هزینه‌های تشخیص، بستری و درمان یک بیمار کرونایی چقدر است؟

به گزارش جی پلاس،‌ امید سلیمی بنی: هنوز برای تخمین خسارتهایی که کرونا به اقتصاد ملی زده، زود است قضاوت کنیم. ولی در بخشهای مختلف کشور می توان ردپای ضربات سنگین اقتصادی کرونا را دید. یکی از بخشهایی که مستقیما، منابع بسیار هنگفتی را برای مهار همه گیری و درمان مبتلایان بیماری کرونا اختصاص داد، نظام سلامت است.

نظام سلامت به عنوان پیشانی خط دفاع در مقابل کرونا شناخته می شود. این بحران، اساسا بحرانی زیستی است و از آنجا که حفاظت از تندرستی و زیست سالم شهروندان برعهده نظام سلامت است، این نظام به شدت تحت فشار کرونا قرار گرفت.

در سطوح مختلف، نظام سلامت جامعه تحت تاثیر اثرات مخرب این بیماری دچار مشکلات بزرگی شد. مشکلاتی مانند از دست دادن جان تعداد زیادی از کادر درمان به خاطر شیوع این بیماری، صرف هزینه هنگفت برای اقلام پیشگیری از شیوع و ابتلای شهروندان و همچنین صرف هزینه های بسیار کلان درمانی در دو سطح درمان سرپایی و درمان بستری.

از آنجایی که هنوز نمی توان به دقت تخمین زد ضربه اقتصادی کرونا به کل نظام سلامت در سطوح مختلف چقدر است، تنها در این گزارش شاید بتوان به هزینه های متوسط بستری یک بیمار کرونایی از لحظه تشخیص بیماری تا زمان ترخیص از بیمارستان اشاره کرد.

از تشخیص تا درمان قطعی

هرچند بسیاری از مراکز پژوهشی درباره کرونا اعلام کرده اند کرونا درمان قطعی ندارد و برخی از بیماران، پس از آنکه با تشخیص درمان قطعی، از بیمارستان مرخص شدند، در بیرون از بیمارستان دچار عوارضی مانند لخته شدن خون در بافتهای حیاتی از جمله ریه شده و در نهایت فوت کرده اند، ولی فرض را بر این می گذاریم که کرونا درمان قطعی دارد و نظام درمانی قادر به کنترل آن در زمان بستری بیماران مبتلاست.

این را هم باید در نظر داشت که از بین هر ۱۰۰ نفری که به کرونا آلوده شده اند، کمتر از ۲۰ نفر علایم بیماری را نشان می دهند و از این تعداد نیز کمتر از ۱۰ نفر، دچار علایم شدید بیماری می شوند که نیاز به درمان به صورت بستری در بیمارستان پیدا می کنند. با این نسبت تخمینی می توان گفت به ازای هر ۱۰ بیمار بستری در بیمارستانها با تشخیص قطعی کرونا، حدود ۹۰ بیمار بدون علامت یا با علایم خفیف، دچار ویروس شده اند که نیاز به بستری نداشته اند. آنها یا نیاز به درمان خاصی نیز ندارند که در این صورت تنها هزینه های معمول پیشگیری از جمله استفاده از ماسک و محلولهای ضدعفونی را تحمل می کنند یا درمانهای سبک سرپایی و با استفاده از قرنطینه خانگی و مصرف داروهای ژنریک را دریافت می کنند که عموما هزینه بالایی ندارد.

بر این اساس، اگر بیماران غیربستری را از آمار مبتلایان کم کنیم و تنها به هزینه درمان برای بیماران بستری بپردازیم می توانیم تقریبا با دقت مناسبی، هزینه های قطعی تحمیل شده از سوی کرونا به نظام سلامت را تخمین بزنیم.

همچنین فرض را بر این می گذاریم که با وجود بستری اولین بیماران در بهمن ماه سال گذشته، تمامی نرخ های محاسبه شده به قیمت روز (تعرفه سال ۱۳۹۹) صرف شده است تا از مسایل و حاشیه های مربوط به تعرفه گذاری خدمات درمانی و تغییر تعرفه خدمات درمانی در سال ۹۸ به ۹۹  در خلال درمان تعداد زیادی از بیماران، چشم پوشی کنیم.

نکته مفروض دیگر آن است که با وجود بستری تعداد بسیار زیادی از بیماران کرونایی در بیمارستانهای غیر دولتی از جمله بیمارستانهای سازمانهای عمومی غیردولتی مانند تامین اجتماعی و همچنین بیمارستانهای خصوصی، فرض را بر آن می گیریم که تمامی بیماران در بخش دولتی و با تعرفه های دولتی پذیرش شده اند. این مفروض باعث می شود ما هزینه خالص و مطلق تحمیل شده به نظام سلامت را بتوانیم با قاطعیت بیشتری محاسبه کنیم، هرچند هزینه های معمول بستری در بخش خصوصی چندبرابر درمان در بخش دولتی است. مثلا یک بیمار کرونایی ممکن است در بخش مراقبتهای ویژه مغزی-ریوی ICU بیمارستان خصوصی روزانه بیش از ۲.۵ میلیون تومان پرداخت کند در حالی که همین خدمت در بخش دولتی کمتر از یک میلیون تومان محاسبه می شود. به همین دلیل، قیمت پایه بخش دولتی در این محاسبه مدنظر قرار گرفته است.

برای محاسبه متوسط هزینه صرف شده برای درمان بیماران مبتلا به کوید ۱۹ دستورالعملهای مختلفی از جمله دستورالعمل کشوری کرونا ویروس جدید –نسخه ۸/۱۲/۱۳۹۸ مصوب کمیته علمی کرونا ویروس و پیوست آن به نام «درمان و خدمات بستری و سرپایی در بیماری کووید ۱۹ سطوح» مصوب انجمن علمی مراقبتهای ویژه ایران، مصوبه هیات وزیران درباره «تعرفه خدمات تشخیصی و درمانی در بخش دولتی مصوب ۷/۲/۱۳۹۹»، دفترچه تعرفه آزمایشگاه و تصویربرداری سال ۱۳۹۸»، «شیوه نامه برخورد و مدیریت کرونا ویروس در مراجعین بیمارستانی» ابلاغی از سوی معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ویرایش سوم کتاب ارزش نسبی خدمات سلامت ابلاغی از سوی معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تاریخ ۱۹/۶/۱۳۹۶ استفاده شده است.

بر این اساس می توان قدر مطلق هزینه های اقتصادی که نظام سلامت بابت بیماری کرونا در بخش بستری پرداخته است را به دست آورده و آن را با بودجه کل نظام سلامت طی یک سال مقایسه کنیم.

چه تعداد بیمار داریم؟

طبق آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت تا اواخر اریبهشت ماه حدود ۳ هزار نفر بیمار بدحال در بخش مراقبتهای ویژه درمان بستری هستند و نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر هم بهبود یافته اند. اگر میزان مرگ و میر تا اواخر اردیبهشت ماه یعنی حدود ۷ هزار نفر را هم با جمع این عدد محاسبه کنیم می توان گفت حدود ۱۱۰ هزار نفر تاکنون از خدمات درمانی مقابله با کرونا در بخش بستری استفاده کرده اند.

هزینه هر اقدام درمانی به صورت مجزا برای بیماران کرونایی

تمام این بیماران در چند مرحله تشخیصی و درمانی با همدیگر اشتراک دارند، از جمله تریاژ یا جداسازی ابتدایی توسط پرستاران، ویزیت اولیه پزشک، اقدامات تشخیصی ابتدایی مانند عکس از قفسه سینه، آزمایش خون و احیانا آزمایش کرونا ویروس و پس از آن، مجددا دستور بستری دریافت کرده اند.

در زمان بستری هر روز دست کم یک بار و در برخی شرایط بارها، توسط پزشکان متخصص ویزیت شده اند. هر روز آزمایشهای مربوط به خون به خصوص آزمایش وجود و سطح آنتی بادی، گازهای خون و سطح مایع خونی برای آنها انجام شده است. همه آنها داروهای عمومی از جمله داروهای کنترل بیماریهای زمینه ای مانند کاهش غلظت خون و آنتی بیوتیک های وسیع الطیف را دریافت کرده اند و در نهایت، تعداد زیادی از آنها وارد بخش مراقبتهای ویژه مغزی-ریوی (ICU) شده و بقیه نیز در بخشهای ایزوله با شرایط خاص قرنطینه بستری شده اند. همچنین آنها در صورت بهبودی، در نهایت با آزمایشهای نهایی و ویزیت پزشک و دستور نهایی ترخیص، به همراه دریافت داروهای مورد نیاز، به منزل رفته اند.

تمامی این فرآیند بسیار پیچیده و هزینه بر است. با توجه به اینکه برای هر بیمار، روش درمان، میزان داروها، تعداد آزمایشها و سایر اقدامات از جمله تعداد ویزیت، اقدامات اورژانسی مانند لوله گذاری داخل نای، اکوکاردیوگرافی، اکوکاردیولوژی و... متفاوت است، برآورد میانگین هزینه درمان هر بیمار کار بسیار مشکلی است که در نهایت، پس از فروکش کردن بحران کرونا باید از طریق محاسبه نهایی هزینه های صرف شده و تقسیم آن بر مجموع بیماران پذیرش شده در مراکز درمانی، انجام شود. بر این اساس، هزینه ای که در این محاسبه حاصل می شود، تنها هزینه ای است که می توان به صورت میانگین، روی کاغذ حساب کرد و فاصله آن تا هزینه واقعی انجام شده در مراکز ممکن است زیاد باشد. با این حال، بررسی هزینه های معمول برای درمان کرونا ویروس نشان می دهد عمده هزینه های انجام شده برای هر یک از اقدامات درمانی به شرح زیر است:

تعرفه یک ویزیت تشخیصی توسط پزشک عمومی (دستور تصویربرداری و آزمایش): ۱۵۰۰۰ تومان

اگر این کار توسط پزشک متخصص انجام شود: ۱۸۵۰۰ تومان

مشاوره اورژانسی با متخصص یا فوق تخصص عفونی طبق پروتکل درمان کرونا: ۳۸ هزار تومان

عکس برداری از قفسه سینه نمای روبرو (یک تصویر): ۱۶ هزار تومان

هزینه تست کرونا: حدود ۲۵۰ هزار تومان

سی تی اسکن ریه: ۹۰ هزار تومان

آزمایش تعیین حجم خون: ۲۲ هزارتومان

اندازه گیری سرم/کراتین/پلاسمای خون: ۲۲ هزار تومان

آزمایش مرتب سطح اکسیژن و سایر گازهای خونی برای بیماران بستری در ICU: حدود ۱۴ هزار تومان

اکوکاردیوگرافی روزانه در ICU با شک به عملکرد قلب در افت فشار خون: حدود ۱۵۰ هزار تومان

آزمایش تعیین آنتی بادی: حدود ۲۵ هزار تومان

آزمایشهای سرولوژی غیرمعمول ۱۰ هزار تومان

هزینه بستری در اتاق معمولی ۳ تخت و بیشتر: روزانه ۲۱۰ هزار تومان ولی قانونا باید بیماران طبق پروتکل به اتاق ایزوله منتقل شوند. هزینه اتاق ایزوله (یک تخت) در بخش دولتی: ۴۱۲ هزار تومان است.

هزینه بستری در بخش مراقبتهای ویژه قلبی: ۴۸۰ هزار تومان

هزینه بستری در بخش مراقبتهای ویژه مغزی –ریوی: ۹۶۰ هزار تومان که بیماران بدحال به این بخش منتقل می شوند

تجویز آنتی بیوتیک های وسیع الطیف به میزان مورد نیاز برای هر بیمار

تجویز داروهای معمول برای بیماران دارای بیماری زمینه ای از جمله فشار خون، دیابت و نارسایی های قلبی

اقدامات اورژانسی برای جلوگیری از مرگ از جمله لوله گذاری نای و تهویه مکانیکی با دستگاه ونتیلاتور

هزینه اقدامات ویژه از جمله اقدامات درمانی در شرایط کاملا ایزوله در بخشهای ویژه

تفاوت هزینه بیماران بدحال و بیماران بستری عادی

از آنجایی که به صورت معمول، بیماران کرونایی باید دست کم ۱۴ روز در بیمارستان به سر ببرند و با احتساب اینکه تاکنون بیش از ۱۰ هزار نفر از این بیماران از خدمات بخشهای ویژه استفاده کرده اند، می توان در دو بخش بیماران بستری سطح یک و بیماران بستری سطح دو و سه که نیاز به خدمات بستری در بخشهای ویژه دارند، محاسبات را دنبال کرد.

هزینه بیماران بستری سطح یک به قرار زیر قابل محاسبه است:

هزینه اقدامات تشخیصی: حدود ۵۰۰ هزار تومان

هزینه بستری ۱۴ روزه: ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان

هزینه اقدامات درمانی در دوره بستری: حدود ۷ میلیون تومان

جمع کل: حدود ۱۳ میلیون تومان

هزینه بیماران بستری سطح دو و سه که نیاز به خدمات ویژه دارند به قرار زیر قابل محاسبه است:

هزینه اقدامات تشخیصی: حدود ۵۰۰ هزار تومان

هزینه بستری ۱۴ روزه: ۱۵ میلیون تومان

هزینه اقدامات درمانی در دوره بستری: حدود ۲۰ میلیون تومان

جمع کل: حدود ۳۵ میلیون تومان

با احتساب حدود ۹۰ هزار نفر بیمار سطح یک که حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان می شود و افزودن هزینه بستری و درمان  ۱۰ هزار نفر بیمار سطح دو و سه که حدود ۳۵۰ میلیارد تومان می شود می توان گفت سیستم درمان تنها در بخش بستری تاکنون ببیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان برای مهار کرونا در بدن بیماران قطعی، هزینه کرده است.

البته باید توجه داشت هزینه پرداختی درمان کرونا در بیماران بیمه شده، بسیار اندک و در اکثر موارد رایگان است و دولت هزینه این درمان سنگین را کاملا تقبل کرده است ولی این که چه کسی هزینه را می پردازد، مهم نیست. مهم، منابع فوق العاده زیادی است که صرف درمان کرونا در بخش بستری شده است.

نکته پایانی این که هزینه درمان در بخش بستری و بیمارانی که بدحال نیستند، دست کمی از هزینه محاسبه شده بالا ندارد و به طور مثال، انجام حدود یک میلیون آزمایش کرونا ویروس در بخش سرپایی، یعنی صرف ۲۵۰ میلیارد تومان از منابع ملی برای اطمینان از ابتلا یا عدم ابتلای شهروندان که باید به خسارت اقتصادی کرونا به سیستم درمان افزوده شود.