از زندگی میرزا هاشم آملی چه می دانید؟/کدام یک از بزرگان در مکتبش پرورش یافتند؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت الله میرزا هاشم آملی اختصاص دارد.

 

میرزا هاشم آملی لاریجانی، (۱۲۷۸ش-۱۳۷۱ ش) استاد فقه و اصول در حوزه علمیه قم و نجف و از مراجع تقلید شیعه در قرن چهاردهم هجری بود. او از شاگردان و ادامه دهنده روش اصولی آقا ضیاء عراقی است که آرای استادش را در کتاب بدایع الافکار جمع‌آوری کرده است. شاگردش اسماعیل‌پور قمشه‌ای ادامه دهنده این روش اصولی است.

 

اطلاعات فردی

نام کامل میرزا هاشم اردشیر لاریجانی

لقب آیت‌ الله، میرزا

زادروز ۱۲۷۸ هجری شمسی

زادگاه لاریجان ایران

تاریخ درگذشت ۷ اسفند ۱۳۷۱، ۴ رمضان ۱۴۱۳، ۲۶ فوریه ۱۹۹۳، آرامگاه حرم حضرت معصومه(س)، قم

نام همسر دختر آیت الله سید محسن اشرفی

فرزندان پسران: صادق و علی و باقر و فاضل و محمد جواد

دختران: فاضله همسر سید مصطفی محقق داماد

 

در همین رابطه بخوانید: 

میرزا حبیب الله مجتهد خراسانی که بود؟/چرا وی قصد مهاجرت به مدینه را داشت؟/ویژگی های شعر او کدام است؟

سید محمدعلی روضاتی که بود؟/ارتباط وی با کدام مراجع نزدیک بود؟/تخصص ایشان در کدام علوم زبانزد است؟

چه ویژگیهایی در ملاحسینقلی همدانی، او را عارفی برجسته کرد؟/میرزا جوادآقا و علامه حسن زاده درباره اش چه گفته اند؟

شیخ مرتضی زاهد که بود؟/علت اینکه وی یکی دو ساعت پس از اذان، اقامه جماعت می کرد، چه بود؟/چه شد که پیکرش به کربلا منتقل شد؟

ملا حسینقلی همدانی که بود؟/چرا وی از تدریس درس شیخ انصاری منصرف شد؟/چرا برخی به او اتهام صوفی بودن زدند؟/نقش وی در شکل دهی مکتب تربیتی نجف/روش او در نفی خواطر چیست؟

ابن ندیم که بود؟/ او در چه علومی صاحب نظر بود؟/چه اقوالی درباره مذهب او وجود دارد؟/مهمترین اثر او کدام است؟

 

اطلاعات علمی و مذهبی

استادان میرزای نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاء عراقی، عبدالکریم حائری یزدی، محمد علی شاه‌آبادی

شاگردان میرزا جواد تبریزی، عبدالله جوادی آملی، حسن حسن زاده آملی، ناصر مکارم شیرازی، عباس محفوظی، سید علی محقق داماد، سید مصطفی محقق داماد، محمد مفتح

 

میرزا هاشم در حوزه‌ های علمیه تهران(مدرسه سپهسالار)، قم و نجف تحصیل کرد. از مهم‌ترین اساتید وی می‌توان به آیات میرزای نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاء عراقی، حائری یزدی، کوه کمره‌ای و شاه آبادی اشاره کرد.

 

علی و صادق آملی لاریجانی رؤسای پیشین قوه مقننه و قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران فرزندان اویند.

 

وی در کنار فعالیت‌ های علمی، در مبارزات مردمی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران شرکت داشت و فعالیت‌ هایی در این زمینه انجام داد. او در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شده است.

 

زندگی‌نامه میرزا هاشم آملی

آیت‌الله میرزا هاشم اردشیر لاریجانی در سال ۱۳۲۲ق در روستای پردمه لاریجان، در هفتاد کیلومتری شهر آمل به دنیا آمد. پدرش میرزا محمد نام داشت.

 

وی با دختر آیت اللّه آقا سید محسن نبوی اشرفی در نجف اشرف ازدواج کرد و دارای ۱ دختر و ۵ پسر شد. فاضله دختر وی همسر سید مصطفی محقق داماد است و پسران وی عبارت‌اند از: محمد جواد لاریجانی، علی لاریجانی، صادق لاریجانی، باقر لاریجانی و فاضل لاریجانی.[۱]

 

او پس از آموزش مقدمات در لاریجان باقی دوران تحصیل خود را در تهران، قم و نجف گذراند. تدریس را در نجف شروع کرد و در سال ۱۳۸۰ق به قم بازگشت و تا سال‌های پایانی عمر مشغول تدریس خارج فقه و اصول بود.

 

درگذشت

آیت اللّه آملی، در عصر جمعه ۷ اسفند ۱۳۷۱ ش/ ۴ رمضان ۱۴۱۳ ق، در ۹۱ سالگی وفات کرد و در عصر شنبه ۸ اسفند ۱۳۷۱ ش پس از اقامه نماز توسط آیت اللّه وحید خراسانی، در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

 

زندگی‌نامه علمی

وی پس از فراگیری قرآن و تحصیلات ابتدایی، ادبیات عرب و علوم مقدماتی را نزد آقا سیدتاج و آقا شیخ احمد آملی آموخت و تا مرحله سطح در لاریجان ماند.

 

مدرسه سپهسالار

در سیزده سالگی به تهران رفت و در مدرسه سپهسالار- که زیر نظر سید حسن مدرس اداره می‌ شد- مشغول تحصیل شد و مورد توجه وی قرار گرفت و دوازده سال در این مدرسه ماند.

 

در این مدت، شوارق الالهام، منظومه، اشارات و اسفار را نزد یدالله نظرپاک و میرزا طاهر تنکابنی آموخت. شرح لمعه و قوانین را نزد میرزا عبدالله غروی آملی و سطوح عالی را از فقیه لاریجانی و سید محمد تنکابنی آموخت.

 

حوزه علمیه قم

میرزا هاشم پس از پشت سر نهادن درس‌ های سطوح عالی حوزه، در سال ۱۳۰۵ ش به قم آمد و در درس فقه و اصول اساتیدی چون آیات الله عبدالکریم حائری، حجت کوه کمره‌ای، محمدعلی شاه‌آبادی و محمدعلی حایری قمی حاضر شد و به مدت شش سال از درس آنان بهره برد.

در این مدت، وی با افرادی چون سید محمد محقق داماد، سید یحیی یزدی و میرزا حسن یزدی به مباحثه علمی می‌پرداخت.

 

حوزه علمیه نجف

ایشان در سال۱۳۱۱ ش، پس از به دست آوردن توانایی اجتهاد و اجازه فتوا دادن از حاج شیخ و حجت کوه کمره‌ای به نجف مهاجرت کرد و در مدرسه آخوند اقامت کرد. در این مدت در درس فقه و اصول آیات سید ابوالحسن اصفهانی، محمدحسین غروی نائینی و آقا ضیاء عراقی شرکت کرد و از درس آنان در ابواب مختلف فقهی استفاده کرد.

 

در این مدت، مورد توجه آقا ضیاء قرار گرفت و به جلسه استفتای ایشان راه یافت و در نگارش حاشیه دوم وی بر عروة الوثقی نقش بسزایی داشت.

 

استادان

آیت الله آملی در طول ۳۱ سال تلاش در بیشتر علوم رایج حوزوی به تعلیم و تدریس مشغول بود. وی دروس فقه، اصول، فلسفه، هیئت، رجال و درایه، اخلاق و عرفان، منطق و حکمت نظری را از محضر اساتید نام آور قم و تهران و نجف کسب کرد:

شیخ عبدالکریم حائری یزدی (۱۲۷۶-۱۳۵۵ق)؛

میرزا حسین نائینی (۱۲۷۳-۱۳۵۵ق)؛

آقا ضیاء عراقی (۱۲۷۸-۱۳۶۱ق)؛

سید ابوالحسن اصفهانی (۱۲۴۸-۱۳۶۵ق)؛

محمد علی شاه آبادی (۱۲۹۲-۱۳۶۳ق)؛

سید محمد حجت کوه‌کمری (۱۳۱۰-۱۳۷۳ق)؛

ابوالحسن شعرانی (۱۳۲۰-۱۳۹۳ق)؛

سید محمد تنکابنی (۱۲۷۷-۱۳۵۹ق)؛

محمدعلی حائری قمی (۱۲۹۹-۱۳۵۸ق)؛

مهدی آشتیانی (۱۳۰۶-۱۳۷۲ق)؛

یدالله نظرپاک کجوری تهرانی (۱۲۹۶-۱۳۶۳ق)؛

میرزا طاهر تنکابنی (۱۲۸۰-۱۳۶۰ق).[۲]

 

آثار علمی

تدریس

وی همواره در کنار یادگیری علوم مختلف، به تدریس مطالب و دروس حوزوی مشغول بوده است. در نجف در کنار درس میرزای نائینی و آقا ضیاء عراقی به تدریس سطح و چند دوره مکاسب مشغول بود و پس از درگذشت آقا ضیاء، تا سال ۱۳۸۰ق که به قم نقل مکان کرد، به تدریس درس خارج فقه و خارج اصول پرداخت و شاگردان زیادی در قم و نجف تربیت کرد.

 

شاگردان

میرزا جواد تبریزی؛

ناصر مکارم شیرازی؛

محمدهادی معرفت؛

محمد مفتح؛

هاشم تقدیری؛

سید صابر جباری؛

عبدالله جوادی آملی؛

محی الدین شیرازی؛

محمدعلی اسماعیل‌پور قمشه‌ای؛

سید احمد حق‌شناس؛

محمد باقر دارابکلائی؛

محسن دوزدوزانی؛

محمدهادی روحانی؛

سید حسن شجاعی؛

اسماعیل صالحی مازندرانی؛

سید حبیب‌الله طاهری گرگانی؛

سید رضا علوی تهرانی؛

حسن حسن‌زاده آملی؛

علی غیاثی؛

سید علی فرحی قمی؛

محمدعلی فیض لاهیجی؛

سید جعفر کریمی؛

محمد تقی مجلسی؛

عباس محفوظی؛

سید علی محقق داماد؛

سید مصطفی محقق داماد؛

محمد محمدی گیلانی؛

حسین محمدی لائینی؛

سید محمدحسن مرتضوی لنگرودی؛

سید محمدمهدی مرتضوی لنگرودی؛

محمدحسین مسجدجامعی؛

سید ابوالفضل موسوی تبریزی؛

ضیاءالدین نجفی تهرانی؛

عبدالله نظری؛

محمد یزدی؛

سید محمدرضا مدرسی یزدی.[۳]

 

آثار تألیفی

کتاب الطهاره؛

کتاب الصلاه؛

کتاب الصوم؛

کتاب الرهن والاجاره ؛

کتاب البیع؛

خیارات؛

رساله فی النیه؛

تقریرات درس صلاه شیخ عبدالکریم حایری؛

تقریرات درس فقه آقاضیاء عراقی (صلاه، اجاره، غصب، بیع و قضا)؛

توضیح المسائل؛

مناسک حج؛

حاشیه بر عروة الوثقی؛

بدایع الافکار تقریرات درس اصول آقا ضیاء عراقی (۴ جلد)؛

تقریرات درس اصول سید ابوالحسن اصفهانی؛

حاشیه بر شرح چغمینی در علم هیئت؛

حاشیه بر التحصیل بهمنیار، در حکمت و منطق؛

 

تقریرات درس وی

شاگردان ایشان به ثبت دروس استاد خود اقدام و آن‌ها را در قالب تقریراتی درآوردند. برخی از این تقریرات که به چاپ رسیده عبارت‌اند از:

المعالم المأثوره فی الطهارة، نوشته محمدعلی اسماعیل‌پور؛

مجمع الافکار و مطرح الانظار نوشته محمدعلی اسماعیل‌پور قمشه‌ای؛

کشف الحقایق نوشته سیدجعفر کریمی در مورد بیع و خیارات؛

منتهی الافکار نوشته محمدتقی مجلسی در مبحث الفاظ؛

تقریرالاصول نوشته ضیاءالدین نجفی؛

تحریرالاصول نوشته سیدعلی فرحی قمی.

 

فعالیت‌های سیاسی

میرزا هاشم آملی یکی از روحانیون مبارز با حکومت پهلوی و اقدامات آنان بود. برخی از فعالیت‌های وی در زمان مبارزات مردم ایران عبارت‌اند از:

نامه به آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی در آبان ۱۳۴۳ش، برای هماهنگی برای آزادی امام خمینی؛

سخنرانی و اعتراض به توهین روزنامه اطلاعات به امام خمینی در ۱۷ دی ۱۳۵۶ش؛

انتشار اعلامیه‌ ای همراه با شیخ مرتضی حائری در اعتراض به کشتار مردم توسط حکومت پهلوی؛

انتشار اعلامیه‌ ای در اعتراض به سرکوب مبارزات مردم در آغاز انقلاب؛

وی از اولین کسانی بود که دولت منتخب امام خمینی را تأیید کرد؛

پشتیبانی و تأیید انتخاب آیت الله خامنه‌ ای به رهبری.

 

پانویس

۱. پردمه زادگاه لاریجانی‌ها

۲. پایگاه اطلاع رسانی حوزه.

۳.«زندگی‌نامه حضرت حجت الاسلام والمسلمین سید محمد رضا مدرسی یزدی»، سایت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.