حال دریای خزر خوب نیست/ ساحل ایران آلوده ترین بخش خزر
ورودی های آب به دریای خزر کاهش یافته است که این امر موجب افزایش غلظت آلاینده ها شده است.
جی پلاس، دریای خزر به‌عنوان باقیمانده دو اقیانوس قدیمی به نام‌های پالئوتتیس و نئوتتیس روزهای سختی را تجربه می‌کند؛ ورود پساب‌های صنعتی، شهری، روستایی از همه سواحل و همچنین ورود آلاینده‌های اتمی و نفتی از سمت روسیه، قزاقستان و آذربایجان عرصه را برای این دریاچه کهن تنگ‌تر از همیشه کرده است.
گرمایش جهانی مزید بر علت شده، چرا که با آب شدن یخ دشت‌های سردسیر توندرا که روزگاری در آنها فقط خزه و گلسنگ رشد می‌کرد، حالا روسیه در این منطقه سیب‌زمینی کشت می‌کند. ده‌ها سد بر رودخانه ولگا، شریان حیاتی خزر، زده شده و روزبه‌روز وضعیت این دریا بدتر می‌شود.
ساحل ایران آلوده‌ترین بخش خزر
کاهش ورودی آب به دریا، افزایش غلظت آلاینده‌ها را در پی داشته است. اخیرا سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران پیشنهاد اجرای یک برنامه 10ساله برای نجات خزر به کشورهای همسایه داد تا خزر عاری از آلاینده‌ها شود. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست و به گفته احمد لاهیجان‌زاده، معاون محیط‌زیست دریایی آن سازمان، قرار است ۲۹مردادماه جلسه مجازی کارشناسان و درپی آن - اگر شرایط کرونا اجازه دهد - اجلاسCOP60 با حضور وزیران محیط‌زیست کشورهای حاشیه دریای خزر در باکو برگزار شود.
شیب دریای خزر به سمت سواحل ایران است، در نتیجه آلاینده‌های سایر کشورها کم‌کم سر از ایران در می‌آورند و زیست‌بوم‌های ایرانی این دریاچه را تخریب می‌کند. با این حال پسروی طبیعی و همیشگی آب دریای خزر نیز که در سال2019 حدود 13سانتیمتر نسبت به سال2018 عقب‌نشینی داشت، باعث آسیب به تالاب‌های ساحلی میانکاله، خلیج گرگان و انزلی شده است.
در ۲۵سال گذشته نیز میزان آب دریای خزر ۱۳۰سانتیمتر کمتر شده است. البته دلایل تخریب تالاب‌های خزری فقط محدود به پسروی آب دریای خزر نمی‌شود و عوامل داخلی سرعت تخریب را بیشتر از همیشه کرده است. حال قرار است با اجرای برنامه 5 و 7ساله این تالاب‌ها مانند دریاچه ارومیه احیا شوند.
حال ناخوش زیست‌بوم خزر
تخریب سواحل خزر، به‌معنای تخریب زیستگاه انواع پرندگان مهاجر و گونه‌های در معرض انقراض همچون فوک خزری و ماهیان خاویاری است. فوک‌ها بخشی از زندگی‌شان را در سواحل سپری می‌کنند و با عقب رفتن آب و به هم خوردن شرایط سواحل، بخشی از رسوبات غیرماسه‌ای به سطح زمین می‌آید.به‌گفته امیر شیرازی، مدیر مرکز حفاظت فوک خزری از آنجایی که فوک‌ها اصولا زمین‌های ماسه‌ای را برای استراحت انتخاب می‌کنند، دیگر به این سواحل باز نخواهند گشت.
او می‌گوید: دست‌اندازی بیش از حد به سواحل، باعث شده که هیچ جای بکر و امنی برای فوک‌ها در سواحل ایرانی خزر باقی نماند. حتی سواحلی مانند میانکاله و آشوراده که روزگاری خلوت بودند نیز به‌دلیل تردد زیاد گردشگر و صیاد برای فوک‌های خزری ناامن شده است. تخریب محیط‌زیست حوضه آبریز خزر، منجر به کاهش شدید جمعیت ماهیان شده است. ماهیان خاویاری به حدی تعدادشان کم شده که از زمره ماهیان اقتصادی قابل صید خارج شده‌اند.
جمعیت ماهیان خاویاری (فیل ماهی، ازون‌برون، تاس‌ماهی روسی، تاس ماهی ایرانی) به‌شدت کاهش یافته است. البته تلاش‌های زیادی از سوی شیلات برای حفظ این گونه‌ها انجام شده است. به‌طوری که می‌توان گفت اگر تکثیر و رهاسازی ماهیان توسط شیلات صورت نمی‌گرفت جمعیت این گونه‌ها به کلی از بین می‌رفت. ماهیان سفید و خاویاری از دهه‌های 50 و 60 دائما تکثیر و پشتیبانی شده است. اما تخریب زیستگاه و صید بی‌رویه در موفقیت این اقدامات تأثیر منفی دارد.
بسته آلودگی در خزر
بهروز ابطحی، رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی درباره مشکلات خزر می‌گوید: مشکلات خزر مانند سایر دریاهاست. جمعیت سواحل این دریا در کشورهای اطراف آن بیش از 20میلیون نفر و در کل حوضه آبریز بیش از 60میلیون نفر است. شرایط این محیط آبی بسته بسیار متاثر از فعالیت‌های صنعتی، شهری و کشاورزی چنین جمعیتی است. اصولا آمارهای دقیقی در مورد میزان ورود آلاینده‌ها به‌خصوص آلاینده‌های صنعتی به مجامع علمی وجود ندارد.
اطلاعات پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی بیشتر بر پایه برنامه‌های پایشی است که براساس آن، بخش عمده‌ای از آلاینده‌ها در خزر تجمیعی است و نمی‌توان گفت که اوضاع در حال بهبودی است. اما اگر بتوانیم آهنگ اضافه شدن به آلاینده‌ها را کاهش دهیم، موفقیت نسبی ایجاد کرده‌ایم. در زمینه سموم آفت‌کش موفقیت‌هایی کسب شده ولی متأسفانه آلاینده‌ها مربوط به کودهای کشاورزی، ورود زباله، پلاستیک و میکروپلاستیک افزایش داشته است.
به‌گفته این اقیانوس‌شناس، گردشگران در سواحل ایرانی دریای خزر بیشتر از کشورهای همسایه حضور دارند در نتیجه زباله‌های بیشتری راهی این دریا می‌کنند. بخش عمده‌ای از این زباله‌های خرد شده، مورد مصرف آبزیان قرار می‌گیرد و در چرخه غذایی وارد بدن انسان می‌شود.
بیش از نیم قرن است که جمعیت آبزیان ارزشمند خزر به‌دلیل گسترش آلاینده‌ها همراه با صید بی‌رویه و تغییر رژیم آبی دریا رو به کاهش است. اگرچه برنامه‌هایی برای رفع تصرف سواحل و کاهش ورود آلاینده‌ها در همه کشورهای همسایه انجام می‌شود ولی بیشتر از همه، توجه و مسئولیت‌پذیری مردم درباره محیط‌زیست باعث بهبود شرایط می‌شود
دیدگاه تان را بنویسید