آیت الله سعادت پرور که بود؟/آشنایی او با علامه طباطبایی چگونه صورت گرفت؟/وی از چه روشی در تربیت شاگردانش بهره گرفته بود؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت الله شیخ علی سعادت پرور اختصاص دارد.

زندگینامه شیخ علی سعادت پرور 

ولادت و تحصیلات

عالم ربّانى و عارف زاهد، حضرت آیت الله حاج شیخ على سعادت پرور (پهلوانى تهرانى) (قدّس سرّه)، در سال 1305ش مصادف با سالروز میلاد مولى الموحدین، امیر المؤمنین(علیه السلام) (1346ق)، در خانواده‌ اى متدیّن متولد شدند. با توجه به نامناسب بودن فضاى تربیتى و اخلاقى مدارس جدید التأسیس آن زمان تهران، ایشان به مسجد امین الدوله رفته، خدمت مرحوم آقا میرزا ابوالقاسم مکتب دار، به فراگیرى کتب رایج آن دوران، همچون: فرائد الأدب، گلستان سعدى و... پرداختند. همچنین در همین مسجد، قرائت و تجوید قرآن و مقدارى از علم هندسه را فراگرفتند. افزون بر موارد یادشده، ادبیات عرب و کتاب هاى: معالم، قوانین و لمعه را در محضر مرحوم آیت الله حاج شیخ على اکبر برهان(قدّس سرّه) آموختند.

در همین رابطه بخوانید:

آیت الله سید محمدحسین شهرستانی که بود؟/علت شهرتش به شهرستانی چیست؟/چرا امامت جماعت مدرسه مروی به وی داده شد؟/چرا به وی شهرستانی ثانی می گویند؟

شیخ محمدرضا کلباسی کیست؟/وی چه نسبتی با میرداماد دارد؟/ماجرای نماز باران و ساخت مسجد رکن الملک چه بود؟/به چه علت تبعید شد؟

حسن احمدی گیوی کیست؟/علت تاخیر ۴۰ ساله چاپ کتابش چه بود؟/او شاگرد کدام اساتید برجسته بود؟

سید ابوالقاسم دهکردی که بود؟/او و جمعی از علما چگونه از کالای ایرانی حمایت کردند؟/نقش وی در تشکیل هیات علمیه اصفهان چه بود؟/او بجز امام خمینی به چه افراد دیگری اجازه روایت داد؟

ایشان در نوجوانى با عالم اخلاقى، مرحوم حاج شیخ محمدحسین زاهد(قدّس سرّه) ارتباط برقرار کرده، به حلقه دروس اخلاقى این عالم وارسته پیوستند و از همراهى ایشان بهره هاى اخلاقى و معنوى بسیارى بردند. 

شور و اشتیاق زیارت عتبات عالیات، قلب مشتاق ایشان را بى تاب کرده بود؛ تا جایى که همواره با تضرع و توسل، از خداوند درخواستِ توفیقِ زیارت مى کردند. 

خداوند (تبارک و تعالى) به این درخواست درونى و اشتیاق قلبى پاسخ گفت و به این ترتیب، ایشان و حدود بیست نفر از طلاب و دوستان به همراه آیت الله برهان (قدّس سرّه) که توفیق زیارت آل الله(علیهم السلام) را پیدا کرده بودند، راهى دیار محبوب شدند. 

مهاجرت به قم

مرحوم آیت الله سعادت پرور(قدّس سرّه) مدتى پس از بازگشت از این سفر معنوى، براى ادامه تحصیل و تهذیب به قم مهاجرت کردند و در دروس اساتید بزرگى همچون حضرت امام خمینى(قدّس سرّه)، آیت الله العظمى بروجردى(قدّس سرّه)، آیت الله العظمى نجفى مرعشى(قدّس سرّه)، آیت الله شهید صدوقى(قدّس سرّه) و آیت الله سلطانى(قدّس سرّه) شرکت کرده، مراتب علمى خود را به کمال رساندند. 

ملاقات با علامه طباطبایی

نقطه عطف و سرنوشت ساز معنوى و روحانى ایشان، در آشنایى و ارتباط با عارف کامل و جامع منقول، معقول و مشهود، حضرت علامه طباطبایى(قدّس سرّه) بود. پس از آشنایى و ارتباط با مرحوم علامه(قدّس سرّه)، آمال و آرزوهاى دیرینه معنوى و توحیدى خود را در این شخصیت کم نظیر دیدند. شوق و اشتیاق و جدّیت ایشان باعث شد، علامه طباطبایى(قدّس سرّه)، بالاخره ایشان را به شاگردى معنوى و روحانى بپذیرند. بدین ترتیب، نفس زکیّه، جان شیفته و قلب طاهر آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) تقدیم به این عالم ربّانى، پیر معنوى و مرشد روحانى شد تا جایى که نفَس کیمیاگر حضرت علامه(قدّس سرّه)، پله به پله این شاگرد مستعد را به منازل توحیدى رهنمون شده، باعث شد قله‌ هایى از معارف حقّه اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) را فتح کند. در واقع، باید گفت، شاکله و شخصیت معنوى و سلوک توحیدى استاد سعادت پرور(قدّس سرّه) به طور عمیقى تحت تأثیر سلوک توحیدى و نظام تربیتى و معرفتى حضرت علامه(قدّس سرّه) و بر مبناى قرآن و سنت شکل گرفته است. آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) بعد از سالیان طولانى تهذیب نفس و اشتغال به ریاضت هاى علمى و عملى، و استفاده از محضر حضرت علامه(قدّس سرّه)، خود از مشعل داران مکتب تربیتى و تهذیبى این سلسله جلیله شد؛ سلسله‌ اى که در نهایت به مرحوم، عارف کامل و جامع علم و عمل و شهود، مرحوم آخوند ملا حسینقلى همدانى(قدّس سرّه) منتهى شده، بزرگانى چون حضرات آیات: آقا میرزا جواد ملکى، آقا شیخ محمد بهارى، آقا سید احمد کربلایى، آقا سید على قاضى(رضوان الله تعالى علیهم)، که با تفقّه و تعمّق جامع در معارف اهل بیت(علیهم السلام) توانستند یک جریان توحیدى و هدایتى بسیار عمیق را در حوزه‌هاى علمیه نجف و قم به یادگار بگذارند؛ به طورى که هر یک، از درخشان ترین و نام آورترین افراد این سلسله جلیله توحیدى و تهذیبى اند.

حضرت آیت الله سعادت پرور(قدّس سرّه)، از جمله عالمان وارسته و بزرگى بود که با اشتیاق، همّت و استقامت والا، گام در طریق روحانى و سفر معنوى نهاده و در منزل توحید، تمکّن پیدا کرده بود.

استاد پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) توجه خاصى به تهذیب نفس و مسائل سیر و سلوکى طلاب داشت و عمر شریف خود را وقف این مسئولیت الهى کرده بود. ایشان در این راه که راه انبیا و اولیا است، از هیچ تلاش و کوششى فروگذار نمى کرد.

همّت والاى این عالم وارسته تا جایى بود که حتى در روزهاى کهولت و بیمارى نیز به هیچ وجه، ارتباط سلوکى، درس و جلسات معنوى و روحانى خود را تعطیل نکرد و تا آخرین روزهاى عمر شریفش با شور و اشتیاق و تعهد الهى، و با مهر و محبت وصف ناشدنى، به تربیت شاگردان خود ادامه داد. 

شایان ذکر است که نظام تربیتى ایشان بنا به پیروى از اساتید بزرگوارشان، تنها در مسائل اخلاقى رایج نبود، بلکه همان گونه که اشاره شد، روش تربیتى ایشان به واسطه مرحوم علامه طباطبایى(قدّس سرّه)، در نهایت، به مکتب تربیتى و توحیدى مرحوم آخوند ملا حسینقلى همدانى(قدّس سرّه) که توحید شهودى و عینى را مدّ نظر داشتند، مى رسد. 

البته این مطالب مهم احتیاج به بسط و بیان کافى در محل دیگرى دارد. آشنایان این گونه مطالب و اسلام شناسان واقعى، باید حدود و ثغور، مبانى و اساس علمى و عملى این مسلک حق و این روش نورانى را در حدّ ممکن براى شیفتگان و علاقه مندان به سیر و سلوک معنوى، به ویژه جوانان مستعد تبیین کنند تا دکان داران و شیطان صفتان اجازه جَوَلان پیدا نکنند. 

جلسات خصوصی استاد سعادت پرور

در جلسات خصوصى حضرت استاد سعادت پرور(قدّس سرّه)، به طور غالب، شرح و تفسیر احادیث و ادعیه اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) بر مبناى کتاب هایى، مثل: بحار الأنوار و اقبال الأعمال، همچنین شرح غزلیات دیوان لسان الغیب، حضرت خواجه حافظ شیرازى(قدّس سرّه) و کلمات اهل معرفت خوانده مى شد، و به مناسبت توسط ایشان مورد شرح و تفسیر قرار مى گرفت. در این جلسات نورانى چنان فضایى از عطر معنویت و طهارت ایجاد مى شد که شرکت کنندگان را، از مُلک به ملکوت و از فرش به عرش برده، غبار غفلت را از قلب آنها مى زدود.

آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه)، افزون بر تربیت و تهذیب نفوس مستعد، آثار گرانبها و نفیسى را در حوزه معارف عرشى و توحیدى از خود به یادگار گذاشتند که البته بعضى از آنها به چاپ رسیده است. امیدواریم آثار دیگر ایشان نیز در آینده نزدیک، در دست دوستداران و علاقه مندان به سیر و سلوک و معارف توحیدى قرار گرفته، جان‌ شیفتگان و مشتاقان لقاى حضرت دوست از شراب طهور آنها سیراب شود.

گفتنى است، از جمله ارزشمندترین خدمات استاد سعادت پرور(قدّس سرّه) این بود که با تألیفات ارزشمند خود بخش قابل توجهى از «افادات علمى و سرمایه هاى معنوى و روحانى» و «آموزه هاى عرفانى، تربیتى و سلوکى» استاد خود، علامه طباطبایى(قدّس سرّه) را حفظ کرده و زنده نگه داشتند؛ اهمیت و ارزش کار ایشان آنگاه بیشتر روشن مى شود که بدانیم، افادات و آموزه هاى حضرت علامه(قدّس سرّه) از جمله میراث معنوى شفاهى شیعه به شمار مى آید. 

در پایان، لازم به یادآورى است، اگرچه حضرت آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) به معناى مصطلح امروز، فردى سیاسى نبود و به کارهاى سیاسى و اجرایى اشتغال نداشت، امّا اوّلاً، استحکام و بقاى نظام مقدس جمهورى اسلامى را در استحکام و تثبیت پایه هاى علمى و عملى حوزه هاى علمیه مى دانست و در این راه، از هیچ کوششى فروگذار نمى کرد.

ثانیاً، ایشان مراتب ارادت و اخلاص و علاقه به استاد و مُراد خود، یعنى حضرت امام خمینى(قدّس سرّه) را همواره یادآور مى شدند و همچنین بعد از رحلت حضرت امام(قدّس سرّه)، ارادت و ارتباط ایشان با مقام معظم رهبرى، حضرت آیت الله خامنه‌اى(مدّ ظلّه العالى) برقرار بود و همواره به پشتیبانى و پیروى از ایشان توصیه و سفارش مى کردند و مخالفت، بى تفاوتى و تضعیف نظام و رهبرى را به هیچ وجه تحمل نکرده، در مقابل آن سکوت نمى کردند.

وفات

مرحوم آیت الله سعادت پرور(قدّس سرّه) پس از سالیان دراز توجه تام به ذات اقدس الهى، ریاضت علمى و عملى، سحرخیزى و گریه هاى عارفانه، طهارت نفس و زهد، سوز و گداز عاشقانه و همت گماشتن به تألیف و تربیت نفوس، در موعد قرار با محبوب و معشوق ازلى، یعنى سحرگاه پنجشنبه 12 شوال 1425 مطابق با 5 آذر 1383، نداى حق تعالى را لبیک گفت و آنگاه مرغ ملکوتى جانش، مسندنشین صدره طوبى شده، با اولیاى الهى همنشین شد؛ «سَلامٌ عَلیه یَوم وُلدَ وَیَومَ یَموت وَیَوم یُبعث حیّا».

 متن پیام مقام معظم رهبرى(مدّ ظلّه العالى) به مناسبت رحلت حضرت آیت الله حاج شیخ على سعادت پرور (قدّس سرّه)

(بسم الله الرحمن الرحیم)

جناب مستطاب حجت الاسلام والمسلمین آقاى حاج شیخ حسن آقاى پهلوانى تهرانى (دامت برکاته)

با تأسف و تأثر، خبر رحلت برادر بزرگوارتان عالم عامل و عارف پارسا و پرهیزکار مرحوم حجت الاسلام والمسلمین آقاى حاج شیخ على آقا پهلوانى تهرانى را دریافت کردم.

آن بزرگوار، عمر طیّب و طاهر و همراه با تلاش مبارکى را، در تعلیم و ترویج معارف الهى و توحیدى گذراندند، و نمونه اى از صفا و اخلاص بودند.

امید است، لطف و فضلِ الهى، و مغفرت و رحمتى که به بندگان صالح خود وعده فرموده است، شامل حال این بنده پاک و بى آلایش باشد.

اینجانب به جنابعالى و خانواده محترم و مکرم ایشان صمیمانه تسلیت عرض مى کنم.

والسلام علیکم ورحمة الله‌

سید على خامنه‌اى‌

7/9/1383

 معرفى آثار مکتوب حضرت آیت الله حاج شیخ على سعادت پرور(قدّس سرّه)

حضرت آیت الله حاج شیخ على سعادت پرور(قدّس سرّه) داراى آثار گوناگونى اند، که به معرفى آنها پرداخته مى شود:

1. جمال آفتاب و آفتاب هر نظر

این اثر گرانسنگ که دربردارنده شرح غزلیات حضرت خواجه حافظ(قدّس سرّه) است، با نگاه به «آیات، روایات و ادعیه» و «تجربیّات و حالات سلوکى مؤلف» و «اقتباس از جلسات مرحوم علامه(قدّس سرّه)» تألیف شده است.

2. راز دل 

این کتاب ارزشمند، تقریر بیانات و تفسیر علامه طباطبایى (قدّس سرّه) بر کتاب «گلشن رازِ» عارف محقق، شیخ محمود شبسترى (قدّس سرّه) است که در جلسات خصوصى عرفانى و اخلاقى حضرت علامه (قدّس سرّه) ایراد شده است.

3. پاسداران حریم عشق (کلمات عرفا)

این اثر که طرح نخستین تألیف و جمع آورى آن در محضر مرحوم علامه(قدّس سرّه) و با راهنمایی هاى ایشان انجام شده است، مجموعه اى ارزشمند در 10 جلد، شامل سخنان تربیتى و توحیدى اهل معرفت و عارفان سترگ جهان اسلام (از صدر اسلام تا زمان معاصر) است. 

4. نور هدایت 

این اثر زیبا و بدیع، شرح بخش هایى مهم از ادعیه، مناجات و زیاراتى است که سید اهل مراقبه، حضرت سید بن طاووس (قدّس سرّه)، با عنوان کتاب «إقبال الأعمال» نگاشته است. این اثر گرانسنگ استاد نیز مانند دیگر آثار معظمٌ له، حاوى مسائل دقیق و عمیق توحیدى و تربیتى، و سیر و سلوک عملى است.

5. سرّ الإسراء

این کتاب نفیس و کم نظیر، شرح حدیث معراج پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) است. مؤلف دانشمند آن، در این شرح نفیس، حجم بالایى از معارف توحیدى و مسائل سلوکى، تربیتى و اخلاقى را با بیاناتى عالمانه و مستند به کتاب و روایات اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) گنجانده است. اصل این کتاب، به زبان عربى است که خوشبختانه توسط حضرت حجت الاسلام والمسلمین، آقاى سید محمدجواد وزیرى(زید عزّه) به فارسى ترجمه شده است.

6. جلوه نور

این اثر در شناخت منزلت و مقام نورانى حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) است. در این کتاب، گوشه‌ اى از مقامات معنوى و روحانى آن حضرت ترسیم شده است.

7. فروغ شهادت 

این اثر، پژوهشى بدیع و تحقیقى لطیف درباره آثار هدایتى و توحیدى نهضت جاودان حضرت سید الشهداء، امام حسین(علیه السلام) است.

8. الشموس المضیئة فى الغیبة والظهور والرجعة

این کتاب که به زبان عربى نگاشته شده است، در باره حضرت بقیة الله الأعظم امام عصر(عجل الله تعالى فرجه الشریف) است. در این اثر، مسائل گوناگون مربوط به آن حضرت، وقایع و حوادث دوره هاى مختلف غیبت و ظهور، مسئله رجعت و... مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. 

9. ثمرات حیات 

مباحث عرشى، نفیس و متنوع این کتاب، گوشه اى دیگر از شخصیت علمى و عرفانى، و عمق و جامعیت مرحوم علامه طباطبایى(قدّس سرّه) در علوم مختلف اسلامى را نمایان مى کند که شاید در دیگر آثار ایشان مشهود نباشد. مؤلف محترم آن، به نیکویى، اسم کتاب را «ثمرات حیات» نامیده است.

این کتاب ارزشمند و بى نظیر، حاصل پرسش و پاسخهایى است که مرحوم علامه طباطبایى(قدّس سرّه) در جلسات خصوصى با بعضى اصحاب معرفتى یا سلوکى خود داشته اند. محور این جلسات و بیشتر پرسش ها و درخواست ها، از سوى استاد سعادت پرور(قدّس سرّه) بوده است. به هرحال، این جلسات مبارک و پربار، سالیان دراز ادامه داشته، و پرسش ها و پاسخ هاى عرفانى، اخلاقى و توحیدى نفیس و ارزشمند این جلسات، به دقت توسط آیت الله پهلوانى تهرانى(قدّس سرّه) جمع آورى، تنظیم و تبویب شده است. این مجموعه معارف اسلامى، به حق، در نوع خود کم نظیر و بسیار ارزشمند است. امید که هر چه زودتر با چاپى نفیس در اختیار علاقه مندان و مشتاقان عرفان ناب محمّدى(صلى الله علیه وآله) قرار بگیرد.

10. پندنامه سعادت‌

رساله اى است که اینک به دوستداران تهذیب نفس و اهل مراقبه تقدیم مى شود. همان طور که از سیاق پندنامه سعادت برمى آید، جملگى آنان، برگرفته از کتاب آسمانى قرآن و کلمات هادیان دین، یعنى اهل بیت عصمت(علیهم السلام) است. این وصایا، افزون بر استناد به کتاب و عترت، حاصل تجربه هاى سلوکى و تهذیبى این پهلوان توحید و زهد به شمار مى رود.

11. رسائل عرفانى‌

این مجموعه نفیس، در بردارنده یازده رساله عرفانى است که عموماً به قلم حضرت آیت الله سعادت پرور (پهلوانى تهرانى) نگارش یافته و برخى نیز به وسیله آن بزرگوار تحقیق و تصحیح شده و به پانوشتهاى محققانه ایشان و حضرت علامه طباطبایى(قدّس سرّه) آراسته شده است. این رساله‌ ها عبارت اند از:

رساله سیر و سلوک منسوب به بحر العلوم، رساله نور و وحدت، فرموده هاى حضرت آیت الله بهجت، رساله وصایا، نامه ها، شرح حال آیت الله قاضى، دستور العمل آیت الله میرزا جوادآقا ملکى تبریزى به آیت الله محمدحسین اصفهانى کمپانى، گزیده دیوان ابن فارض، منطق الطیر به ضمیمه داستان شیخ صنعان و تحفه عارفه.