گروه کار و درآمد جی پلاس: این روزها مباحث اقتصادی در بین ایرانیان بیش از پیش مطرح می شود تا جایی که ارزیابی بازارهای مختلف، به نقل اول محافل و گعده های کوچک و بزرگ مبدل شده است.
حضور پر شمار مردم در بازارهای بورس، طلا و ارز، خودرو و کالاهای سرمایه ای لزوم ارزیابی اقتصاد کلان و مسائل عمده پیش روی فعالان اقتصادی خرد را بیش از پیش پررنگ کرده است.
در همین زمینه با احسان سلطانی پژوهشگر حوزه صنعت و اقتصاد کلان گفت وگو کردیم. سلطانی نرخ ارز را فراتر از آن چیزی که بتوان با آن اقتصاد را ادامه داد، می داند و تاکید کرد که قیمت ارز کاهش خواهد یافت و به تبع سایر بازارها که دچار حباب شده اند نیز در شیب نزولی قرار خواهند گرفت.
مشروح گفت و گوی احسان سلطانی با خبرنگار جی پلاس را در ادامه می خوانید:
سلطانی ابتدا درباره تشریح وضعیت فعلی اقتصاد کشور و مهم ترین مشکلی که وجود دارد گفت: مهم ترین گرفتاری و رأس مشکلات ما این است که گرفتار شوک های قیمتی مربوط به دلار و به تبع آن افزایش قیمت همه چیز در کشور شده ایم و در کنار آن گرفتار بسیاری از سوء استفاده ها و فساد ها نیز هستیم.
ناجوانمردانه ترین روش اداره کشور، کاستن ارزش پول ملی است
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه نرخ ارز بالا است و این روندی که بعد از گران شدن قیمت بنزین شروع شد، همچنان ادامه دارد و متاسفانه با مهندسی افکار عمومی همراه شده است، تشریح کرد: با یکی از آقایانی که با جناح های مختلف کشور در ارتباط است صحبت می کردم که خطاب به من گفت توجیه آقایان دولتی و اصلاح طلب این است که چون ارز را به پولدارها می فروشیم در حال تامین هزینه های کشور هستیم و با این کار توانستیم نرخ آب و برق و گاز را بالا نبریم! این سخنان در حالی است که طبق اصول علم اقتصاد و نظرات متاخرین این علم همچون آدام اسمیت؛ یکی از ناجوانمردانه ترین روش هایی که دولت ها که از طریق آن از جیب مردم پول بر می دارند، کاهش ارزش پول ملی است!
افزایش قیمت دلار چه بر سر اقتصاد ایران می آورد؟
وی در ادامه خاطرنشان کرد: با این رویه که دولت پیش گرفته با اخذ مالیات تورمی از طبقات پایین، ثروتمندان را ثروتمند تر می کند، در ثانی ما می دانیم بیش از 90 درصد ثروتمندان کشور کسانی هستند که از طریق سرچشمه رانت ها و سفته بازی ها به ثروت رسیده اند که چون ثروتی مشتمل بر دلار و زمین و .... دارند در شرایط فعلی مشکلی احساس نمی کنند.
این پژوهشگر اقتصادی با شمردن تبعات اقتصادی افزایش بی رویه نرخ ارز، به جی پلاس گفت: اتفاقی که در حال رخ دادن است این است که طبقات ضعیف و متوسط به تدریج از بین می روند. گفته می شود یک میلیون دانش آموز به دلیل اینکه توانایی خرید گوشی هوشمند ندارند از تحصیل بازمانده اند و در برخی خبرها ادعا شده بود کودکی 11 ساله در کنار منابع گازی که مردم قطر را به ثروت رسانده، بخاطر نداشتن یک گوشی هوشمند و سرافکندگی و عقده ی ناشی از این کمبود، خودکشی کرد!
هرم سنی جامعه دچار مشکل می شود
سلطانی در تشریح تبعات افزایش نرخ دلار، افزود: میلیون ها دختر و پسری داریم که بایستی ازدواج کنند و به دلیل شرایط اقتصادی امکان ازدواج ندارند؛ خب ما در آینده با جامعه ای مواجه می شویم که از رشد طبیعی خود بازمانده و هرم سنی آن دچار مشکل شده است.
از دیگر تبعات شوک های ارزی این است که میلیون ها نفر از تامین احتیاجات خود باز مانده و عده ای در حال مهاجرت و خروج سرمایه هستند. نمونه اش این است که خرید ملک در ترکیه توسط ایرانی ها بیشتر شده است. این یعنی خروج سرمایه بیشتر شده و در کنار این می بینیم که خروج مغزها و نخبگان هم تشدید شده چراکه احساس نا امنی می کنند.
وی افزود: استاد دانشگاهی که سابقا سه تا چهار هزار دلار می گرفته است و الان درآمد این افراد به زیر 500 دلار آمده و اکنون می بیند امکان خرید وسایل آزمایشگاهی و حتی یک رایانه را ندارد، چه تصمیمی برای آینده خود می گیرد؟!
این پژوهشگر اقتصادی خاطرنشان کرد: کارگران ساختمانی به خارج مرزها می روند؛ یعنی در حال تبدیل شدن به برخی کشورهای منطقه که صادرات کارگر دارند ، هستیم. چون اکنون کارگران افغانستانی و عراقی توان خرید مثلا فرش ماشینی ایرانی را دارند اما این قدرت خرید برای کارگران ایرانی، دیگر وجود ندارد.
سلطانی با تاکید بر اینکه تبعات و خساراتی که مردم از شوک ارزی به دوش می کشند بسیار زیاد است، گفت: با این شرایط می بینیم که دولت ارز نیمایی را نیز افزایش داده و به این افزایش قیمت ارز، مشروعیت می بخشد.
میانگین زمان خانه دار شدن مردم به 65 سال رسیده
متاسفانه در اثر افزایش نرخ دلار، دارای بالاترین شکاف بین درآمد و قدرت خرید مسکن شده ایم. ما محاسبه کردیم در 30 سال گذشته، به طور میانگین 25 سال طول می کشید تا مردم صاحب خانه شوند و اکنون این عدد به 65 سال رسیده است یعنی اگر کسی از بیست سالگی هم کار کند هیچ وقت نمی تواند خانه بخرد!
نرخ ارز در تاریخ ایران چگونه بوده؟ / افزایش نرخ ارز طی 3 سال 3 برابر دو قرن!
این تحلیل گر اقتصادی همچنین درباره سابقه افزایش نرخ ارز در دوره های مختلف، به جی پلاس گفت: دقت کنید! می گویند انتظارت تورمی وجود دارد، آیا واقعا انتظارات تورمی باعث می شود نرخ ارز 8 برابر شود؟!
از دوره صفویه تا دوره قاجاریه دو قرن زمان طی شده که در این مدت ارزش پول ایران یک سوم شد و این در حالی است که در آن زمان افاغنه ایران را اشغال کردند؛ زلزله رخ داد، جنگ با عثمانی ها شکل گرفت و هزاران مصیبت بر کشور نازل شد. در دوره قاجار نرخ ارز 6 تا 7 برابر افزایش یافت؛ در دوره پهلوی که ایران اشغال شد، یک شاه عوض شد و یک شاه هم فرار کرد، نرخ ارز 6 برابر افزایش پیدا کرد که بخش مهمی از آن هم به خاطر مداخله خارجی ها بود برای اینکه در دوره جنگ جهانی بود و می خواستند بدهی های خود را با پول کمتری پرداخت کنند. در زمانی که نفت ملی شد در پیک افزایش قیمت ارز، پول ملی 1.5 برابر کاهش پیدا می کند؛ انقلاب که شد نرخ ارز 2 برابر می شود؛ در 8 سال جنگ نرخ ارز 5 برابر و در بیست ساله منتهی به سال 97 نرخ ارز 7 برابر شد؛ ولی اکنون می بینیم تنها در سه سال اخیر قیمت ارز 8 برابر می شود! این کشور اشغال نظامی که نشده تا چنین اتفاقی رخ دهد!
وی افزود: می گویند ما در تنگنای ارزی هستیم و درآمد ما از 100 میلیارد دلار به سی میلیارد دلار رسیده اما شما بدانید که نیاز ارزی کشور هم نصف و شاید حتی یک سوم شده است؛ چون مردم قدرت مصرف ندارند و اگر طبق قاعده عرضه و تقاضا هم به موضوع بنگریم باید نرخ ارز 4 یا پنج برابر شود نه 8 برابر!
رانت عجیب بانک های خصوصی و بنگاه های خصولتی از بیت المال!
سلطانی درباره رانت بانک های خصوصی و بنگاه های خصولتی از بیت المال، به خبرنگار جی پلاس گفت: دولت باید فکر این روزها را می کرد و اگر فکری نکرده اشتباه کرده است و مسئله این است که در شرایط تحریم چرا بانک های خصوصی و بنگاه های خصولتی باید این حجم عظیم از رانت را بگیرند؟! و مردم غارت شوند. سوال خیلی ها این است چرا باید کسانی باشند که از رانت منابع استفاده کنند و آب، برق و سنگ معدن و ... را به قیمت پایین بخرند؟! تولید کننده رانتی فولاد ما به ازای هر کیلو وات ساعت برق، نیم سنت هم نمی دهد و همه چیز برایشان مفت شده است اما از طرف دیگر محصولات خود را به نرخ دلار نیمایی یا آزاد می فروشند که قطعا می توانیم روی این فرآیند نام " غارت کردن اموال مردم را بگذاریم! " طی 10 سال گذشته بعد از تحریم ها، رانت این بنگاه ها با صادرات نفت برابری می کند.
وی افزود: ما محاسبه کردیم از آبان سال گذشته تا کنون بیش از 20 هزار تومان بر قیمت ارز افزوده شده و بیش از 500 هزار میلیارد تومان رانت افزایش نرخ ارز نصیب بنگاه های اقتصادی صنعتی، معدنی وابسته و خصولتی شده است. آیا دولت می تواند نیمی از آن را بگیرد و همه کسری بودجه خود را تامین کند. چرا نمی شود؟! چون اقتصاد توسط یک سری بانک های خصوصی و بنگاه های خصولتی ایران در حالت غارت است!
سلطانی با بیان اینکه نسبت کسری بودجه دولت به GDP (تولید ناخالص داخلی) حدود شش یا هفت درصد است، گفت: این نسبت در آمریکا 15 درصد است یعنی کسری بودجه در کشور ما اصلا به اندازه کشورهای دیگر نیست. میزان تورم دارایی ها با تورم مصرف کننده متفاوت است و بسیار جلوتر رفته است. دولت باید از بنگاه های خصولتی و رانتی مالیات بگیرد و حداقل قیمت نفت گاز و سنگ معدن این بنگاه ها را افزایش دهد.
یک جابجایی ثروت به بهانه تحریم شکل گرفته!
سلطانی همچنین با اشاره به نامتعارف بودن نسبت های اقتصادی در ایران، تصریح کرد: GDP ایران نهایتا بیست درصد در این دو سه سال منقبض شده است اما سفره مردم نصف شده است؛ پس بقیه آن کجا رفته است؟! متاسفانه یک جابجایی ثروت به بهانه تحریم ها شکل گرفته است. انگار تحریم ها صورت می گیرد که ملت ایران توسط یک مشت آدم وابسته به قدرت غارت شوند.
وی با اشاره به اینکه نقدینگی کشور به 90 میلیارد کاهش پیدا کرده است، به جی پلاس گفت: سه سال پیش این رقم 400 میلیارد دلار بوده و این یعنی دلار متناسب با بی ارزش شدن نقدینگی کشور، رشد داشته است؛ بنابراین هر طور بخواهیم به رابطه نرخ تورم و ارز نگاه کنیم نرخ ارز الان باید 10 هزار تومان باشد نه 28 هزار تومان !
این نرخ دلار، توان مصرف ندارد
احسان سلطانی خاطر نشان کرد: در آمد عامه ایرانیان به غیر از عده ای که در رانت ها و فساد ها منتفع هستند، حداکثر دو برابر شده اما دلار 8 برابر شده است. الان خیلی از مردم نمی توانند وسایل ضروری خود را در صورت خرابی حتی تعمیر کنند و این یعنی توان مصرفی برای دلار وجود ندارد.
این خیلی بد است که اقتصاد یک کشور بزرگِ تاریخی مثل ایران را به یک آدمی چون ترامپ گره بزنند که با یک عطسه او دو هزار تومان نرخ ارز جاجا شود! این مسئولین از بانک مرکزی گرفته تا تمام کسانی در هر رده ای که نسبت به این وضع مسئولیت دارند، اگر نمی توانند این اوضاع بحرانی رو درست کنند، باید استعفا دهند و کنار بکشند.
تحریم شدیم که مردم به مصیبت کشیده شوند و عده ای به پول های کلان برسند؟!
احسان سلطانی با اذعان به اینکه بایستی سریع تر راه چاره ای برای حل بحران کنونی اندیشید، به خبرنگار جی پلاس گفت: بنده همین جا می گویم (بغض او ترکید و به گریه افتاد!) ما به تنگ آمده ایم. برای چه تحریم شده ایم؟ ما تحریم شدیم که مردم ما به مصیبت کشیده شوند و عده ای به پول های کلان برسند؟! از بزرگان نظام می خواهم وارد عمل شوند؛ مردم چه گناهی کرده اند؟ مردم دارند زیر این وضع اقتصادی له می شوند! این قدر قیمت ها غیرواقعی بالا رفته که خانواده هایی که سه نسل ثروتمند بوده اند برخی مایحتاج کالایی خود را نمی خرند چرا که فکر می کنند زور است. واقعا چقدر مصرف کننده کالا الان در کشور وجود دارد؟!
نماینده های مجلس طرحی تدوین کرده اند برای پرداخت چند ده هزار تومان کمک هزینه معیشتی که توهین آمیز است. می خواهند بگویند به مردم دو - سه دلار یارانه داده اند؟!
دولت نمی تواند یا نمی خواهد کاری کند؟!
سلطانی نقش دخالت دولت در دستکاری نرخ ارز را از مهمترین علل موثر در بحرانی تر شدن وضع کنونی خواند و مدعی شد: این رکودی که ایجاد شده نتیجه بازی مسخره ای است که راه انداخته اند و دلار را گران می کنند. اگر این دولت در همین حد درایت و کفایت نداشته که این روزها را پیش بینی نکرده است استعفا دهد. من اعتقاد دارم دولت بیش از اینکه نمی تواند کاری کند، نمی خواهد کاری بکند! اگر دولت دست از مداخله در نرخ دلار بردارد، آینده روشن است.
قیمت دلار فرو می ریزد؟
این تحلیلگر اقتصاد کلان تاکید کرد: قطعا این حباب ها در بازار ارز تخلیه خواهد شد و فرو خواهد ریخت چون با مداخله دستوری "بیش ارزنده نمایی" شده اند. همین اتفاق در آبان سال 97 و در خرداد 98 هم رخداد و این سیکل سومی است که بانک مرکزی اعمال کرده و در تمامی این موارد بهانه شان این است که دولت پول ندارد. ما محاسبه کردیم سهم 80 درصد از مردم در تولید ناخالص داخلی کمتر از 20 درصد است اما بر اساس آمارهای ملی با قاطعیت ادعا می کنم بیش از 25 درصد از درآمد اقتصادی به صورت کالا از کشور خارج شده یا در انبارها پنهان شده است!
شاخص بورس ایران، دو - سه برابر نرخ واقعی است!
احسان سلطانی با تاکید بر اینکه شاخص بورس هم اکنون دو - سه برابر ارزش واقعی آن است، در این باره به خبرنگار جی پلاس گفت: یکی از دلایل بالا نگه داشتن نرخ ارز این است که سهام های خود را در جیب ملت فرو کنند. ارزش شاخص بورس آمریکا که نیمی از ارزش بورس جهان در آن مستقر است، 1.5 برابر جی دی پی این کشور است و این رقم برای بورس ایران حدود نیم برابر بوده اما اکنون این رقم به سه برابر رسیده است!
مسکن چاره ای جزء ارزان شدن ندارد
سلطانی با بیان اینکه وضع کنونی نمی تواند به این شکل پایدار بماند، از فرو ریختن قیمت ها گفت و اظهار کرد: معتقدم در آینده چند روند رخ خواهد داد و به ترتیب پتانسیل تخلیه حباب در بازارهای زیر رخ خواهد داد به این صورت که اول حباب بورس تخلیه خواهد شد؛ سپس نوبت حباب قیمت دلار و کالاهای دلاری است، سوم در بازار مسکن و چهارم تا یک حدی نرخ زمین نیز کاهش خواهد یافت.
