دستیار رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در حوزه‌های تربیت و یادگیری گفت: خطر افزایش ترک تحصیل در مناطق محروم از تبعات منفی تعطیلات ناشی از ویروس کرونا است.
به گزارش جی پلاس، علی محبی افزود: ممکن است آسیب‌های روانی، خانواده‌ها را در این ایام تهدید کند؛ زیرا فرزندان ما عادت ماندن در منزل به مدت طولانی را نداشته‌اند و ما مهارت همزیستی مسالمت آمیز را آموزش نداده‌ایم؛ بنابراین ماندن در خانه ممکن است باعث افزایش خشونت خانگی در برخی خانواده‌ها که دارای مهارت‌های لازم نیستند، بشود.
دستیار رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در حوزه های تربیت و یادگیری با مروری بر آثار مثبت و منفی تعطیلات ناشی از کرونا بر آموزش، راهکارهایی برای مواجهه با بحران هایی از این دست ارائه و بر ضرورت بازبینی مسائل و نکات آموزشی، بهداشتی و مراقبتی در برنامه درسی تاکید کرد.
وی اظهار داشت: ویروس کرونا تمام جهان را دربرگرفته و طبق اعلام یونسکو بیش از ۹۰ درصد دانش‌آموزان دنیا تحت تاثیر قرار گرفته و آموزش‌های رسمی آنها تعطیل شده است. این شرایط به گونه ای است که از جنگ جهانی دوم به این سو، نظیر چنین حادثه‌ای را نداشته‌ایم و تاثیر آن در کشورهای مختلف، متفاوت است.
مشاور پژوهش و برنامه ریزی و دستیار رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در حوزه های تربیت و یادگیری درباره تجارب آموزش در کشورهای دیگر در این شرایط خاص گفت: برخی کشورها آموزش های مجازی را از گذشته به صورت جدی دنبال کرده و بسترهای آن را فراهم کرده بودند و مسلما آمادگی بیشتری در این شرایط داشتند؛ اما در برخی دیگر آموزش‌های مجازی به صورت جدی دنبال نشده است که متاسفانه کشور ما نیز در همین ردیف قرار می‌گیرد.
محبی ادامه داد: سال‌هاست درباره آموزش مجازی در کشورمان صحبت می‌شود اما تاکنون به صورت جدی وارد فاز عملیاتی نشده بودیم؛ اما در شرایط خاص کنونی این نوع آموزش ها پررنگ شده و اقداماتی در حال انجام است.
اثرات منفی تعطیلات کرونایی
وی اثرات ویروس کرونا بر نظام آموزشی و تربیتی خانواده‌ها را به دو دسته مثبت و منفی تقسیم بندی کرد و در خصوص اثرات منفی این تعطیلات گفت: توقف در یادگیری بارزترین اثر این تعطیلات بود، به ویژه برای دانش‌آموزانی که عملکرد ضعیف‌تری در مدرسه داشتند و با تلاش و فشار معلم به آموزش واداشته می‌شدند. با وقوع ناگزیر تعطیلی، این دانش‌آموزان از مدرسه فاصله گرفته و گرفتار توقف یادگیری شدند.
افزایش ساعت استفاده از فضای مجازی توسط دانش‌آموزان
مشاور پژوهش و برنامه ریزی و دستیار رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در حوزه های تربیت و یادگیری، افزایش ساعت استفاده از فضای مجازی توسط دانش‌آموزان را اثر منفی دیگری برشمرد که در این شرایط حادث شده است و گفت: به رغم تاکید اصول تربیتی مبنی بر استفاده حداکثر دوساعته دانش آموزان از این فضا به ویژه در سنین پایین در طول شبانه روز، اکنون شاهد آن هستیم که میزان حضور دانش آموزان در فضای مجازی افزایش یافته است.
آثار مثبت تعطیلات
محبی در خصوص آثار مثبت تعطیلات ناشی از ویروس کرونا اظهار داشت: استفاده از فضای مجازی برای تکمیل آموزش یک فرصت خوب بود و به یک نسخه بی بدیل تبدیل شد که در این شرایط جایگزین دیگری ندارد. تقویت جایگاه معلمان و شناسایی نقاط ضعف و قوت احتمالی آنها مانند عدم اشراف بر فضای آموزش الکترونیک، تقویت رویکرد فطرت گرایی توحیدی، تقویت روحیه تعلق ملی و دینی و تحکیم ارتباط میان اعضای خانواده از دیگر آثار مثبت تعطیلی‌های اخیر است.
دستیار رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در حوزه های تربیت و یادگیری در پاسخ به این پرسش که راهکارهای مقابله با آسیب پذیری نظام آموزشی در موارد مشابه در آینده چیست، عنوان کرد: باید کار علمی و پژوهشی دقیقی انجام و آسیب‌شناسی صورت پذیرد. نقاط ضعف و قوت شناسایی و متناسب با این نقاط برای آینده برنامه‌ریزی کرد و از کارهای زودگذر ذهنی پرهیز شود.
وی ادامه داد: بررسی محققان نشان می‌دهد اگر بخواهیم در آینده برای مواجهه با اتفاقات این چنینی با کمترین تبعات روبرو شویم باید تک تک عناصر تعلیم و تربیت و همچنین برنامه درسی را مورد بازبینی و بازآفرینی قرار دهیم و با توجه به انتظاراتی که از این عناصر داریم نقش هایشان را روزآمد کنیم.
محبی با اشاره به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه درسی ملی گفت: در باره عناصر تعلیم و تربیت غفلت صورت گرفته است. دانش آموز، معلم، مدرسه، خانواده و محتوا مهمترین عناصر برنامه درسی ملی هستند. به عنوان مثال تعریف ما از دانش آموز در سند تحول با تعریف در صحنه عمل فاصله دارد. در عمل مشاهده می‌کنیم که دانش‌آموز شخصیتی منفعل است که منتظر می‌ماند تا برای او برنامه‌ریزی کنند. معلم باید به او درس بدهد و تابع تصمیمات است.
خودیادگیری دانش آموز کلید حل مشکلات
وی ادامه داد: در این صورت وقتی آموزش مدرسه‌ای تعطیل شود، یادگیری هم تعطیل می‌شود و کنکور محوری و دانش محوری آموزش، یک علت آن است؛ این در حالی است که در سند تحول بنیادین ذکر شده دانش آموز باید متفکر، خلاق، خودباور، خودساخته، تلاشگر، سالم و خود یادگیرنده باشد. اگر دانش آموز خود یادگیرنده باشد، بسیاری از مشکلات حل می‌شوند.
محبی با تاکید بر اینکه باید ویژگی‌های دانش آموز متناسب با دوره‌های تحولی و به شکل کاربردی و دقیق بازتعریف شود و به این سمت برویم که افراد یادگیرنده خود فرمان و مستقل تربیت کنیم، عنوان کرد: اینکه دانش‌آموز باید چگونه یاد گرفتن را یاد بگیرد بسیار مهم است؛ یادگیرنده‌ای که می‌تواند از منابع مختلف یادگیری به راحتی استفاده کند. در این صورت معلم فقط یکی از منابع یادگیری خواهد بود نه همه آن. اگر این بازتعریف عملیاتی شود، در صورت وقوع تعطیلات پیش بینی نشده، آموزش و یادگیری تعطیل نمی‌شود.
نهادینه کردن شوق یادگیری
وی با بیان اینکه مأموریت اصلی ۱۱ حوزه تربیت و یادگیری در سازمان پژوهش توجه به همین ویژگی هاست، گفت: اگر این کار صورت بگیرد، معلم به جای نقش انتقال دهنده نقش تسهیل کننده خواهد داشت و در این صورت منبع یادگیری معلم نیست بلکه دانش آموز است. ما باید لذت و شوق یادگیری را نهادینه کنیم.
محبی با اشاره به راه‌اندازی شبکه آموزش دانش آموزی (شاد) گفت: این اقدام خوب بود اما باید توجه کنیم آموزش مجازی با آموزش حضوری تفاوت‌هایی دارد. در نظام تعلیم و تربیت معلم حرف اساسی را می‌زند و دارای دو بال اصلی اخلاق حرفه‌ای و تخصص است؛ باید برای تقویت این دو بال تلاش کنیم. از معلمان به عنوان عنصر کانونی آموزش یاد می‌شود و به همین خاطر باید اختیارات وی را بیفزاییم و در تهیه محتوا به او کمک کنیم تا از حالت انفعالی خارج شود و دیگر منتظر بخشنامه ها نماند.
وی تصریح کرد: معلم صرفا دارای نقش انتقال دهنده دانش و تجربه نیست بلکه تسهیل‌گری، راهبری، برانگیزانندگی را نیز برعهده دارد. محتوای آموزش مجازی نیز محتوای خاصی است که نیازمند توانمندسازی معلمان در این زمینه است.
دستیار رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در حوزه های تربیت و یادگیری با اشاره به عنصر دیگر تعلیم و تربیت یعنی خانواده گفت: عنصر خانواده همواره در نظام آموزشی ما مورد غفلت بوده است. باید خانواده‌ها نقش حمایتگری آموزشی، مالی، عاطفی و زیستی و همچنین سیاست گذاری داشته باشد. آنها باید در طراحی محیط و موقعیت های یادگیری فرزندان خود از طریق نمایندگانشان در انجمن های اولیا و مربیان کمک کرده و نقش مشارکتی خود را در انجام تکالیف و ارزشیابی تحصیلی و تربیتی ایفا کنند.
وی در ادامه به عنصر مدرسه در نظام تعلیم و تربیت اشاره کرد و گفت: طبق مفاهیم سند تحول بنیادین، مدرسه صرفا یک محیط فیزیکی نیست بلکه یک مفهوم ترکیبی و به نوعی حلقه وصل معلم، دانش آموز، خانواده و سازمان است. ما شعار مدرسه محوری می‌دهیم اما در عمل مدرسه محوری به این معناست که هم تخصص حرفه‌ای مدرسه دیده شود و هم اختیار برنامه‌ریزی داشته باشد. برنامه ویژه مدرسه (بوم) گام خوبی در راستای تحقق مدرسه محوری است که اگر انجام شود، کارآمد است.
دستیار رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در حوزه های تربیت و یادگیری تاکید کرد: ما همچنین به آموزش کلیه مدیران از سطح ستاد تا مدرسه نیازمندیم و باید برای مواجهه با بحران دوره‌های آموزشی تدارک ببینیم.
وی به ادغام فناوری ارتباطی و اطلاعاتی با آموزش مدارس اشاره کرد و گفت: باید آموزش‌های حضوری و فیزیکی را با فناوری اطلاعاتی ادغام کنیم که مدرسه هوشمند بخشی از آن است. ما هرساله تعطیلی مدارس به علل مختلف همچون آلودگی هوا، سیل، زلزله و غیره را شاهدیم. اگر در آن مواقع آموزش مجازی را اجباری و آن را تمرین می کردیم، در مواجهه با تعطیلی ناشی از کرونا کمتر دچار مشکل می‌شدیم.
محبی همچنین بر ضرورت بازبینی مسائل و نکات آموزشی بهداشتی و مراقبتی در برنامه درسی تاکید و اظهار کرد: جا دارد در برنامه ویژه مدرسه (بوم)، آموزش و پرورش با همکاری وزارت بهداشت در قالب تفاهم‌نامه‌هایی به صورت گسترده به آموزش بهداشت بپردازد.
