سفارش های میرزا جوادآقا ملکی تبریزی برای درک ماه شعبان/مقصود از زیارت خداوند در عرش چیست؟

در شأن این ماه، همین بس که ماه رسول خدا صلی الله علیه و آله است و آن حضرت در خصوص آن چنین فرمودند: به درستی که شعبان، ماه من است. خدای رحمت آورد بر کسی که مرا در ماهم یاری رساند.

و هر کس که منزلت این دعوت بزرگ را بشناسد، به ناچار اهتمام به خرج می‌دهد، تا مگر مشمول آن شده، در آن داخل شود و همچنین جانشین و خلیفه رسول اکرم صلی الله علیه و آله امیرالمؤمنین علی(ع) فرمودند: از آن زمان که شنیدم منادی رسول خدا صلی الله علیه و آله  ندا می‌داد، روزه ماه شعبان از من فوت نشد پس اگر خدا بخواهد پس از این نیز روزه شعبان از من فوت نخواهد شد، تا زمانی که زنده‌ام.

این در خصوص روزه وارد شده است و بر این قیاس کن، یاری رسول خدا صلی‌الله علیه و آله را از جهت‌های دیگری مانند نماز، صدقه، دعا و دیگر راه‌های خیر و نیکی.

- «مناجات شعبانیه» از آن حضرت بسیار معروف است و آن در نزد اهلش مناجاتی است عزیز و از این روی، به شعبان انس می‌یابند بلکه انتظارش را کشیده، مشتاق حلولش می‌شوند و به درستی که در آن مناجات، علومی است والا از چگونگی معامله بنده با خداوند متعال و وجوه ادب‌ورزی در طریق معرفت حق و نیز مسئلت و دعا و استغفار به درگاه خداوند متعال و استدلال‌هایی لطیف که برای استحکام مقام امید و رجاء مناسب حال مناجات و سزاوار مقام عبودیت است.

در «مناجات شعبانیه» دلالت‌های صریح و واضحی در خصوص معانی قرب و لقا که به سبب آن شبهه‌های اهل سلوک و شک‌های اهل انکار و وحشت اهل تردید برطرف می‌شود وجود دارد.

کوتاه سخن اینکه: همانا این مناجات، از اعمال بسیار با اهمیت این ماه محسوب است، بلکه بر سالک لازم است که بعضی از فرازهای آن را در تمام ایام سال ترک نکرده، در قنوت نمازهای خود و همچنین در دیگر حالات نیکوی خود، به سبب آن با خدایش مناجات کند.

و باید که از اهل غفلت نباشی و زمانی که می‌گویی: و أنر أبصار قلوبنا بضیاء نظرها الیک حتی تخرق أبصار القلوب حجب‌ النور فتصل الی معدن ‌العظمة و تصیر ارواحنا معلقة بعز قدسک.

چشم قلب‌های ما را به نور و ضیائی که به تو نظر کند، نورانی کن، تا چشم قلب‌ها، حجاب‌های نورانی را شکسته، به معدن عظمت متصل شود آنگاه روح‌های ما به عزت قدس تو بیاویزد.

و انسان باید تامل کند: در قلب او چشمی وجود دارد که به سبب آن، نور را درک کند و حجاب‌های نورانی چیست؟ تا بداند چه می‌گوید و از پروردگار خود چه می‌خواهد؟ خداوند متعال می‌فرماید: امَّن یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ.

آیا هست کسی که درمانده را اجابت کند، زمانی که او را می‌خواند و بدی را از او برطرف کند؟

و فرموده است: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ

مرا بخوانید تا برای شما اجابت کنم.

و می‌فرماید: وَاسْأَلُواْ اللّهَ مِن فَضْلِهِ

از خداوند، از فضلش مسئلت کنید!

و می‌فرماید: إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا

به درستی که خداوند برای شما رحیم است.

و نمی‌فرماید: تنها لفظ‌هایی را بر زبان بیاورید!

به هر روی، آن مناجاتی است بس جلیل و نعمتی است بس بزرگ از برکت‌های خاندان محمد علیهم‌ السلام که قدر عظمت آن را تنها کسی می‌تواند بداند که برایش قلبی باشد یا گوش بسپارد و او شاهد و گواه باشد: لِمَن کَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَی السَّمْعَ وَهُوَ شَهِیدٌ

به جان خودم سوگند یاد می‌کنم که بیشتر مردم، قدر و ارزش نعمت مناجات با خداوند متعال را نمی‌دانند! و به درستی که منشأ این مناجات‌ها، علوم و معارف ارزشمندی است که کسی بر مقام و حدود و دایره آن آگاهی نخواهد یافت، جز اهل آن و آنان اولیای خداوند هستند، کسانی که از راه «کشف» و «شهود» به آن دست یافته‌اند. و رسیدن به حقیقت این مکاشفه‌ها به درستی که از بزرگ‌ترین نعمت‌های اخروی است که هیچ یک از نعمت‌های دنیوی را نمی‌توان با آن مقایسه کرد و اشارت صادق آل محمد صلی‌الله علیه و آله به همین است، آنجا که می‌فرماید:

به درستی که اگر همه مردم، آنچه را که در فضیلت معرفت خداوندی وجود دارد، می‌دانستند، چشم‌های خود را به آنچه دشمنان، از تمتعات زندگی دنیوی از آنها بهره می‌برند، باز نمی‌کردند، و دنیای آنها، در نزد اینان از آنچه در زیر پاهای خود لگد می‌کنند (شن و گل) پست‌تر می‌شد و به معرفت خداوندی منعم شده و لذت می‌بردند، مانند کسی که در باغ‌های بهشت همواره با اولیای خداوندی همنشین باشد.

* از مهم‌ترین عمل‌های این ماه، روزه گرفتن است، به مقداری که مناسب حال افراد باشد

به درستی که اخبار مفصّلی، در خصوص پاداش روزه این ماه روایاتی آمده است، اما من بنده تنها به بیان یک روایت از این روایات بسنده می‌کنم که شیخ‌ صدوق رحمه‌الله در «من لایحضره الفقیه» از حسن پسر محبوب از عبدالله پسر حزم ازدی روایت کرده است که گفت: از امام صادق علیه‌السلام شنیدم که می‌فرمود: هرکس که روز نخست ماه شعبان را روزه بگیرد، بهشت برای او واجب شود و هرکس دو روز روزه بگیرد خداوند در هر روز و شبی در دار دنیا به او نظر می‌افکند و نظر خود را به او در بهشت ادامه می‌دهد و هر کس سه روز روزه بدارد، خدا را در عرش او و بهشت خود زیارت می‌کند.

و سید بن طاووس در «الاقبال» می‌گوید: شاید مقصود از زیارت خداوند متعال در عرش برای قومی، این باشد که برای اهل بهشت در عرش‌الرحمن مکانی وجود دارد که هر کس به آنجا نائل شد، زائر خداوند خوانده شود، همچنان که خداوند کعبه را خانه (بیت) و حرم خود نام نهاده، و هرکسی که آن را قصد کند خدا را قصد کرده است.

نظر خود من بنده این است که گفته شود: مراد از «زیارت و لقا» عین همان چیزی است که در «مناجات شعبانیه» تفصیل داده شده و می‌گوید:

چشم قلب‌های ما را به نور و ضیایی که به تو نظر کند، نورانی کن، تا چشم قلب‌ها، حجاب‌های نورانی را منخرق نموده، به معدن عظمت متصل شود و آنگاه روح‌های ما به عزّت قدس تو بیاویزد.

از دیگر اعمال مهم این ماه، صلوات وارد شده در هر روز از شعبان است، به هنگام زوال که اینگونه شروع می‌شود: « اللهم صلی‌علی محمد و آل محمد، شجره النبوه...»

نمازهای وارده در شب‌های ماه شعبان از اعمال دیگر این ماه به شمار می‌رود و لازم است شخص سالک، در «ذکر» و «فکر» خود را به نشاط وا دارد که البته به اعتقاد بنده، بهتر این است که فرد به آنچه که سبک و آسان‌تر است، عمل کند.

رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله فرمود: در هر پنج‌شنبه از شعبان، ‌آسمان‌ها را زینت می‌کنند و فرشتگان چنین عرضه می‌دارند: ای خدای ما! روزه دارنده این روزها را ببخش و دعایش را اجابت کن! پس هر کس که در آن روز، دو رکعت نماز خوانده، در هر رکعت، یک بار فاتحه الکتاب و صد بار «قل‌ هوالله احد» را بخواند و وقتی سلام دهد، صد بار به پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله صلوات بفرستد خداوند حاجت‌هایش را چه در امر دین باشد و چه در امر دنیا، برآورده می‌کند و هر کس که در این ماه، روزی را روزه بدارد، خداوند بدنش را بر آتش حرام می‌کند.