4 شرط اساسی برای اثرگذاری ماسک های پارچه ای

هوا گرم است و شلوغی اتوبوس‌های شهری اصفهان با روزهای عادی تفاوت چندانی ندارد. بیشتر مسافران ماسک بر صورت دارند، اما تمام صندلی‌ها و راهرو، پر از مسافر است. در میان جمعیت چشمم به دختر جوانی می‌افتد که هر از گاهی ماسک را پایین می‌آورد تا هوایی تازه کند. از او می‌پرسم در این شلوغی نگران برداشتن ماسک نیستی؟ می‌گوید: این ماسک را از داروخانه خریدم اما چند دقیقه بعد از این‌که به صورتم می‌زنم، اطراف دهان و بینی‌ام خیس عرق می‌شود، در این گرمای هوا مجبور می‌شوم هرازگاهی آن را بردارم تا صورتم خشک شود.

یکی دیگر از مسافران که ماسک سیاه بزرگی به صورت دارد، وارد گفت‌وگو می‌شود و ادامه می‌دهد: ماسک باید بزرگ و سبک باشد تا تمام صورت را بگیرد و در این گرمای تابستان اذیت نشوی.

آقای شاهین پور که در یک شرکت خصوصی کار می‌کند، با انتقاد از جنس و اندازه ماسک‌هایی که در بازار وجود دارد، می‌گوید: از عید تا به حال انواع و اقسام ماسک را از داروخانه‌های مختلف شهر امتحان کرده‌ام، یکی کوچک و چسبان است، یکی بزرگ و گشاد، چندتایی هم مشکل تنگی کش‌های دو طرف و ضخیم بودن جنس پارچه را داشتند تا این‌که بالاخره یک مدل مناسب انتخاب کردم و چندماهی است آن را می‌شویم و استفاده می‌کنم.

خانم کاظمی اما تفاوت چندانی بین کیفیت ماسک‌هایی که در بازار وجود دارند نمی‌داند و می‌گوید: من از ماسک‌های جراحی استفاده می‌کنم، چون قیمتشان مناسبت‌تر است، هر روز می‌توان آنها را دور انداخت و استانداردشان بیشتر قابل اعتماد است.

ماسک‌های جراحی و محافظت ۹۵ درصدی

سید آرش امامی، رئیس کمیته نساجی پوشاک اتاق بازرگانی و رئیس مرکز علمی کاربردی ایران سپهر با اشاره به تولید نخستین ماسک پارچه‌ای از هفتم اسفندماه و بر اساس درخواست استانداری و معاونت غذا و داروی استان اصفهان، اظهار کرد: این ماسک بر اساس رفرنس‌ها و منابع تحقیقاتی خارج از کشور به‌ویژه استاندارد کمبریج طراحی شد، حتی مشخصات پارچه، لایه نمد در میانه آن، سایز و الگوی ماسک را هم از خارج کشور الگوبرداری و نخستین سری ماسک‌ها را هفتم اسفند تولید کردیم و به درخواست استانداری و غذا و دارو به تولید انبوه رساندیم.

این فوق لیسانس نساجی و دکترای برنامه‌ریزی استراتژیک، انواع ماسک را به دو دسته جراحی و پارچه‌ای تقسیم کرد و گفت: ماسک‌های جراحی مخصوص کادر درمان هستند و می‌توانند تا ۹۵ درصد جلوی ورود ویروس و باکتری به دهان و بینی را بگیرند، یعنی از هر ۱۰۰ پرستار و کادر درمان که این ماسک را استفاده می‌کنند، ویروس به ۵ نفر سرایت می‌کند.

وی با اشاره به این‌که هیچ کشوری به اندازه همه جمعیتش ماسک جراحی تولید نمی‌کند، ادامه داد: به عنوان مثال کشور آمریکا که ۳۲۰ میلیون نفر جمعیت دارد، ۱۵ میلیون عدد از این ماسک تولید می‌کند که برای کادر درمانش کافی است. در ایران نیز آمار تولید ماسک جراحی حدود ۲ تا ۳ میلیون بود و اکنون به ۵ تا ۷ میلیون رسیده که برای کادر درمان کافی است، اما گاهی مردم عادی هم به جای ماسک پارچه‌ای از ماسک جراحی استفاده می‌کنند.

​کارکرد ماسک‌های جراحی بین ۲ تا ۴ ساعت

امامی، کارکرد ماسک‌های جراحی را بین ۲ تا ۴ ساعت دانست و گفت: در خارج از کشور استفاده مردم عادی از این نوع ماسک جریمه دارد و تنها در مراکز درمانی کاربرد دارد، به همین دلیل دانشمندان روی ماسک‌های پارچه‌ای متمرکز شده و اعلام کرده‌اند که جمعیت عامه درمان بجز کادر درمان و پزشک باید ماسک پارچه‌ای بزنند.

وی درباره شرایط پارچه مناسب برای دوخت ماسک‌های پارچه ای، توضیح داد: در ابتدا تصور بر این بود که ماسک پارچه‌ای باید فقط جلوی دهان را بگیرد، اما تحقیقاتی که انجام شد نشان داد پارچه این نوع ماسک باید از جنس مخصوص و با وزن خاص باشد، همچنین اگر یک لایه وسط داشته باشد راندمانش به شدت افزایش پیدا می‌کند تا جایی که می‌تواند برای کادر درمان استفاده شود و با کار علمی که روی آن انجام شد، ماسک پارچه‌ای در دنیا هویت پیدا کرد.

نقش ۶۰ درصدی ماسک پارچه‌ای در سرکوب اپیدمی

این تولیدکننده ماسک با اشاره به نقش ۵۰ تا ۶۰ درصدی استفاده از ماسک‌های پارچه‌ای استاندارد برای جلوگیری از اپیدمی در جامعه، گفت: بر اساس رفرنس‌هایی که دانشگاه کمبریج اعلام کرده، ماسک‌های پارچه‌ای بین ۵۰ تا ۶۰ درصد از اپیدمی را در جامعه جلوگیری می‌کند، اما ماسک استاندارد، نه این‌که هر فرد یک تکه پارچه را روی دهان بگذارد و بگوید ماسک پارچه‌ای درست کردم!

وی با توجه به کارایی کوتاه مدت ماسک‌های جراحی، استفاده از آن را برای افراد عادی به صرفه ندانست و افزود: مردم عادی باید ماسک پارچه‌ای با استانداردها و شاخص‌های خودش بزنند و ماسک جراحی فقط برای کادر درمان استفاده می‌شود، چون کسانی که برای کار از منزل خارج می‌شوند اگر ۸ تا ۱۰ ساعت بیرون باشند باید برای عوض کردن سه ماسک، ۱۰ هزار تومان هزینه کنند، اما یک ماسک پارچه‌ای را می‌توان حداقل ۶ تا ۱۰ بار شست و استفاده کرد. اگرچه بیشتر افراد ماسک پارچه‌ای را تا یکی دو ماه استفاده می‌کنند!

فقط پارچه‌های پلی استر و پنبه مناسب است

رئیس کمیته نساجی پوشاک اتاق بازرگانی درباره مشخصات ماسک پارچه‌ای استاندارد، یادآور شد: چهار گزینه برای شناخت یک ماسک پارچه‌ای استاندارد در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تصویب شده که نخستین آنها جنس پارچه ماسک است که چون روی مهم‌ترین قسمت بدن یعنی دهان و بینی می‌نشیند، باید بتواند عرق پوست و دهان و بینی را گرفته و سریع به هوا منتقل کند، تا باعث تجمع عرق رشد باکتری و کلونی میکروب نشود.

وی بهترین نوع پارچه برای دوخت ماسک‌های پارچه‌ای را پلی استر پنبه و پنبه معرفی کرد و ادامه داد: پارچه‌های پلی استر، ویسکوز و نایلون به هیچ وجه نمی‌تواند راندمان کافی و راحتی استفاده را برای مصرف‌کننده فراهم کند، به همین دلیل استفاده از آنها برای تولید ماسک ممنوع است.

امامی با اشاره به بی‌توجهی به جنس استاندارد برای دوخت ماسک پارچه‌ای در بعضی کارگاه‌های تولیدی، گفت: رسانه باید مردم را آگاه کنند تا میدان به دست سودجویان و افراد ناآگاه نیفتد، البته همه سودجو نیستند، یکسری هم از روی عرق ملی کارهای جهادی می‌کنند اما بی‌توجهی به جنس استاندارد پارچه ماسک خطرناک است، چون به عنوان مثال اگر یک راننده تاکسی ماسک نداشته باشد، فاصله اش را با مسافر حفظ می‌کند اما اگر از ماسک غیراستاندارد استفاده کند به ویروس مبتلا می‌شود.

وی نظارت بر کیفیت ماسک‌های موجود در بازار را وظیفه معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی دانست و گفت: قرار بود تولیدکنندگان ماسک پارچه‌ای از وزارت بهداشت کد دریافت کنند، وزارت بهداشت نیز در بخشنامه‌ای که اول اردیبهشت منتشر کرد، جنس ماسک پارچه‌ای را پنبه اعلام کرد. سری قبل کد بهداشتی سه الی چهار ماهه به تولیدکنندگان دادند، ولی این کار رها شد و هر کسی هرکجا ماسک تولید می‌کند، حتی کارخانه‌های بزرگ از الیاف نامربوط استفاده می‌کنند!

آسیب جدی ماسک‌های غیراستاندارد

رئیس مرکز علمی کاربردی ایران سپهر، با اشاره به خطرات جدی دوخت ماسک پارچه‌ای با الیاف غیر از پلی استر پنبه و پنبه، ادامه داد: چون به عنوان کارشناس رسمی دادگستری فعالیت می‌کنم، افرادی را دیده و درباره پرونده‌هایی شنیده‌ام که استفاده از ماسک غیراستاندارد باعث جوش زدن صورت، کهیر و مشکلات دیگر شده که حق الناس است، اگر تولیدکننده برای دوخت لباس زیر از پارچه نامناسب استفاده کند، تعریق بدن دچار مشکل می‌شود، اما آسیب پارچه‌های پلاستیکی برای صورت بسیار بیشتر و جدی‌تر است.

وی بعد از جنس پارچه، دومین شرط استاندارد بودن ماسک پارچه‌ای را استفاده از پارچه تریکو یا کشباف برای دوخت بیان کرد و گفت: پارچه‌های تار و پودی مثل پیراهن‌های مردانه یا شلواری به هیچ وجه برای این کار مناسب نیست، چون ضریب پوشانندگی پارچه‌های کشباف و تریکو حدود سه چهار برابر پارچه‌های تار و پودی است، همچنین می‌توانند روی برآمدگی و فرورفتگی صورت بنشیند و راه عبور هوا را می‌بندد.

لایه میانی ماسک، حیاتی است

امامی سومین گزینه در ماسک‌های پارچه‌ای استاندارد را داشتن لایه محافظ میانی دانست و افزود: بسیار مهم است که ماسک‌ها لایه میانی داشته باشند، اگر دو لایه پارچه پلی استر پنبه یا تریکو را به هم بدوزید، حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از ورود ویروس جلوگیری می‌کند، اما اگر یک لایه ترموباند و نه هر لایه دیگری در وسط ماسک قرار بگیرد، بالای ۵۰ درصد راندمان آن را بالا می‌برد.

وی با اشاره به قیمت مناسب و فراوانی این نوع الیاف در بازار، توضیح داد: بعضی تولیدکنندگان به اهمیت دوخت لایه میانی آگاه نیستند، بعضی هم حوصله دوخت آن را ندارند و نهادهای قانونی باید پیگیر و ناظر وجود لایه میانی در ماسک‌ها باشند.

 این تولیدکننده ماسک، چهارمین شرط استاندارد بودن ماسک پارچه‌ای را توجه به سایزبندی معرفی کرد و ادامه داد: گاهی دیده می‌شود که اعضای خانواده از داروخانه یک نوع ماسک می‌خرند، در حالی که ماسک باید در چهار سایز تولید شود، اندازه شماره یک برای بچه ۴ تا ۶ سال، سایز دو برای ۷ تا۱۲ سال، ۳ برای نوجوانان و بانوان است و ۴ برای بزرگسالان مناسب است.

وی رعایت این شرایط را برای کارایی ماسک در جلوگیری از ورود ویروس به دهان و بینی ضروری دانست و گفت: گاهی مردم فکر می‌کنند چون ماسک به صورت دارند، می‌توانند با خیال راحت در جامعه حضور یابند و به فعالیت‌های عادی خود ادامه دهند، درحالی که اگر ماسک شما مناسب صورت نباشد، کارایی ندارد.

۷ بار شستشو کافی است

رئیس کمیته نساجی پوشاک اتاق بازرگانی درباره محافظت از ماسک نیز توصیه کرد: به هیچ وجه نباید دست خیس به ماسک بخورد، چون از همان جا باکتری و ویروس وارد صورت می‌شود، از سوی دیگر درباره شستشوی ماسک نیز استاندارد این است که آن را به مدت ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت در آب ۷۶ درجه سانتی گراد قرار دهید، سپس روی بند بندازید تا برای روز بعد آماده استفاده شود.

وی با اشاره به این‌که تعداد دفعات استفاده از ماسک نباید بیشتر از ۶ تا ۷ بار باشد، افزود: استفاده و شستشوی طولانی مدت از ماسک باعث گشادی منافذ و سوراخ‌های پارچه‌های حلقوی می‌شود، در نتیجه ویروس می‌تواند از آن بگذرد از سوی دیگر هنگام خرید ماسک از داروخانه نیز توجه کنید که باید حتما در بسته و پلمب باشد.

امامی قیمت تمام شده یک ماسک پارچه‌ای استاندارد در بازار را ۲ هزار و ۵۰۰ تومان برآورد کرد و گفت: در اواخر اردیبهشت ماه، صورت جلسه‌ای تنظیم شد که قیمت تمام شده ماسک در بازار را ۳ هزار و ۵۰۰ تومان تعیین کرد، اما از آن زمان تاکنون قیمت پارچه و نخ و کش به شدت افزایش قیمت پیدا کرده است. برخی تولیدکنندگان قیمت مصوب را رعایت می‌کنند، درحالی که بعضی به سودهای معمول قانع نیستند و انتظار دارند برای تولید هر ماسک بین هزار و ۲۰۰ تا ۲ هزار تومان سود کنند.

وی در خاتمه به مصرف کنندگان توصیه کرد: پس از یک هفته استفاده از ماسک، آن را باز کنند و در صورتی که لایه میانی در آن دوخته شده بود و از جنس پارچه و اندازه آن راضی بودند، از همین برند استفاده کنید.