تهیه کننده "دادستان": برخی ارگان‌ها تحمل ساخت سریال‌های انتقادی را ندارند

 جی پلاس، محمد خزاعی تهیه کننده سریال دادستان که هرشب روی آنتن شبکه سه سیما میرود، درباره  این مجموعه تلویزیونی گفت: پیش از هر چیز باید نسبت به رویکرد جدید رسانه ملی در ساخت سریال‌های گفتمان‌ساز، صریح، عدالتخواهانه و استراتژیک به آقای  علی‌عسکری رئیس رسانه ملی و آقای شاه‌آبادی معاون سیما و آقای رمضان‌نژاد رئیس مرکز سیمافیلم تبریک گفت. اگر شجاعت و روحیه عدالتخواهی و آزادگی این عزیزان نبود شاید هیچ وقت «دادستان» ساخته نمی‌شد. این اتفاق مبارک و میمونی است که رسانه ملی در قاب تلویزیون حرف‌های اصلی انقلاب را بدون روتوش و ملاحظه حزبی و با رویکرد فراجناحی و به نفع مردم و انقلاب در قالب آثار نمایشی مطرح می‌کند.

باشگاه خبرنگاران جوان نوشت؛ وی ادامه داد: دادستان برای من جذابیت‌های خاصی داشته است. زمانی که آقای ده نمکی قصه را تعریف کرد، فضا، آدم‌ها، حرف‌ها و اساسا، قصه نو، تازه و بروز بود، قصه‌ای با محوریت گفتمان عدالت خواهی، مطالبه‌گری- موضوعی که برآیند نیاز جامعه بود که تاکنون کمتر در آثار نمایشی به آن پرداخته شده است. حتی از آقای ده‌نمکی پرسیدم که آیا تلویزیون پای این قصه می‌ایستد و می‌گذارد ما تا آخر حرف مان را بزنیم؟ یا دچار مشکلات عدیده‌ای خواهیم شد؟ چون احساس می‌کردم هنوز در فضای تلویزیون خیلی از حرف‌ها و مفاهیم را نمی‌توان مطرح کرد. اما وقتی وارد کار شدیم، متوجه شدم الحمدالله ظرفیت و فضای گفتمانی در رسانه تلویزیون باز شده و رشد کرده است و می‌توان در تلویزیون هم کار‌های اساسی کرد. به نظرم دادستان یک تابو شکنی بود.  یک نوع خط شکنی  به لحاظ گفتمانی را شاهد هستیم. تفکری را عرضه کردیم که تاکنون، کمتر هنرمندان به آن پرداخته بودند.

نیاز جدی جامعه به نقد‌های گفتمانی در سینِما و تلویزیون

 خزاعی عنوان کرد: جامعه امروز بیش از هر زمانی در گام دوم انقلاب نیازمند نقد‌های گفتمانی و تفکر منتقدانه است. پس از چهار دهه از انقلاب اسلامی اینک، به بازنگری در برخی سیاست ها، عملکرد‌ها و روند‌ها نیاز داریم همچنان که در بسیاری از عرصه‌های موفق نیاز به تقویت و توسعه پایدارتر داریم. از این رو، لازم است ادبیات و زبان صریح‌تر و بی پرواتری را در تصویر مشکلات جامعه و مردم انتخاب کنیم.

وی با بیان اینکه تاکنون نسبت به این فضا‌ها بی مهری شده است، افزود: این موضوع هم، دلایل مختلفی دارد. ورود به این عرصه همیشه با چالش‌هایی همراه است. ساخت آثار با مضامین انقلابی قطعاً با فشار‌ها و هجمه‌هایی از سوی گروه‌ها و جریاناتی همراه می‌شود و ریسک آن بالاست. خطر بایکوت شدن و در محاق قرار گرفتن اثر هم وجود دارد. شاید، ترس از مسائل سیاسی، مطالبه گری و عدالت خواهی و احتمال بروز مشکلات بعدی برای هنرمندان باعث شده که کمتر افرادی سراغ این موضوعات جسارت آمیزی بروند. خوشبختانه، تلویزیون خیلی پای کار ایستاد و حمایت کرد و امروز که در تلویزیون نمایش داده می‌شود می‌بینیم که مردم خیلی خوب ارتباط برقرار کردند. معتقدم تلویزیون باید فضای خود را بازتر کند و احتیاج به چنین گفتمانی وجود دارد. شاید لازم بود یک خطی برداشته می‌شد و دادستان این خط شکنی را کرد و ما مسیر را از مین پاکسازی کردیم. برای گروه‌های بعدی راحت‌تر شد که می‌توانند راجع به چنین مفاهیم و سوژه‌های حساسی کار کنند.

پرسشگری بی سابقه

تهیه کننده به وقت شام اظهار کرد: مطالبه و پرسشگری این مجموعه بی سابقه و  خیلی حائز اهمیت است. صراحت بیان و انتخاب زبانی انقلابی و صریح؛ بنابراین نیاز است که رسانه، سینما و تلویزیون با جدیت بیشتری وارد عرصه مضامین انقلابی شوند. سینما و تلویزیون این ظرفیت و کارکرد را دارند تا ضمن شناسایی آسیب‌ها، افق‌هایی را ترسیم نمایند که جامعه مأیوس نشود. دادستان فارغ از قضاوت‌های فنی و تخصصی که اهل فن و منتقدان باید نظر بدهند و به شخصه فکر می‌کنم اثری جذاب، با ساختار و تعلیق و بازی‌های روانی است به لحاظ محتوا هم گفتنی‌های زیادی دارد. به نقد روابط و مناسباتی می‌پردازد که کمتر مطرح شده است. در کنار اهمیت موضوعی و محتوایی اثر، کار با آقای ده‌نمکی هم تجربه مغتنم و دوست‌داشتنی بود. ده نمکی در تمام آثارش دغدغه‌مند و پرمخاطب است. جزو کارگردان‌هایی است که مخاطب را می‌شناسد و در سریال دادستان هم این اتفاق را شاهد هستیم.

وی ادامه داد: طبق نظرسنجی ها،  مردمی که بعضا، به خاطر مشغله تلویزیون را دنبال نمی‌کردند هم پای دادستان نشستند. چه موافق و چه مخالف سریال را تماشا می‌کنند. شاید، برخی سریال را دوست هم نداشته باشند، اما به دلیل رویکرد و مفاهیمی که در آن مطرح می‌شود دنبالش می‌کنند تا ببینند که چه اتفاقی قرار است بیفتد و نتیجه نهایی این سریال چه می‌شود؟ برآیند کلی و تأثیری که در جامعه گذاشت برای من خیلی حائز اهمیت بود. دادستان قرار بود اواخر امسال یا در سال آینده پخش شود که شرایط به نظر من بهتر بود. اما پخش زودتر اتفاق افتاد.

عدالت طلبی و پرسشگری مطالبه رهبری است

نهیه کننده قلاده های طلا بیان کرد: پرداختن به عدالت در جامعه بسیار مهم و راهبردی است. عدالت طلبی جزو مولفه‌های هویتی و ذاتی انقلاب اسلامی است. مقام معظم رهبری در جایی تصریح می‌کنند کهگفتمان عدالت یک گفتمان اساسی است و همه چیز ماست و منهای آن جمهوری اسلامی هیچ حرفی برای گفتن نخواهد داشت. پس پرداختن به این مهم ضرورتی انکار ناشدنی است. بویژه در شرایط امروز جامعه که در گوشه و کنار از فساد و اختلاس و آقازادگی و اشرافی گری و سهم خواهی گفته می‌شود. احساس می‌شود بعضا، شکاف طبقاتی کم کم دارد آزار دهنده می‌شود، اینجاست که هنر و تصویر باید وارد میدان شوند و پرسشگری، افشاگری، شفاف سازی و مطالبه کنند.

وی عنوان کرد: البته این روز‌ها هر جناحی یک سایت و فضای رسانه‌ای دارد و به دنبال مطالبه گری است، ولی بسیاری از آن‌ها به نوعی دنبال عدالت‌خواهی مدنظر خودشان هستند و از مفهوم عدالت، تعبیر و تاویل خودشان را دارند و تلاش شان بیشتر در راستای منافع جناحی و گروهی و جریانی است نه منافع کلان ملی؛ اما عدالت خواهی واقعی کجاست که منطبق بر اهداف جمهوری اسلامی باشد و نتایج مطلوب و برکاتش به مردم برسد؟ این نیاز به بحث‌های جدی دارد. برخی از این جریان‌های عدالتخواهی به گروه‌های سیاسی وابسته است و مطالبات خودشان را مطرح می‌کنند و مردم و نیازهایشان اولویت ثانویه قلمداد می‌شوند. چیز‌هایی را که در فضا‌های رسانه‌ای شان مطرح می‌کنند بیشتر خواسته‌های سیاسی است و به نوعی از همان طریق ارتزاق سیاسی می‌شوند. اما معتقدم مطالبه واقعی عدالتخواهی از دل مردم بیرون می‌آید و سینما و تلویزیون می‌توانند کمک کنند تا عدالت واقعی مبتنی بر خواسته‌های مردم شکل بگیرد، کاری که سریال دادستان آغازگر آن است.

عدالت خواهی مهمترین دغدغه جامعه و مردم

این تهیه کننده درباره تجربه دادستان توضیح داد: دادستان اولین تجربه مشترک من به عنوان سریال با تلویزیون بود و کار‌های قبلی من در حوزه سینما بوده است. ترجیح می‌دهم همیشه سراغ موضوعاتی بروم که مبتلابه جامعه باشد. زمانی احساس کردم که بعد از فتنه ۸۸ باید کاری انجام داد و مباحثی را از طریق مدیوم سینِما روایت و کالبدشکافی کرد و فیلم قلاده‌های طلا شکل گرفت. در زمانی با حمایت دولت ال سعود از گروه‌های انحرافی در منطقه و ایجاد بلوا و آشوب منطقه ای، رابطه ایران و عربستان و بحث داعش مطرح شد که فیلم امپراطور جهنم ساخته شد که البته بیش از ۲۰ دقیقه آن سانسور شد و چیزی که در جشنواره فجر آن سال نمایش داده شد نسخه ناقص خنثی  بود. در سال‌های اخیر بحث مدافعین حرم و جایگاه و تأثیرات این عزیزان در صیانت از سرزمین‌های اسلامی باعث شد که فیلم به وقت شام شکل بگیرد. تردید ندارم که امروز جامعه به گفتمان عدالت خواهی به عنوان یکی از مهمترین بحث‌ها و دغدغه‌ها نیاز دارد. به نظرم هنرمند انقلابی و جریان هنری مؤثر و تحول آفرین وقتی شکل می‌گیرد که به روز باشد و عقب‌تر از مردم نباشند و همپای مردم و جلوتر از آن‌ها حرکت کنند، یکی از دغدغه‌های من همین موضوع بود که خوشبختانه به کمک آقای ده نمکی شکل گرفت.

تلویزیون نگاه و ممیزی خودش را دارد

تهیه کننده امپراطور جهنم درباره ممیزی سریال دادستان  توضیح داد:  چه بخواهید چه نخواهید، برای کار در سینما و تلویزیون باید‌ها و نباید‌هایی وجود دارد. در تلویزیون این باید‌ها و نباید‌ها بیشتر است، دلیلش این است که آستانه تحمل خیلی از نهادها، سازمان‌ها و ارگان‌ها  برای ساخت چنین سریال‌هایی پایین است و تلویزیون هم به خاطر فشار‌هایی که می‌آورند و به خاطر مخاطب عام و فراگیری که دارد ناچار است خیلی چیز‌ها را رعایت کند. هر کسی با تلویزیون کار می‌کند باید بداند که تلویزیون نگاه و ممیزی خودش را دارد. اما برای دادستان در مرحله فیلمنامه نظرات مختلفی آمده بود و ما کمترین ممیزی را شاهد بودیم. شما به عنوان کسی که می‌خواهید کار کنید باید بپذیرید که وقتی با صداوسیما کار می‌کنید چهارچوب خودش را دارد، یا وقتی در سینما برای یک نهاد دولتی کار می‌کنید چارچوب‌ها و ملاحظات خودش را دارد و در حوزه خصوصی هم شاخص‌های دیگری مطرح است. همه آن‌ها قواعد بازی خودشان را دارند.

وی افزود: با این حال به رغم اینکه سریال دادستان اثری منتقدانه و گفتمانی و بر پایه نقد‌های درون گفتمانی نظام و انقلاب بود و به یکی از ملتهب‌ترین و چالشی‌ترین موضوعات روز می‌پرداخت، انتظار داشتیم که دایره ممیزی‌ها خیلی بیشتر از این ها باشد، اما دوستان با وسعت نظر کمک کردند که کمترین میزان ممیزی را داشته باشیم. جا دارد از دکتر علی عسکری رئیس رسانه ملی، دکتر شاه آبادی معاونت سیما، آقای دکتر جواد رمضان نژاد رئیس مرکز سیمافیلم، آقای امیر بوالی مدیر گروه فیلم‌های فاخر و الف ویژه سیمافیلم، آقای فروغی مدیریت شبکه سه و آقای آذرپندار مدیر فیلم و سریال شبکه سه تشکر و قدردانی کنم.

دادستان‌ها هیچ وقت به پایان نمی‌رسند

خزاعی درباره ادامه ساخت دادستان گفت: دادستان‌ها هیچ وقت به پایان نمی‌رسند و از اسم سریال مشخص است که بار‌ها و بار‌ها درباره این گفتمان و عدالت خواهی فیلم ساخته خواهد شد و تمام تلاش نظام و جامعه برای سیطره و اقتدار گفتمان انقلاب این است که عدالت برقرار شود و فاصله‌های طبقاتی بین اقشار مردم وجود نداشته باشد. شعار اگر از شعور برخاسته باشد درست است. بعضا احساس می‌شود برخی گفتگو‌ها و صراحت بیان و تبادل کلمات و مفاهیم کلیدی که در محیط دانشگاه و در لابلای گفتگو‌های دانشجویان  شکل می گیرند حالت شعاری پیدا می‌کنند. چرا فکر نمی‌کنیم که شاید این کلمات باب طبع یا ادبیات من نیست شعار دیده می‌شود.

وی افزود: واقعیت گفتگویی که بین دانشجو‌ها در فضای دانشگاه مطرح می‌شود همین است. بحث‌های گسترده‌ای که میان استاد و دانشجو و یا میان خود دانشجویان مطرح است شبیه همین هاست. از نقد‌های نظری و تئوریک تا کنکاش‌های مصداقی. بعضا صراحت لهجه انقلابی و مردم محور نمود شعاری پیدا می‌کند. برای پرداختن به این موضوع و وفادار بودن به متن اصلی مطالبات جامعه و نقد‌های اجتماعی نیاز به این دیالوگ‌هایی بود. چنین گفتگو‌هایی باید مطرح می‌شد. اگر این گفتمان صریح را از کار می‌گرفتیم قطعاً اثری جسارت آمیز رخ نمی‌داد، دادستان هم می‌شد یک سریال معمای- پلیسی اکشن که مخاطب می‌نشست و صرفاً سرگرم می‌شد. یکی از نقاط بارز و برجسته دادستان زبان گویای مردم و دانشجویان و رعایت شاخصه‌های لحن و شدت و حدت بیان آن‌ها در کاربرد کلمات، دیالوگ و بگو مگو‌های صریح و متفاوت است که این گفتمان متمایز را ایجاد می‌کند. دادستان شاید یکی از سخت‌ترین مجموعه‌هایی باشد که در تلویزیون کار شده است. هم به دلیل تولید و هم به خاطر وفاداری به متن زبان و ادبیات مردم. حرف‌هایی در سریال زده می‌شود که برای اولین بار در تلویزیون مطرح می‌شود. شاید در یک مجموعه نمایش خانگی بتوان بی پرواتر حرف زد، ولی در تلویزیون سخت است. مطرح کردن پرسش‌های صریح دانشجویی، پرداختن به تجمعات اعتراضی مردم، توجه به جریانات و آگاهی بخشی تشکل‌های دانشجویی، پرداختن به کمپین‌ها و نقد و شفاف سازی بی ملاحظه نمایندگان غیرانقلابی و اشرافی زده.

ضرورت ارتقای استاندارد‌های تلویزیون در رقابت با نمایش خانگی

این تهیه کننده در پاسخ به اینکه  چرا از تکنیک دوربین روی دست استفاده شده است؟ گفت: لازم است چند نکته را در خصوص این مجموعه یادآوری کنیم .برخی انتقاد می‌کنند که تکنیک روی دست اگر درست از آن استفاده شود هیچ اشکالی ندارد. سریال، روایت یک فضای ملتهب پلیسی و فضای جاسوسی و معمایی است با تعقیب و گریز‌های پیوسته، می‌طلبید که از این تکنیک استفاده شود و این نظر کارگردان بود که می‌گفت حسی که من دوست دارم را به مخاطب القا کمک می‌کند و موفق هم بود.

وی ادامه داد: دادستان یکی از پربازیگرترین سریال‌های  روی آنتن است، تمام تلاش خودمان را انجام دادیم که بازیگران حرفه‌ای را انتخاب کنیم. در شرایط کرونا کار کردیم و بسیار سخت بود. مهمترین چیز برایمان سلامتی همکاران بود و از روز اول اعلام کردیم که سلامتی مهمترین اولویت ماست چراکه خانواده عوامل هم، نگران بودند. رعایت دستورالعمل‌ها معطوف به ماسک و دستکش نبود و همه لوکیشن‌ها هر روز ضدعفونی می‌شدند. زیر نظر پزشک و هر ده روز یکبار تست اصلی کرونا از همه عوامل گرفته می‌شد.

خزاعی درباره بودجه سریال توضیح داد: یک نقد درباره بودجه سریال نوشته شد و با شیطنت عده‌ای بازنشر دادند. برآورد یک سریال در سازمان ۲۰ کارشناس دارد و طی کمیسیون‌های مختلف و صحبت و ارزیابی، آن‌ها سعی می‌کنند برآورد را به حداقل برسانند و دامن زدن به حرف و حدیث و آمار و ارقام تخیلی، اخلاقی نیست. خودم اولین بار است که دارم سریال تولید می‌کنم به نظرم در شرایطی که امروز قرار داریم، هزینه تولید در تلویزیون به هیچ وجه استاندارد نیست. تلویزیون در رقابتی که با نمایش خانگی دارد حتما، نیاز دارد استانداردهایش را تغییر دهد. معمولا، کار‌هایی که موفق می‌شوند چند راه برای تخریب آن وجود دارد. یکی از آن راه‌ها دامن زدن به موضوع بودجه و نشر شایعه و حاشیه است.

وی ادامه داد: با پرداختن به بحث بودجه و مسائل حاشیه‌ای می‌خواهند به کار ضربه بزنند. بودجه سریال در سازمان صدا و سیما مشخص است ما حتی از سریال‌هایی که امروز وجود دارد بودجه معمولی‌تر داشتیم. ما بر اساس یک مینی‌سریال کار را تولید کردیم زمانی که تعداد قسمت‌ها کاهش پیدا می‌کند رقم آن بالاتر است. همین الان که من با شما صحبت می‌کنم امیدوار هستم که دستمزد ما ارزیابی می‌شود و چیزی برای ما بماند. چرا که از لحاظ تولید، امکانات، انتخاب بازیگران و بخش‌هایی از سریال در خارج از کشور ثبت شده است اما نسبت به درخواست ما بودجه اندکی در نظر گرفته شد.

دادستان به پرسش‌های نسل جوان و دانشجو می‌پردازد

خزاعی بیان کرد: امروز ما نیازمند گسترش جریان عدالت خواهی انقلابی مطلوب در جامعه هستیم. جامعه‌ای که برخی با انحراف از اصول و با فرصت طلبی دست به فساد و رانت خواهی و زیاده خواهی زده اند. جامعه‌ای که بخش بزرگ آن برای تامین بسیاری از نیازهایش در رنج است، ولی در عین حال شاهد شکاف‌های عظیم طبقاتی و تضاد‌ها هستیم. اگر سینما یا رسانه ملی پرچم عدالت خواهی را به اهتزاز در نیاورد بازی را واگذار کرده ایم. قشر‌های مختلف و متدین جامعه را دلسرد و مکدر می‌کنیم. لازم است  کسانی بیایند تا شفاف سازی کنند و به ریشه‌های انحراف و فساد بپردازند. از مجلس و نماینده انقلابی رونمایی کنند و مدیران انقلابی را از مدیران قلابی متمایز کنند. از تشکل‌های دانشجویی عدالتخواه و روشنگر حرف بزنند.

وی عنوان کرد: سریال دادستان از مجموعه‌هایی است که با دغدغه‌های معاصر جامعه همراه شده و به مهم‌ترین پرسش‌های نسل جوان و دانشجوی امروز می‌پردازد و حرف‌های زیادی برای گفتن دارد که بعدا راجع به آن گفتگو خواهیم کرد. تنها یک نکته در اینجا ضروری است که جریان عدالتخواهی با جریان باج خواهی متفاوت است. عدالتخواهان در کشور به چند دسته تقسیم می‌شوند. بعضی کاملا کاسب کارانه دست به افشاگری می‌زنند و با نام عدالتخواهی مشغول ثروت اندوزی هستند و بعضی دیگر عروسکان خیمه شب بازی بعضی از سیاست مداران شده اند و گروه دیگر دغدغه‌مند و با شناخت اهداف انقلاب دنبال جریان عدالتخواهی هستند و دغدغه‌های آن‌ها با کلیت اهداف کشور پیوند خورده است و هدفشان شهرت، پول و پست و مقام و سیاست نیست.

این تهیه کننده اظهار کرد: این‌ها ادامه دهنده همان مجاهدان دیروز صحنه‌های نبرد هشت سال دفاع مقدس هستند. هدفشان سازندگی کشور و پیشرفت آرمان‌های انقلاب است و اگر در این مسیر مبارزه می‌کنند به دنبال پیشبرد اهداف انقلاب هستند و نیتشان خالصانه برای رضای خداست. این دسته سوم هستند که همان گردان‌های کمیل گذشته و مدافعین حرم دیروزاند که امروز احساس دین می‌کنند و مبارزه با اشرافی گری ناسالم، رانت‌ها و روابط اشکال دار و فضای ناسالم سیاسی را پیش گرفته اند. اینکه جامعه، مردم و رسانه بتواند سره و ناسره را در جریان عدالتخواهی تشخیص دهند بسیار مهم است.

خزاعی خاطر نشان کرد: عدالتخواهی در بحث اقتصادی، مدیریت قبیله ای، مسائل سیاسی، اجتماعی، رانت‌ها و آقازادگی و حتی در مسائل فرهنگی باید مورد توجه قرار گیرد که بعدا مفصل‌تر راجع به بحث عدالت خواهی به خصوص در حوزه فرهنگ گفتگو خواهیم کرد. امروز سخت‌ترین بخش تاریخ انقلاب در حال شکل گیری است. خواص آلوده خوش سابقه، ولی بد آتیه در یک سو از چپ و راست باهم هم پیمان شدند و شرایط خطرناک و نامطلوبی را رقم زدند. هر چه امروز در کشور می‌گذرد معلول حرام خواری و زر اندوزی آقازاده‌هایی است که به نام دین به کام خود بردند. سکوت خواص و عوام در آن دوران تاوان دارد و امروز که لقمه‌های حرام دل حضرات را سنگ کرده دیگر حق را از باطل تشخیص نمی‌دهند و به همین خاطر است که خواص عقب‌تر از عوام حرکت می‌کنند. من به در گفتم و لیکن بشنود مو به مو این نکته را دیوار‌ها.