مسلم است که نظام آموزش و پرورش ایران برای به روز شدن و افزایش بهره‌وری آموزشی، به معلمان باانگیزه نیاز دارد؛ معلمی که می‌بیند طرح‌های انگیزشی مانند رتبهبندی، پاسخگوی هجوم تورم به سفره‌اش نیست، نمی‌تواند فرد موثری در ارتقای سیستم آموزشی کشور باشد.
جی پلاس، از زمان ابلاغ «شیوه‌نامه اجرایی نظام رتبهبندی معلمان» در دی ماه سال ۹۸، حدود ۹ ماه می‌گذرد. در این مدت، فعالان صنفی از شیوه اجرای رتبهبندی جدید و ناهماهنگی آن با مشکلات معیشتی معلمان، گاه به تندی و گاه با ملایمت انتقاد کرده‌اند؛ کار به جایی رسید که «محمد باقر نوبخت» رئیس سازمان برنامه و بودجه، با اشاره به سابقه حضور خود در مدارس به عنوان معلم حق التدریس و... از منتقدان خواست که در نقد عملکرد دولت، جانب انصاف را نگاه دارند؛ هرچند فعالان صنفی همچنان بر غیرپاسخگو بودن طرح جدید پافشاری دارند و نحوه اجرای آن را در تضاد با واقعیت‌های معیشتی زندگی خود می‌شمارند.
ایلنا نوشت؛ در ۶ ماه دوم سال ۹۸، یعنی از زمان آغاز اجرای رسمی طرح جدید، ۲۲۰۰ میلیارد تومان از سوی سازمان برنامه و بودجه به این منظور اختصاص یافت. بر اساس اعلام «علی الهیار ترکمن» معاون برنامه ریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش، برای سال ۹۹ هم حدود ۸ هزار میلیارد تومان، به این منظور اختصاص یافت؛ یعنی چیزی حدود ۶۶۶ میلیارد تومان در هر ماه؛ در حالی که برای اجرای رتبهبندی در ۶ ماه دوم سال ۹۸، برای هر ماه تنها حدود ۱۸۳ میلیارد تومان اختصاص یافته بود. به هر شکل معلمان نسبت به کیفیت اجرای رتبهبندی در نیمه دوم سال ۹۸ و سال جاری اعتراض دارند.
بهمن ماه سال گذشته «فرهاد فلاحتی» عضو سابق کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، اعتراض معیشتی معلمان را منعکس کرد و گفت: «چیزی که در حال حاضر آموزش و پرورش در حال اجرای آن است، به هیچ عنوان رتبهبندی فرهنگیان نیست. بارها درباره نحوه اجرای رتبهبندی فرهنگیان در کمیسیون آموزش و نشست‌های تخصصی بحث و بررسی صورت گرفته ولی آموزش و پرورش به بحث‌های کارشناسی اعتنایی نداشته و آنچه مدنظر داشته را اجرایی کرده است.» وی رتبهبندی معلمان را «اصلاح احکام» توصیف کرد و تاکید داشت که این طرح به ۱۲ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.
کسری بودجه نظام رتبهبندی معلمان
با توجه به اینکه وزارت آموزش و پروش بودجه رتبهبندی در سال ۹۹، را حدود ۸ هزار میلیارد تومان عنوان کرده است، به نظر می‌رسد، که این طرح برای کمی اجرای بهتر، با حدود ۵ هزار میلیارد تومان کسری بودجه مواجه است. در همین حال فعالان صنفی، رتبهبندی جدید را کاریکاتور طرح‌های قبلی می‌دانند و آن را خالی از اصالت توصیف می‌کنند؛ حتی سال گذشته رئیس سازمان برنامه و بودجه بخشی از گلایه معلمان را پذیرفت: «رتبهبندی معلمان که از مهر سال ۹۸ اجرا شد در ۵ ماه نخست یعنی از مهر تا بهمن مورد رضایت بود؛ اما در اسفندماه به دلیل همزمانی اجرای رتبهبندی و امتیازات فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری اشکالاتی به وجود آورد که موجب نارضایتی فرهنگیان شد.»
البته این طرح با اصلاحاتی عجین شد. نوبخت در این مورد، گفت: «نظام رتبهبندی با مرمت و اصلاحی که در چارچوب قانون صورت گرفت از اول فروردین ۹۹ لازم الاجرا است و تمام معلمان در ۵ رتبه مقدماتی، پایه، ارشد، خبره و عالی از آن بهره می‌برند.» به هر ترتیب رتبهبندی با کسری بودجه به اجرا درآمد و تا این لحظه انتظارات معلمان را برآورده نکرده است؛ نوبخت هم که از ابتدا متوجه نارضایتی‌ها شده بود با ارسال پیامی در توییتر با وزارت آموزش و پرورش اتمام حجت کرد: «با ابزار مجدد قدرشناسی خود نسبت به معلمان عزیز، برای ترمیم رتبهبندی معلمان آنچه را که در محدوده اختیاراتم بود و قولی که برای پیگیری و اجرای آن داده بودم، انجام دادم اما مسوولان مستقیم اجرای آن نظر دیگری دارند. به هر صورت از این پس موضوع رتبهبندی از اختیارات و توان من خارج است».
رضایت وزارت آموزش و پرورش
در همین حال که معلمان از افزایشِ ناچیزی، به حقوق خود از بابت اجرای رتبهبندی، ناراضی هستند، مسئولان وزارت آموزش و پرورش مدعی‌اند که با اعمال افزایش ۵۰ درصدی امتیازات فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری، اجرای رتبهبندی و افزایش حقوق سالیانه، در مجموع بین ۱۵ تا ۵۰ درصد به حقوق معلمان اضافه شده است. آنها حتی نسبت به جلب رضایت معلمان ابراز امیدواری کرده‌اند: با این کار موجبات رضایت آنها را فراهم شده است.
هرچند اعتقاد جامعه فرهنگیان بر این است که سقف هزینه‌های زندگی بلندتر شده است و میانگین حقوق ۳ میلیون تومان در سال ۹۹ به هیچ وجه پاسخگوی هزینه‌های زندگی نیست. برای نمونه، بر مبنای اعلام «مرکز آمار ایران» در سال ۹۸ میانگین هزینه‌های زندگی در تهران، حدود ۶ میلیون و ۶۰ هزار تومان بود. سال گذشته این رقم در شهرستان‌ها به طور متوسط ۳ تا ۴ میلیون تومان بود و قاعدتا با توجه به پایداری تورم بالای ۳۰ درصد، در سال جاری سقف هزینه‌های زندگی بلندتر هم شده است. بنابراین معلمان تاکید دارند که نمی‌توانند به حقوق به طور متوسط ۳ میلیون تومانی خود ببالند.
اعتراض فرهنگیان بازنشسته
در این شرایط گروهی هم وجود دارند که با وجود محق بودن، از دسترسی به آرزوی رتبهبندی نیم بند هم محروم مانده‌اند. اینها معلمانی هستند که بر مبنای احکامشان از اول مهر سال ۹۸، بازنشسته شدهاند؛ اما به ادعای آنها به دلیل اینکه دولت شروع رتبه بندی معلمان را از تاریخ دوم مهر ماه در نظر گرفته است، مشمول رتبهبندی شناخته نمی‌شوند. به گفته این گروه از فرهنگیان بازنشسته، قرار بود که رتبهبندی از ابتدای ۹۸ اجرا شود؛ اما با تصمیم به اجرای آن از نیمه دوم سال، و البته اجرای آن از ۲ مهر به جای ۱ مهر، حدود ۲ هزار نفر از قطار جا ماندند.
اختلاف ۲۰ میلیون تومانی در پاداش بازنشستگی
این گروه هفته گذشته مقابل وزارت آموزش و پرورش تجمع صنفی مسالمت‌آمیزی را برگزار کردند. در حاشیه این اعتراض، نمایندگان بازنشستگان سال ۹۸، با معاون وزیر ملاقاتی داشتند و به ادعای خود همراهی وی را دریافت کردند. یک نفر از فرهنگیان بازنشسته، که در این تجمع حاضر بود، به ایلنا، گفت:«به نظر می‌رسد که اجرای رتبهبندی از نیمه دوم سال با هدف کاستن از مصارف بودجه‌ای انجام شده باشد. جالب اینجاست، پاداش بازنشستگی آن دسته از افراد، که پس از اول مهر ماه با دریافت رتبهبندی در احکامشان بازنشسته شدهاند، به طور متوسط ۲۰ میلیون تومان بیشتر است. در این شرایط اقتصادی، حتی ۱ میلیون تومان پاداش بیشتر هم فرصتی است مغتنم، که از آن چشم پوشی نمی‌کنیم. به همین جهت در این تجمع خواستار اختصاص بودجه بیشتر برای پوشش این حدود ۲ هزار نفر در رتبهبندی شدیم. از سازمان برنامه و بودجه انتظار داریم که در هماهنگی با مطالبات صنفی این گروه از فرهنگیان بازنشسته عمل کند و اجازه ندهد که اجرای دیرهنگام رتبهبندی معلمان، بر معیشت گروهی تاثیر بگذارد؛ به ویژه اینکه وزارت آموزش و پرورش در حال پرداخت پاداش‌های بازنشستگی است و از این طریق سریعتر می‌توانیم به حق ترسیم شده برای خود در رتبهبندی دست یابیم.»
این بازنشسته وزارت آموزش و پرورش با اشاره به جلسه‌ای که میان نمایندگانشان با معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش برگزار شد، گفت: «قرار بر این شد که این جلسات به صورت مستمر میان نمایندگان بازنشستگان با آقایان «علی الهیار ترکمن» معاون وزیر آموزش و پرورش و آقای «قاسم احمدی لاشکی» معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آموزش و پرورش برگزار شود تا موضوع در هیات دولت طرح شود. اینگونه، سازمان برنامه و بودجه مشکل تامین اعتبار را برای رتبهبندی برطرف می‌کند. امروز گروهی از بازنشستگان از دولت می‌خواهند که هرچه سریعتر برای احقاق حقوق آنها آستین بالا بزند و اجازه ندهد که تاریخ اجرای رتبهبندی توان معیشتی حدود ۲ هزار را از خود متاثر کند و آنها را در تنگنا قرار دهد. این حداقل انتظاری است که می‌توان از دولت داشت. با توجه به اینکه تعداد ما در قیاس با مشمولان زیاد به شمار نمی رود، اجرای رتبهبندی، هزینه‌های دولت را چندان زیاد نمی‌کند.»
انکار وزارت آموزش و پرورش
با این حال این معلم بازنشسته یادآوری می‌کند که ادارات آموزش و پرورش برخی از استان‌ها، به جهت همراهی با معلمان بازنشسته تاریخ بازنشستگی آنها را پس از اول مهر درج کردند تا در حق آنها اجحاف نشود؛ اما سایر استان‌ها از انجام این کار خودداری ورزیدند. در همین حال که فرهنگیان بازنشسته اول مهر ماه ۹۸، می‌گویند که دولت دوم مهرماه را برای شروع اجرای رتبهبندی در نظر گرفته‌اند، مقام‌های وزارت آموزش و پرورش این موضوع را رد می‌کنند و مدعی هستند هر فردی که اول مهرماه ۹۸ شاغل بود، مشمول رتبهبندی شناخته شده است. هر فردی هم که اول مهر ماه ۹۸ بازنشسته بود، مشمول نیست.
آنچه مشخص است، محروم ماندن گروهی است که اول مهر ماه یعنی درست در آغاز سال تحصیلی بازنشسته شدهاند. با تمام این اوصاف، رتبهبندی وعده بر زمین مانده‌ای بود که در سال‌های پایانی عمر دولت دوازدهم با نواقص فراوان و ایجاد دل‌خوری میان سازمان برنامه و بودجه با وزارت آموزش و پرورش اجرایی شد.
مسلم است که نظام آموزش و پرورش ایران برای به روز شدن و افزایش بهره‌وری آموزشی، به معلمان باانگیزه نیاز دارد؛ معلمی که می‌بیند طرح‌های انگیزشی مانند رتبهبندی، پاسخگوی هجوم تورم به سفره‌اش نیست، نمی‌تواند فرد موثری در ارتقای سیستم آموزشی کشور باشد.
