ورشکستگی آبی بطور جدی حیات سرزمینی ایران را تهدید می‌کند

گروه اقتصاد و درآمد جی پلاس: موقعیت جغرافیایی، نحوه­ ی مدیریت منابع طبیعی و تغییرات اقلیمی سه عاملی اساسی در شکل­ گیری وضعیت نامناسب منابع آب کشور است. در این میان باتوجه به اینکه بسیاری از کشورهای دیگر در دو عامل شرایط محیطی و تغییرات اقلیمی وضعیتی به مانند ما داشته و توانسته­ اند با اجرای صحیح و عقلایی عامل دیگر یعنی مدیریت منابع، آن دو عامل دیگر را کنترل کرده و از ایجاد بحران در این زمینه جلوگیری کنند، به وضوح می­توان از ضعف مدیریتی به عنوان عامل اصلی مسائل و چالش­های آب ایران نام برد.

در واقع این مدیریت صحیح منابع آب است که مبتنی بر سازگاری با شرایط طبیعی موجود می‌­تواند از بحران­سازی در منابع جلوگیری نماید. از این رو نحوه­ی ناصحیح مدیریت منابع طبیعی بطور کلی و مدیریت منابع آب بطور خاص باعث شده است تا حتی اگر نگوییم بحران آب، تنش و ورشکستگی آبی بطور جدی حیات سرزمینی ایران را تهدید کند. باتوجه به خشکسالی ­های پی در پی و امکان تداوم این شرایط طی سال­های آینده، اگر قرار بر رهایی کشور از مساله ورشکستگی آب باشد راهی جز تغییر در نوع مدیریت منابع آبی وجود ندارد. در وضعیت کنونی کشور در هر دو بعد عرضه و تقاضای آب دچار چالش جدی است.

در بحث عرضه منابع آب علی­رغم تداوم خشکسالی­ها و عدم تزریق منابع آبی جدید، تلاش برای افزایش در آب­رسانی به مناطق مختلف کشور و اصرار بر تامین منابع اب مورد نیاز بخش­های غیر ضرور کشاورزی و صنعتی همچنان وجود دارد. طرح‌­های انتقال آب از سواحل جنوبی به بخش‌­های مرکزی و شرقی کشور یا طرح­های انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به اصفهان از نمونه­های این امر است. 

در بخش تقاضای منابع آب نیز علی­رغم مصرف بی­رویه­ی بخش­های مختلف بویژه بخش کشاورزی، بطور کلی تلاشی در جهت تغییر رویکرد مصرف دیده نمی­شود و عملا سیاست گذار فاقد هر گونه برنامه­ای برای کاهش در تقاضای بخشی است که 90 درصد منابع آبی کشور را با بازدهی 30 درصدی به خود اختصاص داده است. در مجموع اگر قرار بر تغییر شرایط آبی ایران باشد سیاست­های اتخاذی چه در کوتاه مدت و چه در بلندمدت می­بایست قائل بر مدیریت عرضه و تقاضا با تاکید بر کاهش تقاضا بویژه در بخش کشاورزی باشد. از این رو در بلند مدت ضرورت دارد مساله حکمرانی آب در کشور بطور کامل دچار بازنگری و تغییر گردد و متناسب با اقلیم و شرایط محیطی ایران ترسیم و تعیین گردد.

در کوتاه مدت نیز جلوگیری از تداوم طرح­های توسعه­ای منابع آب، مداخله بهینه­سازی قوانین آب، حرکت به سمت اولویت گذاری مصارف آب و مواردی از این دست که قائل بر مدیریت عرضه و تقاضای آب است می­بایست در اولویت برنامه­ریزی قرار گیرد.

*سروش کیانی قلعه سرد، دکترای اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست