به تازگی عکسی که با نام استخوان مریخی شناخته می‌شود، از مجموعه تصاویر یکی از کاوشگرهای ناسا، در فضای مجازی سر و صدای زیادی به پا کرده است؛ اما ماجرای جنجال‌های مربوط به این تصویر چیست؟
عکس استخوان مریخی
شاید باور نکنید، اما تصویری که به تازگی در بین علاقه‌مندان دست به دست می‌شود، شش سال پیش در ۱۴ آگوست ۲۰۱۴ توسط کاوشگر کنجکاوی (Curiosity) ناسا ثبت شد. در همان زمان جنجال‌های زیادی با انتشار عکس به پا شد و مخاطبان از دانشمندان و مدیران ناسا توضیح خواستند. سخنگوی ناسا در رابطه با این تصویر اعلام کرد که عکس استخوان مریخی تنها یک سنگ با شکلی شبیه به استخوان ران را نشان می‌دهد و فرسایش به وجود آمده توسط باد و آب باعث به وجود آمدن چنین شکلی در سنگ مورد نظر شده است.
دانشمندان این آژانس فضایی می‌گویند که اگر واقعا در میلیون‌ها و میلیاردها سال پیش مریخ میزبان شکلی از حیات بوده، این موجودات زنده به احتمال قوی بسیار کوچک و در حد میکروب بوده‌اند. در واقع دانشمندان معتقدند که به دلیل کم بود اکسیژن در اتمسفر باستانی مریخ، امکان شکل‌گیری گونه‌های پیچیده حیات همانند آنچه امروزه روی زمین می‌بینیم، وجود نداشته است. به همین دلیل بوده که تا به امروز مریخ‌نوردهای ناسا هیچ فسیل بزرگی در سطح این جرم آسمانی شگفت‌انگیز کشف نکرده‌اند.
کارشناسان معتقدند که پدیده جستجو برای الگوهای آشنا یا پاریدولی (pareidolia)، باعث به وجود آمدن سر و صداهای مربوط به عکس استخوان مریخی شده و این پدیده هر روز و حتی بدون اینکه به آن توجه کنیم، رخ می‌دهد.
جنبه علمی تصویر استخوان مریخی
شاید یادتان نباشد که آخرین بار کی یک صورت شامل چشم و دهان را در پریز برق خود دیدید و یا در ابرهای آسمان، اشکالی مانند فیل، مار، پرنده و یا ماشین را مشاهده کردید.
در واقع پاریدولی زمانی رخ می‌دهد که مغز ما داده‌های تصویری را آنالیز کرده و قبل از پرداز اطلاعات توسط قسمت‌های دیگر، الگویی آشنا را در تصویر می‌بیند و سریعا نتیجه‌گیری می‌کند. روی زمین نمونه‌های روزمره پدیده پاریدولی آن‌قدر عادی هستند که اکثر اوقات به آن‌ها توجه هم نمی‌کنیم، اما همین موضوع در مورد تصاویر مریخی، ده‌هاست که دلیل اصلی نظریه‌پردازی‌های عجیب و غریب بوده است.
شاید به این دلیل که امکان سفر مستقیم به مریخ و مشاهده سنگی که در تصویر استخوان مریخی دیده می‌شود وجود ندارد، تئوری‌های توطئه در مورد پدیده مورد نظر بسیار گسترده هستند؛ اما دلیل هر چه باشد، خوب می‌دانیم که دیدن الگوهای آشنا در تصاویر فضایی تا چه حد می‌توانند ذهن خیال‌پرداز برخی مخاطبان را به سمت داستان‌های علمی تخیلی سوق دهند. شاید تصویر زیر برای شما آشنا باشد:
این عکس مربوط به منطقه‌ای مریخی با نام سایدونیا (Cydonia) بوده که در سال ۱۹۷۶ به ثبت رسید؛ آنچه در قسمت بالایی تصویر می‌بینیم، در نگاه اول شبیه به سازه‌ای است که نقش یک صورت را در بالای خود دارد. این عکس به عنوان معروف‌ترین تصویر از سری تصاویر توطئه آمیز مریخی بوده و حتی برخی از نظریه‌پردازان با دیدن آن اعلام کرده‌اند که روی سیاره سرخ تمدن‌های فرازمینی بزرگ وجود دارند. با این حال همان‌طور که انتظار می‌رود و منطق حکم می‌کند، بررسی‌های دقیق‌تر در سال‌های آینده و تهیه عکس‌های باکیفیت‌تر نشان داد که شکل صورت مانند داخل تصویر چیزی نیست جز یک تپه مریخی!
نمونه‌های پاریدولی در تصاویر مریخ
دو تصویر زیر که با عناوین قاشق مریخی و زن جنگجوی مریخ شناخته می‌شوند هم از دیگر نمونه‌های مشاهده الگوهای آشنا در سیاره سرخ هستند:
به علاوه، دانشمندان و محققان برجسته‌ای هم بوده‌اند که با استناد به تصاویر تهیه شده توسط کاوشگرهای ناسا، ادعا کرده‌اند که روی مریخ حشرات وجود دارند و یا برخی عکس‌ها قارچ‌های مریخی را به نمایش گذاشته‌اند. با این تفاسیر جامعه علمی بین‌المللی این ادعاها را رد کرده و مجموع دانشمندان و متخصصان جهان تا به امروز صحت سندی در مورد نشانه‌های حیات جدید و یا باستانی روی مریخ را تایید نکرده‌اند.
تصویر استخوان مریخی هم جزو این عکس‌ها بوده و با اینکه از دهه ۶۰ میلادی تاکنون چهار کاوشگر به سطح سیاره سرخ ارسال شده‌اند، هنوز هیچ نشانه‌ای از حیات روی این جرم آسمانی پیدا نشده است. دانشمندان جهان شدیدا مشتاق به پیدا کردن چنین نشانه‌هایی هستند و علاوه بر هیجان کشف کردن گونه‌ای فرازمینی از حیات، اگر چنین نشانه‌هایی پیدا شوند می‌توان گفت که شکل‌گیری زندگی در کیهان تنها مختص زمین نیست.
تحقیقات بین‌المللی
در حال حاضر تمرکز ناسا و دانشمندان حوزه ستاره شناسی روی کشف حیات میکروبی در مریخ بوده و همان‌طور که اشاره شد، متخصصان امیدی به پیدا کردن اشکال پیچیده‌تر حیات روی این جرم آسمانی سرخ رنگ ندارند. اگر هم‌چنین زندگی در میلیاردها سال پیش روی مریخ وجود داشته، نشانه‌ای از آن تا به امروز کشف نشده است.
از طرف دیگر جالب است بدانیم که پیدا کردن نشانه حیات روی سیاره سرخ اتفاق تاریخی بزرگی خواهد بود و هر دانشمندی که چنین افتخاری را نصیب خود کند، علاوه بر جاودانه کردن اسمش در تاریخ، به احتمال قوی جایزه نوبل را هم به خود اختصاص می‌دهد؛ بنابراین می‌توان با اطمینان گفت که دانشمندان جهان هیچ انگیزه‌ای برای مخفی کردن مدارک مربوط به وجود حیات در مریخ ندارند.
در عین حال هنوز کسی نمی‌داند که چرا بعد از گذشت شش سال از ثبت تصویر استخوان مریخی توسط کاوشگر کنجکاوی، هم‌اکنون این عکس مجددا در فضای مجازی سر و صدا به پا کرده است. با این حال دفعه بعد که اشکال آشنایی را در کف صابونی که دستان خود را با آن می‌شویید و یا ته فنجان قهوه و عکس‌های هوایی و فضایی دیدید، به یاد پدیده پاریدولی باشید.
