آیت الله ملا محمد فاضل شربیانی از مراجع عظام تقلید در قرن چهاردهم هجری و از علمای برجسته در فقه و اصول و ... بود. نسب وی به مالک اشتر می رسد. ایشان در هفدهم رمضان المبارک ۱۳۲۲ رحلت کرد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت الله ملا محمد فاضل شربیانی اختصاص دارد.
زندگینامه محمد فاضل شربیانی
آیت الله ملا محمد فاضل شربیانی (۱۳۲۲-۱۲۴۵ ق) معروف به «فاضل شربیانی»، از علمای طراز اول و مراجع بزرگ شیعه در اوایل قرن چهاردهم هجری و متبحر در اصول، فقه، تفسیر، حدیث و علم رجال بود. وی از استادان بزرگی چون شیخ محمدحسن نجفی و شیخ مرتضی انصاری صاحب اجازه روایت و اجتهاد بود. فاضل شربیانی در حوادث و جریانات اجتماعی، از بصیرت و بینش بسیار بالایی برخوردار بود و از جایگاه رفیع مرجعیت خود برای اصلاح امور مسلمانان استفاده می کرد.
اطلاعات فردی
نام کامل آیت الله محمدفاضل شربیانی
زادروز ۱۲۴۵ قمری
زادگاه همدان
وفات ۱۳۲۲ قمری
مدفن همدان
اساتید شیخ محمدحسن نجفی، شیخ مرتضی انصاری، سید حسین ترک کوه‌کمری،...
شاگردان آقا سید على قاضى طباطبایى، میرزا ابوالحسن انگجى، سید احمد مرتضوى،...
آثار ذخیرة العباد لیوم المعاد، حاشیه بر رسائل، حاشیه بر مکاسب، وسیلة العباد،...
در همین رابطه بخوانید:
میرزا محمدتقی مامقانی که بود؟/علت حسادت بدخواهانش چه بود؟/وی در کدام رشته هنری سرآمد بوده است؟
قیصر امین پور که بود؟/مهمترین ویژگی شعر قیصر چیست؟/شعر او چگونه با نوجوانان ارتباط برقرار می کند؟
علامه اقبال لاهوری که بود؟/آیا اقبال تنها به شاعری اکتفا کرد؟/علت فوتش چه بود؟
سهراب سپهری که بود؟/علت سفرهای پی در پی سهراب چه بود؟/سهراب از کدام شاعران بیشترین اثر را گرفته بود
ولادت و خاندان
ملا محمد فرزند فضلعلی، به سال ۱۲۴۵ قمری در روستای شربیان از توابع تبریز دیده به جهان گشود. پدر گرامی و اجداد طاهرینش به عنوان مروجین دین اسلام در کسوت روحانیت بوده اند.
نسب شریف ایشان بنا به نقل موثقی، به جناب مالک اشتر رضوان الله تعالی علیه، یار وفادار امیرالمؤمنین (علیه السلام) می رسد.
تحصیلات و استادان
حضرت آیت الله فاضل در بیست سالگی وارد حوزه علمیه تبریز شد و در مدرسه خواجه علی‌اصغر، مشغول خواندن مقدمات علوم اسلامی شد. پس‌از طی مقدمات، فقه و اصول را از محضر مرحوم میرزا مهدی قاری و میرزا غفار آقا مجتهد مرندی و میرزا باقر مجتهد تبریزی فرا گرفت و در حالی که عمل به احتیاط می کرد، در سال ۱۲۷۱ هجری‌قمری به زادگاهش مراجعت کرد. این فقیه وارسته پس‌از حدود یک سال اقامت در زادگاهش به نجف اشرف عزیمت کرد.
ایشان در آن دیار قدسی از خرمن علوم شیخ محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) و شیخ مرتضی انصاری خوشه ها برداشت و پس‌از رحلت استادش شیخ انصاری (ره) به جلسه درس آیت الله سید حسین ترک کوه‌کمری (ره) شرفیاب شد که بر اثر فهم بالا و قوت حافظه‌اش توانست مورد تقرب استادش قرار گیرد. در آن ایام هر روز درس استاد را برای جمعی از شاگردان تقریر می کرد.
آیت الله شربیانی از شیخ مرتضی انصاری و آیت الله سید حسین کوه‌کمری اجازه نقل اخبار و احادیث و همچنین از استاد دومش اجازه اجتهاد اخذ کرده و خود نیز به تعدادی از شاگردان اجازه روایی و اجتهاد صادر کرده است.
تدریس و شاگردان
یکی از خصوصیات این استاد فرزانه که به عنوان یک میراث گران‌بها از علمای سلف در حوزه های تشیع رواج دارد، روحیه شاگردپروری بوده است. ایشان پس از آراسته شدن به زیور علوم و کمالات، بر کرسی تدریس فقه و اصول نشستند و با مهارت بالایی به تدریس کتب و پرورش نفوس پرداختند.
میرزا محمدعلی مدرس تبریزی، در خصوص تسلط ایشان بر کتب اصولی می نویسد: فاضل شربیانی در اصول بحری بی پایان بود و ضمن تجلیل از مقام علمی او می افزاید: اگر تمام کتب فقهی و اصولی را به دریا می شستند، فاضل مذکور قادر بود با حافظه و ذهن قوی خویش تمام آنها را مجددا به رشته تحریر برد.
اسامى برخى از شاگردان وى که همگى از استوانه هاى حوزه هاى علمیه در شهرهاى مختلف بودند، چنین است:
میرزا على قاضى طباطبایى؛
میرزا ابوالحسن انگجى؛
سید احمد مرتضوى؛
سید على کوه کمرى؛
سید کاظم طباطبایى (مفید آقا)؛
سید محمد تقى خویى نجفى؛
سید محمد مولانا؛
سید یونس اردبیلى؛
شیخ ابراهیم آل صادق؛
شیخ ابراهیم سالیانى نجفى؛
شیخ ابوالحسن مرندى؛
شیخ احمد تفرشى نجفى؛
شیخ غلامعلى مرندى؛
شیخ محمد حرزالدین (صاحب معارف الرجال)؛
ملا محمدعلى نخجوانى؛
میرزا ابوالقاسم امین الشرع خویى؛
میرزا باقر قاضى طباطبایى؛
میرزا حسن علیارى؛
میرزا رضى زنوزى؛
میرزا صادق مجتهد تبریزى؛
میرزا فضلعلى ایروانى؛
میر یعقوب ثانى.
آثار و تألیفات
آثار علمى، تحقیقى و پژوهشى ایشان چنین است:
۱. تقریرات دروس فقه استادش آیت الله سید حسین کوه کمرى، ۹ جلد .
۲. ذخیرة العباد لیوم المعاد. این کتاب به زبان عربى است. بارها در بغداد و نجف و ... به چاپ رسید. به علت جامعیتش در مسائل فقهى مورد توجه بزرگان و فقها قرار گرفت و مورد تحشیه ی آنان قرار گرفته است. از جمله آن بزرگان مى توان به آیت الله سید اسماعیل صدر و آیت الله میرزا محمدتقى شیرازى، آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى و آیت الله سید ابراهیم اصطهباناتى اشاره کرد.
۳. رساله عملیه. این رساله بارها به چاپ رسیده و مورد تحشیه فقها از جمله آیت الله میرزا محمد حسن علیارى تبریزى قرار گرفته است.
۴. کتابى در اصول فقه. این کتاب مفصل تر از کتاب «قوانین» محقق قمى است.
۵. حاشیه بر رسائل؛
۶. حاشیه بر مکاسب؛
۷. کتاب المتاجر؛
۸. کتاب البیع؛
۹. کتاب الصلاة؛
۱۰. رسالة فی مسألة الاستصحاب؛
۱۱. رسالة فی مسألة البرائة و الاشتغال؛
۱۲. رسالة فی مسألة الاجتهاد و التقلید؛
۱۳. رسالة کبیرة فی مباحث الالفاظ؛
۱۴. شرح منظومه؛
۱۵. شرح زبدة الاصول؛
۱۶. شرح معلقات سبع؛
۱۷. سر العبادة. این کتاب در بمبئى چاپ سنگى شده است.
۱۸. وسیلة العباد. این کتاب در سال ۱۳۲۲ قمری با حواشى آیت الله ملا محمدکاظم خراسانى چاپ سنگى شده است.
مرجعیت دینی
حضرت آیت الله فاضل، پس‌از وفات آیت الله محمد فاضل ایروانی و میرزا محمدحسن شیرازی، زعامت و مرجعیت دینی مسلمانان را بر عهده داشت. از بزرگان علمای عصر خود بود و ریاست تدریس در نجف اشرف به ایشان منتهی شده بود.
مطالعه حیات گوهربار این زعیم عالی‌قدر گویای این حقیقت است که ایشان در حوادث و جریانات اجتماعی، از بصیرت و بینش بسیار بالایی برخوردار بوده و از جایگاه رفیع خود برای اصلاح امور مسلمانان استفاده می کردند.
آیت الله ملاعلی واعظ خیابانی می نویسد: «حجاج از طریق عراق به حج می رفتند و مدینه منوره آن ایام در تحت حکومت آل‌رشید بود. ایشان انواع هتک حرمت و اذیت به عمل می آوردند، تا علامه کبیر زعیم شهید شیخ فضل‌الله نوری مشرف شدند و در راه به ایشان از انواع ایذا و اذیت رسید. بعد از مراجعت آنچه دیده بودند به حضرت آیت الله شربیانی إخبار نمودند. پس حکم صادر شد به تحریم طریق مذکور، و علمای عصر نیز به ایشان تأسی کردند تا آن‌که شر آل‌رشید زایل و از امارت نازل گشتند.»
علامه طباطبایی(ره) می‌گویند: «گروهی دسته‌جمعی توطئه کردند و روش عرفان الهی و توحیدی مرحوم آخوند ملاحسینقلی همدانی را به انتقاد گرفته و در یک عریضه‌ای به مرحوم شریبانی نوشتند که ملاحسینقلی همدانی روش صوفیانه در پیش گرفته است! مرحوم شربیانی نامه را مطالعه فرمود و قلم را برداشته، زیر نامه نوشت: کاش خداوند مرا مثل آخوند، صوفی قرار دهد. با این جمله آن عالم بزرگ، کار تمام شد و دسیسه های آنان همه بر باد رفت.»
همچنین با دستور مؤکد ایشان، در سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا، سلام الله علیها، مغازه ها تعطیل شد و دسته جات عزادارى به راه افتاد.
ویژگی‌های اخلاقی
شاگرد فاضلش آیت الله میرزا ابوالقاسم امین الشرع خویى در خصوص ایشان مى نویسد: «العالم الاورع و الفاضل الالمع صاحب الاخلاق الحسنة و معدن الشیم الجمیلة شیخی و استادی و من علیه فی العلم رکونی و اعتمادی مولانا المدعو بالفاضل المطلق الشیخ محمد الشربیانی ... ».
شیخ محمد حرزالدین درباره استادش می نویسد: «او اخلاق اولیای خدا و صفات آنان را داشت. یکی از آن صفات حمیده، عفو بدخواهان و دشمنان و بدرفتاری‌هایی بود که بارها در حق او انجام داده بودند. او نسبت به فقرا و مساکین بسیار مهربان و دلسوز بود، به‌ویژه به سادات و علویان نجف و کربلا. عطایای او نسبت به اعاظم و بزرگان با شیوه خاصی انجام می گرفت. تقسیم او نسبت به طلاب در سال چهار مرتبه انجام می پذیرفت و هربار هزار لیره عثمانی می داد. او با این همه بخشش و امکانات بیت‌المال که در اختیارش بود، بدون خانه و منزل بود و با قرض فراوان از دنیا رفت».
میرزا محمدعلى مدرس تبریزى در خصوص ایشان مى نویسد: «... ایشان از متبحران علماى امامیه و فقهاى اثناعشریه قرن چهاردهم هجرى است. عالم عامل ربانى، فقیه کامل سبحانى، اصولى رجالى، معقولى منقولى. در مکارم اخلاق، طاق و شهره آفاق بود».
وفات
سرانجام آن عالم جلیل‌القدر پس‌از سال‌ها خدمت به اسلام و در حالی‌که در خانه اجاره‌ای خود به‌سر می‌برد، در بین‌الطلوعین روز جمعه ۱۷ رمضان‌المبارک ۱۳۲۲ قمری در شهر مقدس نجف جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. جسم مطهر ایشان پس‌از تشییع باشکوه در صحن مطهر امام علی‌بن ابی طالب(ع) به خاک سپرده شد.
در سال ۱۳۵۷ قمری دولت عراق تصمیم گرفت راه‌هایی را که در اطراف حرم مطهر حضرت علی(ع) برای دفن اموات منظور شده بود، مسدود کند و در این عملیات، اجساد تعدادی از علما ظاهر شد که از آن‌جمله جسد پاک مرحوم آیت الله فاضل شربیانی هویدا شد و افراد مشاهده کردند که جسم ایشان سالم و تازه در قبر موجود است و حال آن‌که میان دفن و آن‌روز، سی‌وپنج سال فاصله بود. و نیز در کتاب اجساد جاوید آمده است که بار دیگر در حکومت عبدالکریم قاسم به وقت مرمت قبور، جسد آیت الله فاضل ظاهر شد که کاملاً تازه بود و حال آن‌که حدود شصت سال از رحلت ایشان می‌گذشت.
منابع
پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
پایگاه فرهیختگان تمدن شیعی.
پایگاه شعائر.
