شوک جدید بورسی در راه است؟

جی پلاس،‌ در ابتدای انعقاد برجام شاهد بودیم که با امید به گشایش در اقتصاد کشور انتظار ایجاد یک رشد اقتصادی وجود داشت و با بهبود وضعیت اقتصاد امید می‌رفت که نرخ دلار نوسانات زیادی نداشته باشد و نهایتا به اندازه تورم داخلی کشور رشد پیدا کند.

دنیای اقتصاد نوشت؛‌ این انتظارات اثر خود را بر بورس نیز گذاشت و البته با یک بیش واکنشی نیز در بین اهالی بازار سرمایه مواجه شد. به گونه‌ای که ابتدا در برخی شرکت‌هایی که گمان می‌رفت بیشترین تاثیر مثبت را از برجام خواهند گرفت، با افزایش قیمت مواجه بودیم. اما پس از آنکه مشخص شد که اثر گشایش‌های برجامی به سرعت در سود شرکت‌ها نمایان نخواهد شد و موانع حل نشده دیگری همچون FATF و امکان استفاده از سوئیفت همچنان پابرجا هستند، فعالان بازار تحلیل‌های خود از سود شرکت‌ها را اصلاح کردند و بازار سرمایه با یک روند نزولی همراه شد. پس از آن با خروج امریکا از برجام نیز انتظارات تورمی و افزایش نرخ دلار در بین فعالان بازار وجود داشت که منجر شد به اینکه قیمت سهام شرکت‌ها نیز متعاقب سایر دارایی‌ها با رشد همراه شود. نکته مهم اینکه با وجود منفی شدن نرخ رشد حقیقی اقتصاد در دوران خروج امریکا از برجام اما با توجه به اینکه نرخ رشد اقتصادی اسمی که تورم نیز در دل آن وجود دارد بر بازار سرمایه موثر است، در بازار سرمایه با افزایش قیمت‌ها در نتیجه انتظارات از تورم بالا و افزایش نرخ دلار مواجه بودیم. این بار نیز بازار از بیش‌واکنشی در امان نبود و رشد قیمت بسیاری از سهم‌ها با درآمد و سود آنها همخوانی نداشت و در ادامه راه بازار سرمایه با اصلاح قیمت‌ها مواجه شد.

اکنون نیز مسئله اصلی مدنظر فعالان بازار سرمایه از انتخابات آتی امریکا تصمیم برنده انتخابات در مورد برجام است. آیا رئیس‌جمهور بعدی امریکا به برجام بازخواهد گشت؟ آیا دوره‌ای از مذاکرات برای یک توافق جدید شروع خواهد شد؟ یا کلا هیچ نوع توافقی صورت نخواهد گرفت؟

براساس دیدگاه هر کدام از نامزدهای اصلی انتخابات امریکا در مورد توافق با ایران می‌توان به سوالات پاسخ داد؛ در حالت اول اگر فرض کنیم که ریاست‌جمهوری ترامپ ادامه خواهد یافت، باید به آخرین اظهارنظرهای او در مورد ایران توجه کنیم. ترامپ هیچ‌گاه تمایلی به بازگشت به برجام نشان نداده است، اما اخیرا چند بار اشاره کرده که پس از انتخابات توافق سریعی با ایران خواهد داشت. رفتار گذشته ترامپ نشان می‌دهد که اظهارنظرهای او بسته به شرایط تغییر می‌کند. در دوره قبل از انتخابات قطعا رسیدن به یک توافق جدید با ایران در انتخابات به او کمک خواهد کرد. اما باتوجه به اینکه پاسخ ایران به این پیشنهاد همواره تاکید به بازگشت به برجام بوده، ترامپ دوباره نظر خود را عوض کرده است. همچنین از یکسو عنوان می‌کند که پس از پیروزی در انتخابات، اگر هم توافقی بخواهد باشد بسیار سختگیرانه‌تر خواهد بود. از طرفی وی استراتژی خود را در خاورمیانه به توافقات صلح بین اعراب و اسرائیل متمرکز کرده است تا از آن به‌عنوان نشانه موفقیت سیاست‌های خود در خاورمیانه در انتخابات استفاده کند. بنابراین در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات گزینه بازگشت به برجام از سوی وی وجود نخواهد داشت و با توجه به تاکید مقامات جمهوری اسلامی مبنی بر اینکه تنها در چارچوب برجام حاضر به گفت‌وگو با امریکا هستند، گزینه رسیدن به یک توافق جدید نیز محتمل نخواهد بود.

 بر این اساس به‌نظر می‌رسد که در این صورت انتظارات از تورم و نرخ دلار دوباره افزایشی خواهد بود و امکان افزایش قیمت انواع دارایی‌ها و به تبع آن قیمت سهم شرکت‌ها وجود دارد؛ اما با توجه به اینکه معمولا دوره‌های بیش‌واکنشی در ادامه با یک دوره کم‌واکنشی مواجه خواهند بود و این دو دوره در کنار هم یک چرخه را تشکیل می‌دهند. بر این اساس احتمالا شدت افزایش قیمت‌ها در دوران پس از پیروزی ترامپ به‌شدت دوره قبل نخواهد بود و سرمایه‌گذاران در پیش‌بینی‌های خود محتاطانه‌تر عمل خواهند کرد.

در صورت پیروزی بایدن برای دانستن نظر وی در مورد برجام بهتر است به مقاله وی در سی.ان‌.ان با عنوان «راه هوشمندانه‌تری برای فشار به ایران وجود دارد» مراجعه کنیم. بایدن در این مقاله عنوان می‌کند که به برجام باز خواهد گشت، اما از برجام برای کنترل دقیق‌تر ایران با همراهی پنج کشور دیگر طرف برجام استفاده خواهد کرد و در کنار آن تحریم‌های هدفمند علیه ایران در سایر زمینه‌ها را شدت خواهد بخشید. براین اساس فضای بازگشت امریکا به برجام بدبینانه‌تر از دوران قبلی حضور امریکا در برجام خواهد بود و امیدها به گشایش اقتصادی براساس برجام کمتر از قبل است. این امر موجب خواهد شد که انتظار از کاهش نرخ دلار و بهبود وضعیت اقتصادی به اندازه دوران قبلی حضور امریکا در برجام نباشد و کاهش قیمت‌ها در بورس نیز محدود خواهد بود.