جاذبه های نهبندان + تصاویر / از کویر حیدرآباد تا آبشار کنده گاو

به گزارش جی پلاس،  شهرستان نهبندان به اقتضای موقعیت طبیعی آن و مجاورت با کویر، دشتی نسبتاً وسیع واقع شده است . از نظر ناهمواری این شهرستان در شمال مشتمل بر ارتفاعاتی است که قلل آن به ۲۵۰۰ متر می رسد کوه سرخ – کوه بیدمشک – کوه بوبک از جمله این ارتفاعات است. در بخش غربی شهرستان نیز شاهکوه که بلندترین نقطه آن ۳۷۳۲ متر ارتفاع دارد واقع گردیده است.

بقیه سطح شهرستان مشتمل بر دشتهای هموار نظیر سرچاهشو، سهل آباد، چاهداشی، دهسلم و نهبندان می باشد که ارتفاع این دشتها حدود ۱۰۰۰ متر از سطح دریاست بطور کلی جهت شیب در شهرستان نهبندان از جنوب و جنوب غربی بوده به طوریکه در قسمت شرقی و جنوب شرقی به دشت سیستان و در جنوب و جنوب غربی به بیابان لوت منتهی می گردد. در جهت جنوب غربی – جنوب شرقی ارتفاعات شرق دشت سهل آباد (کوه آتشکده با۲۱۵۹ متر ) واقع شده که در نهایت به کوه بهاران می پیوندد . یک رشته ارتفاعات در جهت شمال غرب – جنوب شرق (کوه سناجان با ۲۰۱۲ متر ) است که در غرب دشت سهل آباد واقع گردیده و به ارتفاعات کوه هاری که بلندترین نقطه متر ارتفاع دارد می پیوندد. شهرستان نهبندان از شمال به کوههای کم ارتفاع بهاران محدود می شود این کوهها در شمال دشت سهل آباد و چاهدراز واقع گردیده و مشجرترین کوههای شهرستان هستند.

روستای چاه دراز نهبندان

روستای چاهدراز در استان خراسان جنوبی شهرستان نهبندان بخش شوسف و در ناحیه ی کویر لوت قرار گرفته و فاصله ان از شهر شوسف حدود ۲۰ کیلومتر و فاصله ان از جاده اصلی حدود ۸ کیلومتر و دارای جاده اسفالت می باشد.

چاهدراز دارای جمعیتی بیش از ۷۰۰ نفر است و خانه های انها در کنار یکدیگر و به صورت گاه و گلی با سقف های گنبدی ساخته شده که ساختاری بسیار زیبا دارند. از غذاهای محلی چاهدراز می توان به کشک زرد،کما،رک و دیگر غذا ها که با شیر درست می شود اشاره کرد که دستور پخت انها را در قسمت غذا های محلی خواهید دید.

روستای عربخانه نهبندان

منطقه عربخانه در جنوب بیرجند، کیلومتر ۱۳۰ جاده زاهدان و در شمال نهبندان است که از شرق به کشور افغانستان و از غرب به کویر و از شمال به سربیشه و از جنوب به بخش شوسف منتهی مییشود و امروز از نظر تقسیمات کشوری از مناطق پر جمعیت بخش شوسف شهرستان نهبندان به شمار می رود.

بر خلاف نویسندگان فرهنگ جغرافیایی، شمار آبادیی های آن از مرز چهارصد پارچه آبایی هم می گذرد و جمعیت آن نیز با وجود مهاجرت های بسیاری که به شهرهایی چون تهران، مشهد، کرمان، بیرجند و… شده، باز هم چشمگیر است. پیشه اصلی مردم آن دیار، دامپروری و کشاورزی است که به جهت نداشتن الگوی درست و خشکسالیی های پیاپی، سخت مورد تهدید قرار گرفته است. قالیی بافی و گلیم و پلاس و جاجیم از شمار هنرهای دستی محل بوده و عمده محصولات کشاورزی غلات است و میوه های متنوعی چون انار، زردآلو، انگور و…نیز به دست می آید. مقبره های متبرک امامزاده سیدعلی و سیدالحسین و شیخ صالح که هر ساله زائران بسیاری دارند، در این منطقه است که از این امامزاده ها، کرامات و بزرگواریی هایی صادر شده که زبانزد اهل محل است.

روستای چاهداشی نهبندان

«روستای چاهداشی» یکی از روستاهای شهرستان نهبندان استان خراسان جنوبی است که در قسمت غرب این شهرستان واقع شده و تا مرکز شهرستان (بخش مرکزی) ۳۴ کیلومتر فاصله دارد. این روستا در فاصله ۵۰ کیلومتری از روستای میغان ، فاصله ۵۴ کیلومتری از روستای دهسلم قرار دارد. فاصله روستای چاهداشی تا شهر بیرجند (مرکز استان خراسان جنوبی) ۲۳۵ کیلومتر است. در اصطلاح محلی چاهداشی به معنی چاه گود است و در بعضی از اسناد به نام چاه حاجی هم به ثبت رسیده و به دلیل گود بودن قنات این روستا به چاه گود یا همان چاه داشی معروف شده است.

روستای خوانشرف نهبندان
روستای «خوانشرف» در ۵ کیلومتری شرقی شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است و از بزرگترین روستاهای شهرستان نهبندان و مرکز دهستان «نه» می باشد. فاصله روستا تا مرکز شهرستان نهبندان ۵ کیلومتر و تا مرکز استان (بیرجند) ۱۹۵ کیلومتر می باشد. روستاهای اطراف خوانشرف، خونیک سفلی، کهنو، اسد آباد، حسین آباد و محمد آباد است. روستای «خوانشرف» در حاشیه کویر قرار گرفته است و به همین علت تابستان های بسیار گرم و زمستان های سردی دارد و چون این روستا در نزدیکی سیستان قرار دارد؛ بادهای ۱۲۰ روزه سیستان در این روستا از ۱۵ تا ۳۰ خرداد شروع شده و تا شهریور هر سال ادامه دارد.

در زمان قدیم مردم روستا از این موقعیت استفاده نموده و آسبادهایی احداث کرده و گندم های خود را آرد می کردند. قرار گرفتن روستای خوانشرف در حاشیه کویری و استفاده نمودن بی رویه چرای دام ها و کندن بوته ها و بریدن درختان در زمین های اطراف این روستا، بیابان های خشک و بی علف، اطراف روستا را احاطه کرده است. این روستا دارای دو قنات یکی به نام خوانشرف و قنات دیگری به نام تقی آباد می باشد که قنات خوانشرف دایر و حدود ۵/۴ اینچ آب می باشد؛ ولی قنات تقی آباد خشکیده و باغ و زمین های کشاورزی آن مخروبه شده است.

کلوت های گلی نهبندان

حدود ۱۰ کیلومتر پس از نهبندان به سمت شهداد کوه هایی در دو طرف جاده نمایان می شود که به کوه های مینیاتوری یا مریخی معروفند. این کوه ها زیبا از نوع رسوبی هستند و به علت فرسایش سریع در برابر باد و باران به شکل دندانه دندانه و پر از لبه ها و چاک های مکرر در آمده اند که بومیان این منطقه به سبب شکل غیر عادیشان ، از آنها با عنوان کوههای “مریخی” نیز یادمی کنند.

رنگ تقریبا سفید رنگ کوه (چیزی میان طوسی و سفید) با واریزه های بسیار در پای آن، وجود گرما و حرارت، مناظری رویایی و تخیلی را در ذهن بیننده پدید می آورد و باعث شده تا این جاده به یکی از زیباترین مناطق ایران تبدیل شود. یک سو کوه های مخروطی مریخی با آن رنگ خاکستری خیال انگیز و سوی دیگر ماسه های شنی بیابانی در کرانه آن در کویر لوت نهبندان واقع شده است، توانسته ترسیم گر یک جاذبه طبیعی زیبا باشد. این کوه ها در زمان گذشته به زیر خروارها خاک مدفون بوده و امروز با گذشت زمان، مشاهده می شوند. در اثر تغییرات جوی و آب و هوایی و باران های موسمی، خاک ها از روی آنها به دامنه ها ریخته شده و چهره اصلی این کوه ها نمایان شده است.

کویر حیدرآباد نهبندان

ریگزار یلان در نزدیکی حیدرآباد نهبندان به عنوان گرمترین نقطه کره زمین بنا به تشخیص حسگرهای ماهواره های ناسا در چندین سال متوالی شناخته شده و دارای بلندترین کوههای شنی جهان می باشد. نیوز تراولز پدیا سایت معتبر جهانی گردشگری این بیابان بی نظیر را به عنوان یکی از ۱۲ نقطه گردشگری هیجانی و ماجراجویانه دنیا اعلام نمود و سفر به این کویر را برابر سفر به فضا دانست.

مسجد طارق نهبندان

مسجد تاریخی طارق در روستای طارق در فاصله حدود ۴۰ کیلومتری شمال نهبندان قرار دارد آنچه از بنای این مسجد بجای مانده ، شامل یک شبستان ستوندار با شش ستون مربع شکل قطور می باشد . در گذشته این مسجد دارای صحن ورودی بوده که تخریب شده و بناهای جدید بجای آنها ساخته شده است. این مسجد از لحاظ معماری کاملا شبه سایر مساجد تاریخی منطقه است یعنی شامل شبستان ستونداری است که حد فاصل ستونها با طاق جناغی و سپس حد فاصل طاقها نیز با پوشش گنبدی بصورت چهار ترک پوشیده شده است . این مسجد دارای سنگ لوحی است که تاریخ ساخت آن نیز بر روی آن حک شده است .

خانه تقوی (اکرم خان) نهبندان

این بنا در داخل بافت تاریخی نهبندان واقع شده است. با توجه به شواهد معماری موجود این بنا مربوط به دوره قاجار است. از خصوصیت بارز آن دو ایوان شمالی و جنوبی بنا است که به شیوه قوس جناغی اجرا شده و با فرم دیگر بناهای نهبندان که دارای قوسهای بیز هستند متفاوت می باشد. همچنین این بنا نسبت به سایر بناهای موجود در بافت تاریخی دارای ارتفاع بیشتری می باشد. فضاهای موجود در اضلاع شرقی و غربی دارای پوشش گهواره ای هستند. در گوشه جنوب شرقی راهرویی قرار دارد که به تنورخانه منتهی می گردد. پوشش تنورخانه از نوع گنبدی است که با خیزکمی به نورگیر بالای آن منتهی می شود. ایوانهای شمالی و جنوبی قرینه هم هستند و ارتفاع آنها از اضلاع شرقی و غربی حدود یک متر بیشتر است. کف این ایوانها حدود نیم متر بلندتر از کف حیاط است. دورتادور لبه بامهای مشرف بر حیاط با رخبام تزئین شده است. در پشت ایوان شمالی باغی وجود داشته که از طریق ورودی واقع در ضلع شمالی این ایوان به آن راهی وجود داشته ودر اتاقهای دو طرف ایوان نیز پنجره هایی در ضلع شمالی تعبیه شده بوده که به فضای باغ اشراف داشته اند.

خانه سالاری نهبندان

خانه سالاری از خانه‌های تاریخی زیبای شهر نهبندان و در داخل بافت تاریخی این شهر واقع شده است که دارای وسعتی حدود ۱۸۰۰ متر‌مربع می‌باشد. قدمت این بنا به دوره قاجاریه .بر می گردد و نام آن از مالک قبلی آن آقای سالاری گرفته شده است. منزل سالاری دارای پلانی مستطیل شکل به طول ۳۸ ، عرض ۳۷ ، ارتفاع ۵ متر و مساحت ۲۸۰ متر مربع می باشد.

این بنا دارای فضاهای حیاط اندرونی ، حیاط بیرونی ایوانهای ورودی و هشتی ، اتاق های استراحت ، انبار و سه مطبخ می باشد . ورودی اصلی این بنا در ضلع غربی قرار گرفته که پس از ورود به حیاط بیرونی بنا وارد می شده و پس از آن به وسیله ی چرخشی ۹۰ درجه به هشتی ایوان شکل بنا وارد می شویم که در هر سمت آن راهرویی و در پشت آن هم اتاقی وجود داشته است . پس از عبور از ایوان به حیاط مرکزی بنا می رسیم که در هر ضلع آن ۲ اتاق قرار داشته که هم به صورت مساوی از حیاط مرکزی دسترسی داشته و هم به وسیله راهروهایی که در میان این ۱۲ اتاق فضای دسترسی وجود داشته است . و بالاخره در جنوبی ترین ضلع این بنا ایوانی همانند ایوان شمالی قرار دارد که در دو سمت آن راهروهایی قرار گرفته که اتاق ها در پشت این راهرو قرار گرفته شده است این راهروها در حال حاضر خود دسترس مستقیم از حیاط مرکزی دارد .

قلعه شاهدژ نهبندان

این بنا در۵ کیلومتری شرق نهبندان قرار دارد. مصالح بکار رفته در آن شامل سنگ و آجر است که در بعضی قسمتها بدون ملات برروی یکدیگر قرار گرفته اند.قلعه دارای چندین حصاروبرج است ودر داخل آن فضاهایی نظیر اتاق های سربازان، انبارهای آذوقه، آب انبارهاو.. قرار دارد. شالودة این بنا مربوط به دورة ساسانی است که در قرون ۵و۶ هجری توسط اسماعیلیان خریداری و بازسازی شده است. این قلعه از قلاع قرن ششم وهفتم ومتعلق به اسماعیلیان است اما با دیگر قلاع اسماعیلیه تفاوت محسوسی دارد. از دو نوع معماری بناهای اشرافی وبناهای عادی برخوردار می باشد. اهمیت این قلعه از جهتی که می تواند الگویی بسیارمفید بری مطالعه معماری و روابط اجتماعی در یک زیستگاه جمعی وشهر گونه باشد بسیار بالا می باشد.

مسجد میغان نهبندان

مطالعه درباره معماری مسجد میغان نشان دهنده تأثیرات اقلیم روستایی بر این بناست. در همین خصوص می توان از وسعت محدود این مسجد یاد کرد که با نگرش به جمعیت آن زمان روستا طراحی شده است.

مسجد میغان بطور کلی در یک مساحت محدود و کوچک ساخته شده است و اجزاء معماری آن عبارتست از صحن، شبستان گنبددار و شبستان ستوندار و گنبد خانه و با وجود این اثری ممتاز در یک روستای دور افتاده به شمار می آید. در صحن مسجد قناتی جاری است که از زیر این قسمت عبور کرده و بطرف دیگر بنا می رود که در آن قسمت نیز این آبها توسط آبگیری در پشت مسجد جمع شده و به مصارف مختلف بخصوص کشاورزی می رسد.

مسجد چهار فرسخ نهبندان
مسجد چهار فرسخ دارای پلانی چهارضلعی به طول ۱۰/۱۸ و عرض ۶۰/۱۰ و ارتفاع ۱۰/۴ متر و مساحت ۱۷۵ متر مربع می باشد که کشیدگی این بنا در جهت شمالی – جنوبی است این مسجد دارای فضاهای ورودی ، صحن حیاط ، ایوان های نیمه مسقف وضوخانه و شبستان می باشد .

ورودی این بنا از ضلع شمالی فضا می باشد و مناره هایی که از قسمت های الحاقی بنا می باشد در هر سمت این ورودی قرار گرفته است . پس از عبور از ورودی به صحن حیاط این مسجد وارد می شویم که دارای طول ۷ و عرض ۴ متر می باشد . در هر سمت این حیاط دو ایوانچه قرار گرفته است که دارای عمق حدود ۳۰/۲ متر می باشد .

وضوخانه در اولین ایوان ضلع غربی این حیاط قرار گرفته است که پس از عبور از این حیاط به شبستان اصلی مسجد می رسیم که دارای طول ۴۰/۹ در عرض ۲۰/۹ متر می باشد . این شبستان دارای ۹ چشمه طاق می باشد . چشمه طاق مرکزی بزرگترین چشمه طاق این شبستان است . همچنین در ضلع غربی این شبستان ۳ پنجره برای ورود نور به این فضا تعبیه شده است . جنس اصلی مصالح این بنا خشت های ۳۰×۳۰ س.م به همراه ملات کاه گل و همچنین اندود داخلی گچ می باشد.

کویر دهسلم نهبندان

روستای دهسلم در ۸۵ کیلومتری غرب شهرستان نهبندان در مسیر جاده نهبندان شهداد قرار دارد. کویرلوت جزء گرم ترین نقاط کره زمین محسوب می شود. گرما چنان است که لاشه حیوانات تجزیه نمی شود. قدرت تبخیر آب به گونه ای است که پیش از تجزیه شدن لاشه توسط باکتریها، خشک می شود. این منطقه، را شعبه ای از کره ماه در روی زمین می دانند.

کلوت به عنوان مشخصه بارز کویرلوت در فاصله ۲۵ کیلومتری شهداد و کمتر از نیم ساعت رانندگی منطقه ای متضاد از کوهستانهای سرد ایران قرار دارد. اوایل فصل بهار این کوهها پوشیده از برف است و برای عشایر، ییلاق خوبی به حساب می آید. زمستانها که شهداد زیرپای گردشگران زیادی قرار می گیرد، سرمای سیرچ تا مغز استخوانشان را می سوزان.
شهر افسانه ای “کلوت “ها، در ۱۳۰ کیلومتری نهبند

تالاب کچی نمکزار نهبندان

تالاب کجی و دریاچه نمک در شمال غربی روستای چاه دراز و در ۷۵ کیلومتری شهرستان نهبندان و در حاشیه محور ارتباطی بیرجند به زاهدان قرار گرفته است. وسعت تالاب ۲۲۷۶۵ هکتار است. این تالاب یک پدیده منحصر بفرد در شرق کشور است. با توجه به آبگیری خوب تالاب در سال ۱۳۸۹، ۱۴ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی از قبیل مرغابی سرسبز و فلامینگو به این تالاب مهاجرت کرده اند. از پرندگان بومی منطقه میتوان به زاغ بور، هوبره و عقاب طلایی، از خزندگان میتوان به مار قیطانی، مار شتری، مار پلنگی و تیر مار و بزمجه بیابانی اشاره کرد.

حاشیه تالاب زیستگاه ۱۴ گونه پستاندار از قبیل، خرگوش، روباه، کفتار، گرگ، پایکا، پامسواکی،زرده بر و تشی است. آب تالاب به واسطه املاح معدنی موجود در آن دارای خواص درمانی برای بیماریهایی نظیر آرتروز، رماتیسم و بیماریهای مفاصل است.

آبشار کنده گاو نهبندان

آبشار گنده گاو دراستان خراسان جنوبی واقع است. این آبشار در استان خراسان جنوبی، شهرستان نهبندان، بخش شوسف، منطقه چاهدراز قرار گرفته و دارای طبیعت بسیار زیبا و دیدنی است. نامگذاری آن به گنده گاو به این دلیل است که در زمان های قدیم مردم این منطقه گله های گاو خود را برای چرا به این منطقه می فرستادند و این گاو ها به علت بیماری ناشی از مصرف آب آبشار تلف می شدند. در اثر فساد لاشه ها بوی متعفنی منطقه را فرا میگرفته از این روی نام گنده گاو به آن داده شده است. همچنین دلیل نامگذاری به گنده آب وجود گوگرد فراوان در آب است که علاوه بر بوی بد دارای مزه بسیار تلخی نیز هست و در صورت شرب باعث ایجاد مسمویت خواهد شد.

موزه مردم شناسی نهبندان

این موزه در خانه سالاری، از خانه‌های تاریخی زیبای شهر نهبندان و در داخل بافت تاریخی این شهر واقع شده است که دارای وسعتی حدود ۱۸۰۰ متر‌مربع می‌باشد. خانه سالاری از نوع خانه‌های دو ایوانی است و با توجه به سبک معماری موجود، این خانه در اواخر دورة قاجار ساخته شده و در دوره‌های بعد الحاقاتی به آن افزوده گردیده است.

قسمت‌های مختلف موزه عبارتند از: نمایشگاه عکس‌های بناهای تاریخی، لباس‌های محلی، مراحل کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی، قالی بافی و نخ ریسی و… . آسباد‌های نهبندان به عنوان یکی از نمادهای این شهر شناخته شده‌اند و در بخشی از موزه ماکت یکی از آسبادها به نمایش در آمده است.