیر روان جاوید، دیوان اشعار
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی امامت جماعت
ثقفی در حوزه‌های علمیه تهران و قم تحصیل و از عبدالکریم حائری و محمدرضا اصفهانی مسجدشاهی اجازه اجتهاد دریافت کرد.
میرزا محمد، اشعاری در مدح و مرثیه اهل بیت سروده است. او آثاری در فقه، فلسفه، کلام و تفسیر نوشته که بیشتر حاشیه بر آثار دیگران است.
وی پدر همسر امام خمینی است.
زندگینامه
میرزا محمد ثقفی فرزند میرزا ابوالفضل کلانتر در جمادی الثانی ۱۳۱۳ق، ۱۲۷۳ش در تهران زاده شد. وی در سال ۱۳۴۱ق به قم مهاجرت کرد و پس از ۷ سال به تهران بازگشت و تا پایان عمر در خیابان پامنار تهران ساکن شد و به امامت جماعت و تبلیغات دینی مشغول بود.[۱]
فرزندان
ثقفی، پنج دختر و یک پسر داشت.[۲] یکی از دختران او، خدیجه ثقفی همسر امام خمینی بوده است.[۳]
وفات
ثقفی تهرانی در ۱۸ مرداد ۱۳۶۴ش برابر با ۲۲ ذی‌القعده ۱۴۰۵ق در تهران درگذشت و در حرم عبدالعظیم(س) در ری دفن شد.[۴] شریف رازی سال درگذشت وی را ۱۴۰۴ق و محل دفنش را حرم امام رضا (ع) ذکر کرده است.[۵]
تحصیلات
میرزا محمد ثقفی تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز کرد. مقدمات، ادبیات و فقه و اصول را نزد میرزا کوچک ساوجی و آقا بزرگ ساوجی فراگرفت در سال ۱۳۴۱ق به قم مهاجرت کرد. وی در قم نزد سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و آیت الله عبدالکریم حائری شاگردی کرد. او مدتی در درس محمدرضا اصفهانی مسجدشاهی نیز حاضر شد. از شیخ عبدالکریم و شیخ محمدرضا اصفهانی اجازه اجتهاد دریافت کرد.[۶] وی در ۳ شعبان ۱۳۴۵ق از مسجدشاهی اجازه روایت گرفت.[۷]
آیت‌الله‌العظمی میرزا محمدعلی شاه‌آبادی (۱۲۹۲-۱۳۶۹ق مطابق با ۱۲۵۱-۱۳۲۸ش) از جملۀ کسانی بود که طی هفت سال اقامت در شهر قم، همه‌روزه درس می گفت. ایشان از طلوع آفتاب تا پایان روز نه درس می‌گفتند. حضور مرحوم شاه‌آبادی در شهر قم بعد از تحصن یازده‌ماهۀ ایشان در حرم حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) در اعتراض به دشمنی رضاخان با اسلام بود. ایشان با میانجی‌گری بزرگان پذیرفت از تحصن خارج شود، به شرطی که به قم برود و آنجا به تدریس و تربیت طلاب مشغول شود. امام خمینی بیشترین استفاده را از حضور این عارف کامل برد. به واسطۀ مرحوم امام، آیت‌الله ثقفی نیز به حلقۀ شاگردان شاه‌آبادی بزرگ درمی‌آید.
«در این مجلس خصوصی تعدادی بودند. از جمله مرحوم آقا میرزا خلیل کمره‌ای، آقای حاج سید موسی رهنما، مرحوم حاج محمدصادق شاه‌آبادی، مرحوم آیت‌الله ثقفی، مرحوم آخوند ملا علی، مرحوم آقا میرزا هاشم آملی و مرحوم امام که فرمودند که برخی از این آقایان کمابیش می‌آمدند و گاهی غیبت می‌کردند، ولی عضو پایدار و ثابت‌قدم این جلسه از ابتدا تا انتها من بودم و آنطور استفاده می‌کردم که آرزو داشتم که سال‌های زیادی مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی در قم می‌ماندند و من توان استفاده از محضر ایشان را داشتم...»
شعر
میرزا محمد، به زبان فارسی و عربی شعر می‌سرود. او اشعار و قصیده‌هایی در مدح و مرثیه اهل بیت علیهم السلام از جمله غدیریه‌ای در مدح حضرت علی(ع) سروده است.
علی وصی رسول و علی است زوج بتول ابوالائمه و بر مؤمنان یگانه امیر
علی ولیّ و علی والی علی مولی علی است ساقی کوثر قسیم خلد و سعیر[۸]
وی شعر فاطمه ثانی را درباره حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها سروده است. ابیاتی از آن عبارت است از:
بضعه زهرایی و سلاله حیدر نور دو چشم نبی، حبیبه داور
فاطمه ثانی به عالم ظاهر لیک به معنی تویی همان و نه دیگر[۹]
آثار
از میرزا محمد ثقفی آثاری بر جای مانده است:
تفسیر روان جاوید
حاشیه بر تقریرات منظومه سید ابوالحسن رفیعی قزوینی
غررالعوائد در حواشی بر دررالفوائد آیت الله حائری
حواشی بر سیوطی
تقریرات مبحث نکاح آیت الله حائری
رساله در عدم جواز رجوع به حکام جور[۱۰]
حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری و کفایه آخوند خراسانی
حاشیه بر ترجمه و شرح کشف المراد شعرانی
حاشیه بر راه سعادت شعرانی[۱۱]
دیوان اشعار
پانویس
۱. شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۳ش، ج۳، ص۴۱۳-۴۱۲.
۲. ویژه‌نامه/ قدس ایران، بانوی بزرگ انقلاب، پایگاه اطلاع‌رسانی جماران.
۳. شریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، مکتبة الزهراء، ص۲۲۴.
۴. رحلت آیت‌الله میرزا محمد ثقفی پدر همسر حضرت امام خمینی(ره) (۱۳۶۴ ش)، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
۵. شریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، مکتبة الزهراء، ص۲۲۵.
۶. شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۳ش، ج۳، ص۴۱۳-۴۱۲.
۷. کیهان فرهنگی، به یاد عالم بارع آیت الله حاج میرزا محمد ثقفی تهرانی، ۱۳۶۴ش، ص۳۴.
۸. شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۳ش، ج۳، ص۴۱۶.
۹. شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۱، ص۲۳-۲۴.
۱۰. شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۳ش، ج۳، ص۴۱۳؛ شریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، مکتبة الزهراء، ص۲۲۴.
۱۱. کیهان فرهنگی، به یاد عالم بارع آیت الله حاج میرزا محمد ثقفی تهرانی، ۱۳۶۴ش، ص۳۴.
منابع
شریف رازی، محمد، اختران فروزان ری و تهران یا تذکرة المقابر فی احوال المفاخر، قم، مکتبة الزهراء، بی‌تا.
شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، کتابفروشی اسلامی، (ج۲)، تهران، ۱۳۵۲ش.
شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، کتابفروشی اسلامیه (ج۳)، تهران، ۱۳۵۳ش.
کیهان فرهنگی، به یاد عالم بارع آیت الله حاج میرزا محمد ثقفی تهرانی، ش۱۷، مرداد ۱۳۶۴ش.
ویژه‌نامه/ قدس ایران، بانوی بزرگ انقلاب، پایگاه اطلاع‌رسانی جماران.
رحلت آیت‌الله میرزا محمد ثقفی پدر همسر حضرت امام خمینی(ره) (۱۳۶۴ش)، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
