هشدار! سکته مغزی در کمین کودکان

جی پلاس، عارضه سکته مغزی از آن دست بیماری‌هایی است که وقتی نامش را می‌شنویم، تصویر مرد یا زنی سالخورده یا در آستانه سالمندی جلوی چشم ما نقش می‌بندد. گرچه خطر ابتلا به این عارضه با افزایش سن و کاهش تحرکات فرد افزایش پیدا می‌کند، اما براساس گزارش‌های بیمارستان‌ها آن‌قدر‌ها هم که ما فکر می‌کنیم مختص سنین بالا نیست و حتی در موارد نادر ممکن است کودکان و نوزادان را نیز با مشکلاتی روبه‌رو کند.

ابتلا به سکته مغزی در کودکان از عارضه‌های کمتر شایع مغز و اعصاب به‌شمار می‌رود، اما به دلیل اثری که در کیفیت زندگی کودک خواهد داشت، از جمله مواردی است که باید با دیدن علائم اولیه، به‌سرعت پیگیری شود. در گفتگو با دکتر غلامرضا زمانی، فوق‌تخصص بیماری‌های مغز و اعصاب کودکان، علل بروز سکته مغزی در کودکان و عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلای این عارضه در کودکان را بررسی می‌کنیم.

سکته‌های مغزی به طور کلی در دو دسته تقسیم‌بندی می‌شوند؛ سکته‌هایی که به دنبال ایجاد لخته خون در عروق مغزی ایجاد می‌شود و سکته‌هایی که بر اثر پارگی و خونریزی رگ‌های مغزی رخ می‌دهد. دکتر زمانی در این رابطه تصریح می‌کند: «از آنجا که سکته مغزی در کودکان رخدادی غیرشایع و تا حد زیادی نادر است، شناسایی نوع سکته مغزی می‌تواند به شناسایی علت اصلی وقوع سکته کمک کند.»

ردپای ناهنجاری‌های مادرزادی
دکتر زمانی در تشریح علل سکته‌های مغزی خونریزی‌دهنده در کودکان توضیح می‌دهد: «در مواردی که سکته مغزی به دنبال خونریزی از رگ‌های مغزی رخ داده باشد، معمولا علت اصلی، وجود ناهنجاری‌های شریانی-وریدی در ساختمان مغز است که می‌تواند منجر به پارگی رگ‌های مغزی شود. عمدتا این ناهنجاری‌ها مادرزادی هستند. همچنین ممکن است کودک اختلالی در فرآیند انعقاد خون داشته باشد که منجر به ایجاد خونریزی عروق مغزی شود. این اختلال معمولا به دنبال کمبود ویتامین‌هایی مانند ویتامین K یا برخی بیماری‌ها رخ می‌دهد.»

وی در ادامه تأکید می‌کند: «اما علت شایع‌تر در سکته مغزی کودکان، سکته بر اثر ایجاد لخته‌های خونی در مغز است که عمده آن‌ها ناشی از مشکلات قلبی مانند نارسایی و آریتمی قلبی در کودکان است. علاوه‌بر این برخی بیماری‌های متابولیک زمینه‌ای، بیماری‌های خونی مانند آنمی داسی‌شکل و دیگر بیماری‌هایی که کودک را مستعد به ایجاد لخته‌های خونی می‌کند، نیز می‌توانند در ایجاد سکته‌های مغزی کودکان نقش داشته باشد.» به گفته این متخصص مغز و اعصاب کودکان، در کنار این عوامل که عمده گزارش‌های سکته مغزی کودکان را به خود اختصاص می‌دهند، گاهی بروز برخی عفونت‌های سیستم مغز و اعصاب نیز می‌تواند موجب شکل‌گیری لخته‌های خونی در عروق مغزی کودکان شود.

کودکان مستعد باید تحت‌نظر باشند
دکتر زمانی تصریح می‌کند: «معمولا کودکانی که به بیماری‌های زمینه‌ای که خطر ابتلا به بروز سکته مغزی را افزایش می‌دهد، مبتلا هستند؛ دارو‌های مورد نیاز یا درمان‌های پیشگیرانه را دریافت می‌کنند و تحت نظارت پزشک خواهند بود. از سوی دیگر به خانواده این کودکان نیز آگاهی‌رسانی کافی درخصوص امکان بروز سکته مغزی و علائم آن داده می‌شود. اساسا سکته مغزی پدیده شایعی در میان کودکان نیست. در‌نتیجه صحبت‌های ما نباید منجر به ترس و نگرانی خانواده‌ها در رابطه با بروز چنین عارضه‌ای در کودکشان شود.» دکتر زمانی درخصوص ارتباط سکته مغزی در کودکان و سبک زندگی به جام‌جم می‌گوید: «در کودکان برخلاف بزرگسالان عمدتا سبک زندگی و رژیم‌غذایی مورد استفاده، به‌جز مواردی که کودک به بیماری‌های متابولیکی مانند کلسترول بالای ارثی مبتلاست و باید از رژیم‌های غذایی خاصی پیروی کند، نقشی در بروز سکته ندارد.»

عوارض سکته مغزی قابل بازیابی است
به گفته این فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودکان معمولا آسیب به نواحی کنترل حرکتی در مغز یکی از شایع‌ترین آسیب‌های حاصل از سکته مغزی در کودکان است که بسته به میزان آسیب می‌تواند منجر به احساس ضعف یا ناتوانی در حرکت اندام‌های بدن مانند دست، پا یا نیمی از بدن شود.

دکتر زمانی تصریح می‌کند: «در درمان کودکانی که دچار عارضه سکته مغزی می‌شوند، براساس میزان آسیب از روش‌های غیرتهاجمی مانند آنژیوگرافی عروق مغزی و در موارد شدیدتر جراحی باز برای ترمیم عروق خونی استفاده می‌شود که براساس میزان وسعت آسیب و ناحیه ایجاد آسیب عوارض سکته مغزی در کودکان متغیر خواهد بود. اما به‌طور کلی درصد بازیابی فعالیت‌های حرکتی با تمرینات توانبخشی در کودکان بسیار بالاتر از بزرگسالانی است که دچار سکته مغزی می‌شوند.

به‌ویژه در کودکان زیر سه سال مغز انعطاف‌پذیری کافی برای انتقال توانمندی به بخش دیگر را خواهد داشت و معمولا با عوارض دائمی کمتری مواجه می‌شویم.»

آیا سکته مغزی از عوارض کووید-۱۹ در کودکان به شمار می‌رود؟
دکتر زمانی در پاسخ به این پرسش توضیح می‌دهد: «در ماه‌های ابتدایی شیوع کووید-۱۹ که هنوز شناخت کافی از این بیماری و عوارض ناشی از آن وجود نداشت، با افزایش تعداد کودکان با علائم سکته مغزی خفیف بر اثر ایجاد لخته‌های خونی روبه‌رو شدیم که البته در آن زمان به دلیل این‌که هنوز تست‌های تشخیصی در کشور به وفور وجود نداشت، بسیاری از این بیماران به عنوان بیماران رسمی کووید-۱۹ ثبت نشده بودند. به‌تدریج از اوایل سال ۹۹ که دسترسی به تست‌های تشخیصی کووید-۱۹ افزایش یافت، این مشاهدات با بررسی تست کووید-۱۹ همراه شد و مشاهده کردیم مواردی از این کودکان که علائم سکته مغزی را نشان داده‌اند، مبتلا به کووید-۱۹ نیز هستند.»

وی درخصوص خطر ابتلا به این عارضه در میان کودکان مبتلا به کووید-۱۹ می‌افزاید: «در حال حاضر با توجه به افزایش شناخت و تجربه تیم‌های پزشکی نسبت به شش ماه قبل در برخورد با بیماران کووید-۱۹، آشنایی بیشتری درخصوص علائم غیرتنفسی این بیماری به وجود آمده و روش‌های درمانی براساس نیاز بیمار زودتر به کار گرفته می‌شود. گرچه بروز مشکلاتی مانند ایجاد لخته‌های خونی هم در بزرگسالان و هم کودکان مشاهده شده است، باید توجه داشته باشیم این عارضه، مشکل چندان شایعی در میان کودکان مبتلا به کرونا نیست و شاید در هر صد کودک مبتلا به کرونا چهار یا پنج مورد با چنین عوارضی روبه‌رو شوند که درصد بالایی از این کودکان نیز معمولا آن‌هایی بوده‌اند که بیماری‌های زمینه‌ای مستعدکننده داشته‌اند.»

دکتر زمانی در ادامه تأکید می‌کند: «با توجه به احتمال کم بروز این عارضه، خانواده‌ها نباید به محض ابتلای فرزندشان به کووید-۱۹ نگران بروز سکته مغزی یا سایر آسیب‌های مغزی باشند. براساس گزارش‌هایی که تا این لحظه داشته‌ایم بیشترین علائم کرونا در کودکان مربوط به علائم گوارشی و پس از آن علائم تنفسی است. با وجود این اگر کودک علائمی مانند ضعف حرکتی به‌ویژه در یک سمت بدن یا تشنج داشت باید فورا به پزشک متخصص ارجاع داده شود تا احتمال آسیب عروق مغزی بررسی شود.»