سهم پژوهشگران ایرانی از علم برتر دنیا

به گزارش جی پلاس، با حضور سرپرست ISC، دکتر محمدجواد دهقانی در مراسم تجلیل و تقدیر از پژوهشگران برتر دانشگاه سمنان از بیش از ۵۰ پژوهشگر برتر این دانشگاه تجلیل شد. این مراسم با شرکت مسئولان استان سمنان( معاون استاندار، شهردار و فرماندار)، مدیران و اعضای هیئت علمی دانشگاه سمنان برگزار شد.  

دهقانی با ارائه گزارش وضعیت علمی کشور از بعد کیفی و توجه دانشگاه ها اظهار داشت: یکی از شاخص‌های کیفی در تولید علم در دنیا بررسی مدارک و مقالات انتشار یافته در سطح بین المللی در تقسیم بندی مقالات پراستناد (Highly cited papers) و مقالات داغ (Hot papers) و نیز مقالات برتر (Top papers) است. مقالات برتر (و یا یک درصد برتر) سهم مهمی از علم روز بوده که جهت توسعه علمی در سطح بین‌المللی را نشان می‌دهد و در واقع به دو دسته مقالات پراستناد و مقالات داغ تقسیم می‌شود.

وی افزود: طلایه داران علم مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس (ESI) معتبرترین مجلات بین‌المللی را به ۲۲ رشته موضوعی تقسیم کرده و بر حسب تعداد استنادهای دریافت شده، مقالات پراستناد را معرفی می‌کنند که شامل یک درصد از مقالات دنیا در طول ۱۰ سال گذشته می شود، اما مقالات داغ، مقالات تنها یک دهم درصد از مقالات برتر در دو سال اخیر را تشکیل می‌دهند. باید در نظر داشت که انتشار این دسته از مقالات ساده نیست و هر مقاله برخی مواقع بیش از یکسال زمان می‌برد.

به گفته سرپرست ISC  آمار موجود در طلایه‌داران علم مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس (ESI) حاکی از آن است که پژوهشگران کشور در چند سال اخیر با توجه و تأکید بر کیفیت توانسته‌اند سهم کشور از مقالات یک درصد برتر دنیا را به موازات رشد تولید علم کشور افزایش دهند.

وی گفت: داده‌ها و آمارهای موجود در مورد مقالات برتر ایرانی به ویژه آنچه که در پایگاه بین‌المللی مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس (Clarivate Analytics) آمده، همچون مقالات پراستناد، مقالات داغ و پژوهشگران برتر حکایت از رشد روز افزون کیفیت مقالات و انتشارات ایرانی در سال‌های اخیر دارد. طبق داده‌های این پایگاه، در حال حاضر در مجموع تعداد ۲ هزار و ۲۶۱ مقاله‌ برتر (Top papers) و ۹۰ مقاله‌ داغ توسط پژوهشگران ایرانی منتشر شده که این تعداد ۲.۶۶ درصد کل مقالات داغ دنیا بوده است.

به طور خاص در جدول یک، مقایسه کمی از میزان مدارک انتشار یافته، مقالات داغ و مقالات پراستناد در سال ۲۰۱۹ به ترتیب در دنیا، منطقه خاورمیانه (۱۷ کشور)، کشورهای اسلامی (۵۷ کشور) و ایران نشان داده شده است. این اطلاعات در تاریخ ۲۳ آذر ۹۸ از پایگاه بین‌المللی کلاریویت آنالیتیکس و محصولات آن استخراج شده است:

جدول ۱: جایگاه ایران از نظر تعداد مدارک انتشار یافته در جهان، منطقه و کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۹

وی گفت: همان‌طور که در جدول ۱ مشاهده می‌شود، میزان مدارک علمی انتشار یافته و ثبت شده در این پایگاه به ترتیب در دنیا، منطقه خاورمیانه، کشورهای اسلامی و ایران به ترتیب برابر با ۲۶۵۵۳۵۹، ۱۸۰۲۸۹، ۲۴۲۲۵۳ و ۵۳۷۱۸ مدرک علمی بوده است.

دهقانی افزود: همچنین تعداد مقالات داغ و پراستناد در ستون‌های سوم و چهارم جدول نشان داده شده است. همان‌طورکه مشاهده می‌شود تعداد مقالات علمی پراستناد دنیا، منطقه خاورمیانه، جهان اسلام و ایران در سال ۲۰۱۹ به ترتیب برابر با ۱۲۱۳۶، ۱۰۹۰، ۱۱۹۸ و ۳۷۶ مدرک بوده و نیز تعداد مقالات داغ دنیا، منطقه خاورمیانه، جهان اسلام و ایران به ترتیب برابر با ۱۱۷۷، ۱۳۰، ۱۲۳ و۴۲ مدرک بوده است.

با توجه به این آمار، رتبه و سهم ایران از نظر تعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد در جهان، منطقه و جهان اسلام در جدول ۲ نشان داده شده است:

دهقانی گفت: در ادامه در جدول ۲ ملاحظه می‌شود که بر اساس تعداد مدارک ثبت شده در سال ۲۰۱۹، ایران با سهم ۰۲/۲ (دو و دو صدم)درصد در دنیا رتبه ۱۶، با سهم۱۷/۲۲ (بیست و دو و هفده صدم) درصد در جهان اسلام رتبه اول و نیز با سهم ۷۹/۲۹ (بیست و نه و هفتاد و نه) درصد کل علم در منطقه خاورمیانه رتبه اول را دارد ( شکل ۱). به‌عبارت دیگر حدود ۳۰ درصد از حجم مدارک علمی انتشار یافته در خاورمیانه در سال ۲۰۱۹ توسط پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران تولید شده است.

جدول ۲: جایگاه و سهم ایران از نظر تعداد انتشار مدارک، مقالات داغ و مقالات پراستناد

سرپرست ISC افزود: این در حالی است که از منظر کیفی در دو شاخص مقالات داغ و نیز مقالات پراستناد وضعیت ایران نیز مناسب‌تر است. به طوری که ۳.۵۶ (سه و پنجاه و شش صدم) درصد مقالات داغ دنیا و نیز ۳۴.۱۴ (سی و چهار و چهارده صدم) درصد مقالات داغ جهان اسلام و ۳۲.۳ (سی و دو و سه دهم) درصد مقالات داغ منطقه خاورمیانه توسط پژوهشگران ایرانی تولید می‌شود (شکل ۲).

وی گفت: همچنین سهم ایران در تولید مقالات پراستناد در دنیا ۳.۰۹ (سه و نه صدم) درصد، جهان اسلام ۳۱.۳۸ (سی و یک و سی و هشت صدم) درصد و منطقه خاورمیانه ۳۴.۴۹ (سی و چهار و چهل و نه صدم) درصد است. این امر نشان می‌دهد که پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران به‌خصوص در چند سال اخیر توجه ویژه‌ای به کیفیت مقالات و نتایج پژوهشی خود دارند.

شکل ۱: مقایسه سهم تولیدات علمی ثبت شده ایران با کشورهای اسلامی و منطقه خاورمیانه در سال ۲۰۱۹

شکل ۲ : مقایسه سهم مقالات داغ ثبت شده ایران با کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه خاورمیانه در سال ۲۰۱۹

دهقانی گفت: از نظر میزان انتشار مقالات و مدارک علمی، دانشمندان ایرانی در مجلات با کیفیت چارک اول (Q۱)، بررسی داده‌های پایگاه InCite  نشان می‌دهد در طی دوره ۵ ساله ۲۰۱۸-۲۰۱۴، هر ساله تعداد مقالات و نیز تعداد مقالاتی که در نشریات Q۱ به چاپ رسیده رشدی صعودی داشته است به گونه ای که نرخ رشد مقالات Q۱ در این بازه زمانی ۵ ساله برابر ۸۱ درصد است.

وی گفت: ایران در سال ۲۰۱۴ با ۷۴۳۸ مدرک، دارای رتبه سی و دوم بوده است اما در سال ۲۰۱۸ با ۱۳ هزار و ۴۳۱ مقاله منتشر شده در مجلات Q۱ به جایگاه بیست و پنجم دنیا ارتقاء یافته است. همچنین آمار مربوط به دوره پنج ساله اخیر (۲۰۱۴-۲۰۱۸)، نشان می‌دهد که پژوهشگران ایرانی با منتشر کردن ۳۶ هزار و ۶۸۳ مقاله در مجلات Q۱ به جایگاه ۲۹ دنیا و در میان کشورهای اسلامی در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند.

سرپرست ISC یادآور شد: به‌علاوه، شاخص دیگری که می‌تواند مدنظر قرار گیرد تعداد مدارک منتشر شده ایرانی در مجلات دارای ضریب تأثیر(JIF) بین‌المللی است. در این راستا پژوهشگران ایرانی با انتشار ۱۳۴ هزار و ۲۰۰ مدرک در پنج سال اخیر (۲۰۱۸-۲۰۱۴) رتبه نوزدهم در جهان و دوم در بین کشورهای اسلامی کسب کرده‌اند.