هیئت انتخاب کار سختی نداشت
رضا درستکار: حداقل ده فیلم این دوره، از آثار ارزشمند و خوب سینمای ایران خواهد بود
عضو هیأت انتخاب جشنواره فیلم فجر گفت: فیلم «قاتل و وحشی» مورد تأیید کسانی که من با آنها صحبت کردم، بود اما نکته‌ای که وجود دارد به مسائل مرتبط با مشکلات حقوقی بر سر مالکیت فیلم بر می‌گردد. این فیلم از خطوط تعریف شده عبور نکرده بود که بخواهد منجر به مشکلاتی برای آن شود و به ممیزی بخورد.
به گزارش جی پلاس، پس از گمانه زنی‌های بسیار بالاخره لیست نهایی فیلم های بخش سودای سیمرغ سی و هشتمین جشنواره ملی فیلم فجر شامگاه گذشته اعلام شد. لیستی که غایبان بسیاری داشت و در عین حال پیش بینی در خصوص حضور برخی چهره های سرشناس سینمایی هم درست بود. با این حال اما با حضور فیلمسازان سرشناس و قدیمی و در کنار نسل جوان و با استعداد سینما انتظار می‌رود با جشنواره گرم و رقابتی روبه‌رو باشیم. به همین بهانه با رضا درستکار از اعضای هیئت انتخاب این دوره از جشنواره فجر درباره چند و چون انتخاب فیلم‌ها به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
یکی از معضلاتی که هیئت انتخاب همواره با آن دست و پنجه نرم می کند بازبینی نسخه‌هایی از فیلم هاست که کامل نشدند و علیرغم این که هرسال این مسئله به صاحبان فیلم‌ها گوشزد می‌شود اما شاهد ارسال نسخه های ناقص به دبیرخانه جشنواره هستیم. شما در این دوره چند فیلم را مورد بازبینی قرار دادید و نسخه‌های رسیده به هیئت انتخاب به لحاظ تکمیل مراحل فنی به چه صورت بود؟
مجموع فیلم هایی که در این دوره در هیئت انتخاب دیده شد به ترتیب ۸۹ فیلم بلند و ۱۸ فیلم کوتاه بوده است. وضعیت فیلم‌های امسال هم مانند سال های گذشته بود و یک تعداد فیلم کامل داشتیم و تعدادی هم هنوز اتالوناژ و تصحیح رنگ نشده بودند و برخی هم صداگذاری نهایی روی آنها انجام نشده بود. یک تعدادی فیلم هم به نسبت نسخه‌های ناقص‌تری ارائه کرده بودند و تنها ۶۰ ـ ۷۰ دقیقه از فیلم موجود است.
یکی از نکات جالب توجه این دوره این بود که امسال نسبت به سال‌های گذشته فیلمسازان اصرار بیشتری داشتند که حتماً در جشنواره حاضر باشند با وجود این که عقل سلیم حکم می‌کند با وجود رقبای زیاد این اصرار وجود نداشته باشد اما اغلب اصرار داشتند که فیلم را حتماً می‌رسانیم.
به طور مثال یکی از این فیلم ها گرچه به لحاظ فنی اثر جدید و تازه ای بود اما وقتی این فیلم ناقص ارسال شده داور که نمی‌داند قرار است در این فیلم چه اتفاقی بیفتد و براساس آن تصمیم بگیرد! وقتی فیلم را روی پرده سبز به جشنواره ارسال می کنند داور چه چیزی را ببیند و فیلم عملاً بک گراند ندارد و به جایش پرده سبز دیده می‌شود. در این حالت چه چیزی را باید ببینیم و براساس آن قضاوت کنیم؟ زمانی هم که فیلم را کنار می گذاریم دوستان ناراحت می شوند. در حالی که باید نسخه‌های استاندارد به جشنواره داده شود که متأسفانه نمی‌شود و این اتفاق مانند هر سال، امسال هم دیده شد و بسیاری از فیلم‌ها را ناقص دیدیم.
فیلمسازانی همچون حمید نعمت الله، کمال تبریزی، شهریار بحرانی، رضا درمیشیان از غایبان این دوره هستند، در حالی که انتظار می رفت در جشنواره حاضر باشند. به جز یک فیلم اطلاع رسانی در خصوص عدم حضور و انتخاب این فیلم‌ها صورت نگرفته است. علاوه بر این در مورد «قاتل و وحشی» این شائبه وجود دارد که ممیزی‌ها باعث عدم انتخاب آن شده است، آیا این موضوع صحت دارد؟
فیلم «قاتل و وحشی» مورد تأیید کسانی که من با آنها صحبت کردم، بوده اما نکته‌ای که وجود دارد به مسائل مرتبط با مشکلات حقوقی بر سر مالکیت فیلم بر می‌گردد. ضمن این که به نظرم فیلم از خطوط تعریف شده عبور نکرده بود که بخواهد منجر به مشکلاتی برای آن شود و فیلم به ممیزی بخورد. کسی در هیئت انتخاب راجع به کیفیت این فیلم بحثی نداشت و فقط مسئله در مورد مالکیت فیلم بوده است.
در مورد فیلم های دیگری هم که انتخاب نشدند نظر هیئت انتخاب و نتیجه رای گیری این بوده است. زمانی که یک فیلم انتخاب نمی‌شود به این دلیل است که جمیع آرا و اتفاق نظر بر نبود آن فیلم است و به ضرس قاطع می‌گویم که مشکل فقط در کیفیت آثار است. در عین این که همه می‌گویند کار هیئت انتخاب بسیار سخت است اما من معتقدم آسان ترین کار ممکن در این دوره اتفاق افتاد، زیرا اصلا فیلم های عجیب و غریبی وجود نداشت و حتی می‌توانم بگویم فیلم هم برای انتخاب کردن کم داشتیم. من فکر می کنم اگر گروه دیگری به غیر از این هیئت انتخاب مسئولیت گزینش فیلم ها را برعهده داشتند، نهایتا با یکی دو مورد تغییر همین لیست انتخاب می شد. بر همین اساس معتقدم کار هیئت انتخاب آسان و بدون دردسر بود. ما در مورد فیلم ها بیش از پنج شش ساعت بحث می‌کردیم و این فیلم ها را بارها سنجیده‌ایم. من در بیستمین دوره جشنواره فیلم فجر به عنوان عضو هیئت انتخاب حاضر بودم و به نظرم آن زمان کارم بسیار سخت تر از این دوره بود اما به نظرم امسال با کار دشواری روبه‌رو نبودیم.
امسال نسبت به سال‌های گذشته فیلم های ژانر کمدی بیشتر متقاضی حضور در جشنواره بودند، اما از این تعداد فقط «خوب، بد، جلف ۲» به سودای سیمرغ راه پیدا کرده است. رویکرد هیئت انتخاب نسبت به پذیرش فیلم های کمدی چگونه بوده است و چرا فیلم های دیگر از رقابت بازمانده‌اند؟
وضعیت سینمای کمدی بسیار بد است و فیلم‌های خوبی در این ژانر ساخته نمی‌شود و خیرالموجودین آنها «خوب، بد، جلف۲» بوده است که حداقل سر و شکل و انتظامی دارد اما فیلم‌های دیگر گیشه‌ای هستند.
من بارها در این مورد صحبت کرده‌ام. ببینید! منتقدین روی معیارهای زیبایی شناسی بحث می‌کنند. برای من اصل قضاوت هر فیلمی اصول و مبانی زیبایی شناسی، استانداردها و ارزش های سینمایی است، حال این فیلم با هر گرایشی که ساخته شده باشد. ما نیز بر اساس همین اصول و ضابطه فیلم‌ها را داوری کردیم.
از سویی دیگر برخی معتقدند جشنواره فجر باید فقط میزبان فیلم‌های انقلابی باشد. به نظر من این نگاه درستی نیست و کفایت حضور و مشروعیت حضور برای یک فیلم در جشنواره را نمی‌توان صرفاً در انقلابی بودن آن دانست. در نظام سینمایی، شناخت و معیارهای سینمایی ملاک است و اینجا نظام ما اصول زیبایی شناسی است و اگر هم کسی به خلاف این اعتقاد دارد سخت در اشتباه است.
اجازه بدهید مثالی بزنم؛ قرآن کریم عالی ترین محتوا است اما اگر همین قرآن را با صوت بد بخوانید محتوایی به آن عظمت را زایل می‌کنید و این مصداق همان شعر معروف سعدی است که می گوید «گر تو قرآن بدین نمط خوانی. ببری رونق مسلمانی». بد نیست بدانید فیلم هایی هم در این میان بودند که رونق مسلمانی و ارزش‌های دینی را از بین می‌بردند و به نظرم این گونه فیلم‌ها که با این نگاه در طول چهل سال ساخته شده‌اند، باطل هستند و در حال حاضر هم همین گونه است.
این معیار می تواند در کنار معیار زیبایی شناسی مطرح شود. به طور مثال فیلمی مانند «روز صفر» که براساس اصول و مبانی زیباشناسی سینمایی ساخته شده اما در عین حال در مورد یک موضوع ارزشی هم بحث می‌کند. وقتی اصول سینمایی رعایت می شود آن وقت است که یک فیلم می تواند در خدمت یک امر دیگر همچون مفهوم ملی، دینی، مذهبی و ... هم قرار گیرد. اما وقتی یک فیلم زیباشناسی و معیارهای سینمایی را رعایت نکرده است در خدمت هیچ تفکری هم نمی‌تواند باشد.
چهار فیلم به طور مشترک هم در لیست «سودای سیمرغ» و بخش «نگاه نو» هستند، دلیل حضور این فیلم ها در هر دو لیست چیست؟
این فیلم ها که به صورت مشترک در هر دو لیست هستند، به لحاظ کیفی ارزش بیشتر و قدرت رقابت بالایی دارند. این چهار فیلم اولی در فهرست سودای سیمرغ هم حضور دارند و این نشان دهنده ارزش‌های بالای این فیلم هاست که مانند یک سینماگر حرفه ای به آنها پرداخته شده است.
۵ فیلم در بخش رزرو معرفی شدند، فیلم‌هایی که انتظار می‌رفت حداقل چند مورد آن در لیست اصلی قرار بگیرند. سرنوشت نمایش آنها در جشنواره چه خواهد بود؟
این فیلم‌ها به این دلیل در لیست رزرو قرار گرفتند که چنانچه فیلمی به جشنواره نرسید و از بخش مسابقه خارج شد فیلم‌های اعلام شده در بخش رزرو به ترتیب ذکر شده جایگزین شوند. البته امیدوارم دبیر جشنواره فرصتی را حداقل برای اصحاب رسانه فراهم کند تا این فیلم‌ها را تماشا کنند. ما به عنوان هیئنت انتخاب از این موضوع استقبال می‌کنیم و همه به این فیلم‌ها رأی دادیم و هرکدام از این آثار حداقل ۵ رای را کسب کرده‌اند اما نمایش این فیلم‌ها در اختیار و چارچوب جشنواره است که به تعداد ۲۲ فیلم افزوده شود یا خیر.
همواره انتقاداتی به فیلم‌های منتخب هیئت انتخاب وجود دارد و همانطور که در دوره‌های مختلف شاهد بودیم زمانی که همه فیلم‌ها دیده می‌شود بسیاری فیلمسازان و منتقدان از انتخاب یا عدم انتخاب برخی فیلم ها گلایه می کنند. براین اساس چه معیارهایی برای انتخاب فیلم‌ها در نظر گرفته شد که حقی از کسی ضایع نشود و در واقع بهترین انتخاب ها را روانه لیست نهایی کنید؟
همانطور که گفتم اولین فیلمی که در پروسه هیئت انتخاب به نمایش در می‌آید خودش ملاک قضاوت برای فیلم بعدی می‌شود و هیئت انتخاب براساس همان فیلم متوجه می‌شود که به طور مثال فیلمبرداری این فیلم از اثر قبلی بهتر یا ضعیف تر بود، یا تدوین این فیلم از دیگری بهتر است. همانطور که این فیلم ها به نمایش در می آیند خودشان فضای سنجش به وجود می آورند. بسیاری فکر می‌کنند این موارد قابل اندازه گیری نیست.
خیر اینطور نیست! همه معیارهای سینمایی و زیبایی شناسی در سینما قابل اندازه گیری است. به همین دلیل است که یک هیئت داوری تشکیل می شود تا از یک تعدادی فیلم بهترین‌ها را انتخاب کنیم و نهایت به گزینه‌های نهایی می‌رسیم. ما هم همین کار را انجام دادیم. کمترین گارانتی تماشای بی وقفه نود فیلم این است که یک چشم انداز از موجودیت حال حاضر سینما را در سال ۹۸ پیش روی ما قرار می دهد که حال عمومی این سینما چگونه است، چه چیزی را گزارش می‌کند و چطور به موضوعات نگاه می‌کند، چقدر با سیستم همراه است یا نیست. چقدر به روز است و از نظر فنی رشد کرده و ... اینها موضوعاتی نیست که بتوان از آنها چشم پوشی کرد و من به شما اطمینان می دهم اگر فیلمی ارزشش را نداشته باشد امکان ندارد اصلاً وارد لیست شود و رأی بگیرد. چه بسا بسیاری فیلم‌ها متقاضی حضور بودند و بدون هیچ غرض ورزی رأی نیاورند. با تمام این اوصاف این آسان‌ترین دوره داوری برای من در این چهل دوره‌ای که در جشنواره‌های مختلف مسئولیت انتخاب و داوری را برعهده داشتم، بود.
به گفته خودتان رجوع می کنم، با توجه به این که فیلم‌های متقاضی فجر سی و هشتم را رصد کردید، چقدر این سینما متأثر از فضای اجتماعی است و در یک نگاه کلی چشم انداز حال حاضر سینمای ایران را چگونه می بینید و اساسا حال سینما چگونه است؟
جمله ای از مرحوم علی حاتمی هست که می گوید سینما مزرعه بلال نیست که امسال پربار باشد و سال دیگر محصول کمتری بدهد. شرایط عمومی کشور ما و هر آنچه که در آن وجود دارد در سینما تبلور پیدا می‌کند و سینما این شرایط را کم و بیش در وسعت و اندازه خودش گزارش می‌کند. تعدادی از سینماگران هم دوست دارند این شرایط را ارتقا ببخشند و امید را رونق دهند و با دست گذاشتن روی نقاط ضعف درصدد اصلاح امور باشند. وضعیت فیلم ها به این صورت بود. من شرایط کلی را اینگونه ارزیابی کردم و از هیچ فیلمسازی هم نکته منفی ندیدم. ممکن است کم توانی یا ناتوانی در معدود فیلم ها دیده شود اما در همه آنها صداقت، عزم به ساخت فیلم خوب، احترام به سینما و استقبال از فیلم خوب ساختن وجود داشته است. از اینجا به بعد به دایره رقابت مربوط می‌شود.
وقتی باید از بین ۹۰ فیلم ۲۲ فیلم انتخاب شود هیئت انتخاب ناچار است دست به انتخاب بزند و این بی رحمی که در انتخاب کردن وجود دارد گاهی دامن فیلم ها و افراد را می‌گیرد اما هیئت انتخاب این دوره کار آسانی داشت و اگر تیم دیگری هم جایگزین این هیئت بود همین فیلم ها با چند جابه جایی محدود انتخاب می‌کرد و به نظرم نود درصد این انتخاب ها درست است. امیدوارم وضعیت سینما هم اصلاح، شرایط اجتماعی بهتر شود و مدیران فرهنگی تلاش کنند این اتفاق را رقم بزنند و ما آثار و علائمش را در سینمای خودمان هم می بینیم و همین الان هم می‌گویم که حداقل ده فیلم از آثار این دوره از فیلم های ارزشمند و خوب سینمای ایران است.
سی و هشتمین جشنواره ملی فیلم فجر ۱۲ تا ۲۲ بهمن برگزار می شود.
دیدگاه تان را بنویسید