قرار است پرداخت یارانه دستمزد در برخی استان‌های محروم، مشوقی برای اشتغال‌زایی باشد اما آیا این طرح می‌تواند بیکاری و مشکلات کارفرمایان را کاهش دهد؟!
جی پلاس، طرحِ «پرداخت یارانه دستمزد»، طرحی‌ست که قرار است برای کارفرمایان مشوق و انگیزه به وجود بیاورد تا نیروهای جدید را استخدام کنند. در این طرح دولت ۳۰ درصد دستمزد کارگرانِ «اشتغال-اولی» را به عنوان یارانه دستمزد به کارفرمایان می‌پردازد.
ایلنا نوشت، در واقع، یارانه دستمزد، وجهی است که توسط دولت به صورت ماهانه بابت بخشی از دستمزد نیروی کار شغل اولی زیر ۳۵ سال به کارفرما پرداخت و منابع این طرح از محل منابع پیش‌بینی شده اشتغال در قانون بودجه سنواتی، کمکهای مردمی و منابع ناشی از اجرای هدفمندی یارانه‌ها تامین می‌شود.
مشخصات طرح
عیسی منصوری، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، جامعه هدف طرح پرداخت یارانه دستمزد را، جوانان بیکار جویای کار شغل اولی در مناطق محروم و کم برخوردار از اشتغال و همچنین بنگاه‌های اقتصادی رسمی فعال در شهرستان‌های کم برخوردار از اشتغال در کشور عنوان کرد و گفت: این طرح به عنوان ابزار تشویقی برای جذب نیروی کار جدید توسط کارفرمایان بخش خصوصی و تعاونی در استان‌های کم‌برخوردار شامل ایلام، کردستان، چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان و کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۳۹۸ عملیاتی شد و انتظار می‌رود سازمان برنامه و بودجه، منابع کافی برای اجرای فاز دوم این طرح در ۱۶استان مرزی در سال ۹۹ فراهم آورد. ایجاد ۶ هزار و ۷۵۲ فرصت شغلی در استان‌های هدف طرح پرداخت یارانه دستمزد طی یکسال اجرا از سال ۹۸تاکنون، نشان دهنده میزان اثربخشی برنامه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در قالب سیاست‌های فعال بازار کار است.
اما آیا این طرح می‌تواند مشکلات بسیار بنگاه‌های کوچک را برطرف سازد یا قدمی در جهت کاهش نرخ بیکاری در استان‌های محروم بردارد؟
علاالدین ازوجی؛ مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و توسعه اشتغال وزارت کار نیز درباره طرح یارانه دستمزد می‌گوید: این طرح تا سال گذشته در ۸ استان و امسال در ۱۶ استان در حال انجام است. ۸ استان محروم و کم‌برخوردار و ۸ استان مرزی نیز به آن اضافه شده است. طرح یارانه دستمزد یکی از برنامه‌ها و سیاست‌های دولت در حوزه اشتغال در شرایط بحران اقتصادی است،این طرح اکنون در کشور در حال اجراست و به کارآفرینانی که شغل اولی که عمدتاً فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند را جذب کنند ۳۰ درصد یارانه دستمزد می‌دهد. یارانه دستمزد تجربه اول کشور است.
ازوجی بیان کرد: سال ۹۸ بر اساس منابع ایجاد ۵ هزار شغل را پیش‌بینی می‌کردیم که تا پایان سال تعداد اشتغال جدید از این طرح به ۶ هزار نفر رسید. برای سال ۹۹ و سال ۱۴۰۰، پیش‌بینی‌ها این است که حدود ۱۶هزار شغل اولی با یارانه دستمزد ایجاد شود. منابعی که برای این طرح در سال ۹۹ در نظر گرفته شده است حدود ۳۲ میلیاردتومان منابع داده شده است.
نواقص طرح
این طرح در چیدمان کلی خود نواقص و جاهای خالی بسیار دارد؛ اولاً مشخص نیست که پرداخت یارانه دستمزد قرار است به کدام دسته از کارفرمایان پرداخت شود؛ کارفرمایان مثلاً در استان‌های محروم برای ثبت نام در این طرح چه مراحلی را باید طی کنند و عملاً کجا باید ثبت نام کنند؛ جای خالی بعدی، مربوط به سطح پوشش طرح است؛ سال ۹۹ به نیمه رسیده و در حال ورود به نیمه دوم این سال هستیم؛ چرا مشخص نمی‌کنند در شش ماه سپری شده از سال، به چند صد یا چند هزار کارفرما در استان‌های محروم یارانه دستمزد پرداخت شده است و این کارفرمایان در کدام بخش‌های اقتصاد اشتغال دارند؛ البته این نقص، یکی از نقایص مشترک همه طرح‌های اقتصادی است؛ معمولاً مشخصات و قابلیت‌های یک طرح در رسانه‌ها اعلام می‌شود اما اینکه این طرح تا چه اندازه اجرایی شده و سطح پوشش آن چقدر است، هرگز مشخص نمی‌شود. مساله بعدی مربوط به اعتبار طرح است؛ آیا ۳۲ میلیارد تومان برای کارآفرینیِ پنهان و پرداخت ۳۰ درصد دستمزد اشتغال اولی‌ها به کارفرمایان در ۱۶ استان کشور کافی است؟!
در واقع اگر اعتبار طرح یعنی ۳۲ میلیارد تومان را به تعداد استان‌های مشمول تقسیم کنیم، به هر استان فقط ۲ میلیارد تومان اعتبار می‌رسد؛ یعنی این طرح در نهایت فقط ۲ میلیارد تومان برای هر استان آورده مالی دارد؛ آیا با ۲ میلیارد تومان می‌توان از اشتغال در استان محرومی مثل سیستان و بلوچستان یا مثلاً کرمانشاه حمایت کرد؛ آیا با ۲ میلیارد تومان می‌توان ۳۰ درصد دستمزد کارگرانِ اشتغال اولی را به کارفرمایان پرداخت؟!
اجرایی شدن این طرح با این مختصات و قابلیت‌هایی که دارد، پر از ابهام و چالش است اما برای درک بهتر نیازمندی‌های کارفرمایان در استان‌های محروم به سراغ یک کارفرما در سیستان و بلوچستان رفتیم که در همین فروردین ماه ۹۹ مجبور شده حدود ۲۰ کارگر خود را به بیمه بیکاری معرفی کند و درهای دفتر بیمه خود را تخته نماید.
درد دل‌های یک کارفرما
این کارفرما با تاکید بر اینکه در سال گذشته، مشکلات بسیاری داشتیم و کسی از ما حمایت نکرد؛ می‌گوید: نه تنها به ما یارانه دستمزد ندادند و ما را به حال خودمان رها کردند؛ بلکه هیچ تخفیفی در بدهی‌های دولت قائل نشدند؛ مشکل منِ کارفرما دستمزد کارگر نبود؛ مشکل من بدهی‌های بانکی و از آن بالاتر مالیات بود؛ چند صد میلیون تومان مالیات بر ارزش افزوده، دمار از روزگار ما درآورد و مجبور شدیم درها را تخته کنیم.
این کارفرما که دفتر خود را در یکی از خیابان‌های مرکزی زاهدان بسته، معتقد است؛ دولت اگر قصد حمایت از کارفرمایان در معرض خطر و اشتغال در استان‌های محروم را دارد، به جای چنین طرح‌هایی، آب و برق و مالیات و باقی بدهی‌های کارفرمایان به نهادهای دولتی را ببخشد.
او ادامه می‌دهد: اگر این بدهی‌ها را حداقل در استان‌های محروم و لااقل برای کارفرمایان کارگاه‌های کوچک ببخشند، دیگر نیازی به طرح یارانه دستمزد نیست؛ خود بنگاه‌ها می‌توانند به راحتی سر پا بایستند؛ ما که یک شرکت خدماتی بودیم و نیاز به مواد اولیه و تجهیزات و دستگاه‌ها نداشتیم، در این بحران اقتصادی نتوانستیم سر پا بمانیم؛ وای به حال بنگاه‌ها و کارخانه‌هایی که در این وانفسا بخواهند مواد اولیه را با ارز نیمایی بخرند یا از خارج دستگاه وارد کنند! دولت واقعاً باید به میدان بیاید و از تولید حمایت واقعی کند.
در شرایطی که تعطیلی در کمین بسیاری از بنگاه‌های کشور است و بدهی‌های انباشته، کارفرمایان به خصوص کارفرمایان کوچک را به ستوه آورده، به نظر نمی‌رسد از طرح یارانه دستمزد با این چیدمان ناقص آن کار چندانی بربیاید.
در بهار ۹۸، «علیم یارمحمدی» نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی از نرخ بیکاری ۴۰ تا ۶۰ درصدی در سیستان و بلوچستان خبر داد؛ طرح یارانه دستمزد با ۲ میلیارد تومان اعتبار برای هر استان، آیا واقعاً می‌تواند در کاهش نرخ سرسام‌آور بیکاری در این استان مرحوم موثر باشد یا لااقل فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها در سیستان و بلوچستان را از بلاتکلیفی و سرگردانی نجات دهد؟!
