نگاهی به زندگی آیت الله سید رضا صدر

به گزارش جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که به لطف روح بزرگشان مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی آیت الله سید رضا صدر برادر بزرگتر امام موسی صدر اختصاص دارد. وی که از مدرسان حوزه علمیه قم بود در سال ۱۳۷۳ از دنیا رفت. مطلب زیر که شرح مختصری از زندگی آن بزرگوار است از سایت ویکی فقه برگرفته شده است:

 

سید رضا صدر (۱۳۰۰- ۱۳۷۳ش) مجتهد شیعه و از مدرسان حوزه علمیه قم و نویسنده کتاب‌های دینی. او برادر سید موسی صدر و فرزند سید صدرالدین صدر (از مراجع سه گانه قم) است.

 

در قم نزد استادانی مثل آیات عظام سید شهاب‌ الدین مرعشی نجفی، سید محمد محقق داماد، سید محمد حجت کوه کمره ای و سید حسین بروجردی تحصیل کرد. فلسفه و عرفان را نیز نزد امام خمینی شاگردی کرد. 

 

ولادت و خاندان

آیت الله سید رضا صدر در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در مشهد به دنیا آمد و به مناسبت محل ولادتش نام او را رضا نهادند. پدرش آیت الله سید صدرالدین صدر یکی از مراجع سه گانه پس از فوت آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی بود. امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان برادر اوست. تبار او از طرف پدری موسوی بوده و به امام موسی بن جعفر می‌رسد. او نوه دختری سید حسین طباطبایی قمی است و بنابراین از سوی مادر طباطبائی بوده و نسبش به امام حسن(ع) می‌ رسد.[۱]

 

 

تحصیلات

او دوران کودکی و نوجوانی را تحت تربیت پدرش گذراند و مقدمات و ادبیات را در مشهد فرا گرفت. سپس همراه با پدرش به قم رفت و سطوح را نزد مدرسین حوزه علمیه قم آموخت. پس از آن در دروس خارج فقه و اصول شرکت کرده و در سنین جوانی به درجه اجتهاد رسید. همچنین فلسفه و عرفان را در حضور امام خمینی آموخت.

 

شهید مطهری، در نامه‌ای به هیئت موسس حسینیه ارشاد برای تشکیل شورای عالی روحانی به عنوان یک مرکز اجتهادی و فتوایی دوازده نفر از بزرگان علما را معرفی می‌ کنند که سید رضا صدر یکی از آنان بوده است. صدر هیچ‌گاه خود را در معرض مرجعیت قرار نداد و با وجود خواهش و اصرار زیاد دوستان برای انتشار رساله، آن را چاپ و منتشر نکرد.

 

وی به نقد و تحلیل شعر و ادب فارسی می‌ پرداخت و نظر خویش را ارائه می‌ کرد، از طبع شعر بهره‌مند بود و اشعار وی در دیوان شعرش گرد آمده است.[۲]

 

اساتید

سید صدرالدین صدر (پدر سید رضا صدر)

سید شهاب الدین مرعشی نجفی

سید محمد محقق داماد

سید محمد حجت کوه کمره‌ای

سید حسین بروجردی

امام خمینی

 

تدریس

سید رضا صدر از سنین جوانی تدریس را آغاز کرد و فقه و اصول و عرفان و فلسفه را آموزش می‌ داد. او از اساتید حوزه بود. وقتی امام خمینی به نجف اشرف تبعید شد، از سید رضا صدر می‌ خواهد که حتماً اسفار و دیگر کتب فلسفی را در قم تدریس کند که وی می‎ پذیرد.[۳]

 

شاگردان

مهدی شب‌زنده‌دار[۴]

محمد مومن

جلال الدین طاهری اصفهانی

سید مصطفی خمینی

علی اکبر ناطق نوری

علی حجتی کرمانی[۵]

 

فعالیت‌ های تبلیغی

سید رضا صدر از سال ۱۳۲۸ ش. درس‌ های اخلاق را شب‌ های پنجشنبه در قم منزل پدری خود شروع کرد. این درس تا سال ۱۳۴۶ ش. که به تهران عزیمت کرد، ادامه داشت. در ۱۳۸۵ق بنا به خواست آیت الله شریعتمداری به تهران آمد و در مسجد حضرت امام حسین(ع)، در شرق تهران، به اقامه نماز جماعت و سخنرانی پرداخت. همچنین، در آن جا درس فلسفه و خارج فقه و اصول نیز تدریس می کرد و هر روز افراد زیادی برای پرسیدن مسائل شرعی و غیره به او مراجعه می کردند. او مجدداً به قم برگشت و مدت شانزده سال در یکی از شبستان‌های مسجد امام حسن عسکری به اقامه نماز جماعت و سخنرانی و تدریس پرداخت.[۶]

 

تألیفات

تألیفات او به شرح زیر است:

کتاب استقامت

استقامت

حسد

دروغ

الاجتهاد و التقلید

العدالة فی الفقه

تفسیر سوره حجرات

تفسیر سوره یوسف (حسن یوسف)

فلسفه آزاد

الفلسفه العلیا

محمد فی القرآن

المسیح فی القرآن

قرآن‌ شناسی

بانوی کربلا

راه محمد

راه علی(ع) پیشوای شهیدان

راه قرآن

راه مهدی

زن و آزادی

زیارتنامه حضرت رضا(ع)

سخنان سران کمونیزم درباره خدا

مرد وفا (زیر درختان سدر)

نشانه‌ هایی از او (دو جلد)

نگاهی به آثار فقهی شیخ طوسی

مقدمه بر نهج الحق و نامه دانشوران

ترجمه کتاب زینب، تالیف دکتر عائشه بنت الشاطی

آثار منتشر نشدهٔ او عبارتند از:

کتاب دروغ

أربعون و مأتا مسئلة فقهی

تعلیقة بر عروة الوثقی

الفقه علی مذهب اهل‌البیت (کتاب الصلاة)

القواعد الثلاث (قاعدة الفراغ والتجاوز والحیلولة)

رساله در مقدمه واجب

شبهة العبائیة حکم نجاسة الباطن

نفائس الاصول (دو جلد)

حاشیه بر اسفار اربعه

برهان الصدیقین

حاشیه بر منظومه (سه جلد)

دیوان شعر

درست و نادرست

خواجه نصیرالدین طوسی

خلیفة رسول‌ الله(ص)

اسلام ما

سبد (کشکول)

الجهاد و الثورة

الکلیم فی القرآن

ترجمه رسالة الحقوق امام سجاد[۷]

 

فرزندان

از آیت الله سید رضا صدر، شش فرزند (سه پسر و سه دختر) به یادگار مانده است. فرزندان پسر او عبارتند از:

دکتر سید کاظم صدر، ساکن تهران و از اساتید دانشگاه شهید بهشتی

دکتر سید محمد صدر، ساکن تهران؛ وی در وزارت خارجه اشتغال دارد.

حجت الاسلام سید مهدی صدر، ساکن قم.

نام دامادهای آیت الله صدر عبارت است از:

علی حجتی کرمانی

سید باقر خسروشاهی، که ساکن تهران، از مدرسین و مسئول مدرسه علمیه شیخ عبدالحسین تهران است.

سید محمد شبیری (فرزند آیت الله سید موسی شبیری زنجانی)، ساکن قم.[۸]

 

به گفته سید محمد صدر[۹] پدرش سید رضا صدر، محمدرضا پهلوی شاه وقت ایران را فاسد و ضد اسلام و نظامش را دیکتاتوری می‌دانست اما با روش انقلابی مبارزه مخالف بود، از نظر وی روش‌های انقلابی زودگذر بود و باید روش‌های دراز مدت و موثر را دنبال کرد، به گفته فرزندش وی معتقد بود که اگر جامعه اصلاح شود خواه ناخواه حکومتی مانند حکومت شاه از داخلش بیرون نمی‌ آید در این صورت اگر حکومت هم فاسد بشود بلافاصله جامعه کنارش می‌ گذارد. وی بعد از ورود امام خمینی به ایران در مدرسه علوی به دیدار استادش رفت و دست ایشان را هم بوسیده بود اما با عنوان جمهوری اسلامی مخالف بود و در این باره به دیدار امام خمینی رفت و با او مذاکره کرد. به گفته سید محمد صدر، آیت الله خامنه‌ای از پدر او به نیکی یاد کرده است. بعد از ارتحال امام خمینی به جماران رفت و به حاج سید احمدآقا خمینی تسلیت گفت.[۱۰] 

 

وفات

سید رضا صدر، در ۱۱ آبان ۱۳۷۳ش (۲۶ جمادی‌الاول ۱۴۱۵ق)[۱۱] در ۷۶ سالگی، بر اثر ایست قلبی درگذشت. روز بعد، پیکرش از مسجد امام حسن عسکری تا حرم حضرت معصومه(س) تشییع شد. پس از اقامه نماز توسط سید موسی شبیری زنجانی، در صحن بزرگ حرم، حجره ۳۳ به خاک سپرده شد. پیام‌های تسلیتی از طرف مراجع صادر شد.[۱۲]

 

پانویس

۱. شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ج۴، ص۵۰۳-۵۰۴.

۲. سید باقر خسروشاهی، سید اکبر میرصفی، "حاج سید رضا صدر" ستارگان حرم، ج ۱۴، ص ۲۲۴.

۳. هزار، علیرضا، دانشوران قم، ص۳۲۳-۳۲۴.

۴. «شب‌زنده‌دار کیست؟»، خبرگزاری فارس.

۵. هفته نامه حریم امام، شماره ۱۹۱، سال۱۳۹۴،ص۲۲و ۲۳.

۶. شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ج۴، ص۵۰۳-۵۰۴.

۷. هزار، علیرضا، دانشوران قم، ص۳۲۴-۳۲۵؛ سید باقر خسروشاهی، سید اکبر میرصفی، "حاج سید رضا صدر" ستارگان حرم، ج ۱۴، ص ۲۲۶.

۸. سید باقر خسروشاهی، سید اکبر میرصفی، "حاج سید رضا صدر" ستارگان حرم، ج ۱۴، ص ۲۲۷.

۹. هفته نامه حریم امام، شماره ۱۹۱، سال۱۳۹۴،ص۲۲و ۲۳.

۱۰. هفته نامه حریم امام، شماره ۱۹۱، سال۱۳۹۴،ص۲۲و ۲۳.

۱۱. حائری، علی، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۵۴۳.

۱۲. هزار، علیرضا، دانشوران قم، ص۳۲۵؛ سایت مفاخر ایران اسلامی پایگاه صدر پژوهی.

 

منابع

شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، چاپ اسلامیه، ۱۳۵۳ش.

هزار، علیرضا، دانشوران قم، قم، نشر زائر، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.

حائری، علی، روزشمار شمسی، قم، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.

گروهی‌ از نویسندگان‌ ماهنامه‌ کوثر، ستارگان حرم: اختران حریم معصومه(س)، قم، نشر زائر، ۱۳۸۱ش.

گفتگو با سید محمد صدر، هفته نامه حریم امام، شماره ۱۹۱، سال۱۳۹۴،ص۲۲و ۲۳.

زندگینامه سید رضا صدر در پایگاه صدر پژوهی