احمد نراقی معروف به فاضل نراقی (۱۱۸۵ - ۱۲۴۵ق) فرزند ملا مهدی نراقی از عالمان شیعه در قرن سیزدهم هجری بود.
به گزارش جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که به لطف روح بزرگشان مفید فایده افتد. این مطلب به زندگی عالم برجسته شیعی، ملا احمد نراقی از عالمان قرن سیزدهم هجری قمری اختصاص دارد.
زندگینامه ملا احمد نراقی
ملا احمد در سال ۱۱۸۵ق (مطابق با ۱۱۵۰ ش) در نراق به دنیا آمد.[۱] وی دوران نوجوانی را در شهر کاشان در محضر پدرش به تحصیل مقدمات و سطح گذراند و به سرعت مدارج علمی را طی و خود شروع به تدریس معالم و مطول کرد.[۲] او در سال ۱۲۰۵ ق. همراه پدر به عتبات عالیات مشرف شد و از اساتید آنجا استفاده کرد و پس از کسب درجه اجتهاد به تدریس، بحث، تألیف و تصنیف پرداخت.[۳]
ملا احمد پس از وفات پدرش در سال ۱۲۰۹ق به ناچار به کاشان برگشت و به جای وی مرجعیت عامه به او منتقل شد و مورد توجه عموم مردم قرار گرفت به صورتی که او را رئیس علی الاطلاق می‌گفتند.[۴]
فرزندان
از ملا احمد نراقی دو فرزند پسر به جای ماند:
«حاج ملا محمد» ملقّب به «عبد الصاحب» و معروف به «حجت الاسلام»؛ وی صاحب تألیفاتی بوده و بعضی از آنها چاپ شده است. وی در سن هشتاد سالگی در سال ۱۲۹۷ (ه. ق) در کاشان از دنیا رفت.
« نصیر الدین »؛ وی دارای تألیفاتی از جمله شرحی بر کتاب کافی است.[۵]
وفات
او در ۲۳ ربیع‌الثانی سال ۱۲۴۵ق در اثر وبایی که نراق و کاشان و اطراف آن را فرا گرفته بود چشم از جهان فرو بست.[۶] پیکر او را به نجف اشرف منتقل کرده و پشت سر مبارک علی بن ابی طالب(ع) و در کنار قبر پدرش به خاک سپردند.[۷]
مشایخ و اساتید
پدرش ملاّ مهدی نراقی
سید مهدی بحر العلوم
میرزا محمدمهدی موسوی شهرستانی
شیخ جعفر نجفی کاشف الغطا
سید علی طباطبایی (صاحب ریاض)
او به واسطه پدرش از شیخ یوسف بحرانی، ملا رفیع گیلانی و محمد باقر مجلسی روایت نقل کرده است.[۸]
شاگردان
بعضی از بزرگانی که از محضر فاضل نراقی فیض برده‌اند عبارتند از:
شیخ مرتضی انصاری (م ۱۲۸۱ ق)
آقا محمد باقر هزار جریبی
برادرش محمد مهدی بن محمد مهدی نراقی (م ۱۲۸۶) ملقب به آقا بزرگ
سید محمدشفیع حسینی جاپلقی (م ۱۲۸۰)
محمدحسن جاسبی
حاج مولی محمد (م ۱۲۹۷) ملقب به عبدالصاحب نوه محقق قمی
برادر حاج میرزا ابوالقاسم کاشانی (م ۱۲۵۶).[۹]
تألیفات
ملا احمد نراقی در بین علمای قرون اخیر از جایگاه خاصی برخوردار است. وی در علوم مختلف اسلامی نظیر علم فقه، اصول فقه، حدیث، رجال، درایه، ریاضیات، نجوم، حکمت، کلام، اخلاق و ادبیات و شعر سرآمد علمای زمان خود بوده است. از وی تألیفات متعددی به جای مانده است. معراج السعاده، کتابی به زبان فارسی در اخلاق اسلامی از مشهورترین آثار او به‌شمار می‌رود. نراقی کتابی نیز به صورت کشکول بخصوص در علوم غریبه به نام الخزائن نوشته است که با تصحیح و تعلیق علی اکبر غفاری و حسن زاده آملی چاپ شده است.[۱۰]
نرم‌افزار کتابخانه فاضلین نراقی
به دنبال پیشنهاد برخی از عالمان برجسته نراق و استقبال و ترغیب فضلای حوزه علمیه قم مبنی بر قدرشناسی و پاسداشت مقام و منزلت علمی «ملا محمدمهدی و ملا احمد نراقی» و به سفارش کنگره بزرگداشت فاضلین نراقی، نرم‌افزاری از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور طراحی و تولید شده است.[۱۱]
اشعار
ملا احمد در فنون شعری نیز مهارت داشت و به صفایی تخلص می‌کرد و بیشتر اشعار او اخلاقی، عاشقانه، ذوقی و عارفانه بوده است.[۱۲]
ساقی به یاد یار بده ساغری ز می
از آن گنه چه باک که باشد به یاد وی
من ژنده پوش یارم و دارم به جان او
ننگ از قبای قیصر و عار از کلاه کی
تا کی دلا به مدرسه طامات طرهات
بشنو حدیث یار دو روزی ز نای نی
واعظ مگو حدیث بهشت و قصور و حور
ما توسن هوا و هوس کرده‌ایم پی
ما عندلیب گلشن قدسیم باغ ما
ایمن بود ز باد خزان و هوای دی
زاهد برو چه طعنه مستی زنی که هست
مست از خیال دوست صفایی نه مست می
مبارزه با انحرافات
وی تسلط کامل به زبان عربی، عبری و لاتین داشته است و تسلط او بر علوم مختلف باعث شده که کتاب‌های متنوعی تألیف کند. کتاب سیف الأمة و برهان الملة که در رد شبهات کشیش انگلیسی هانری مارتین نوشته شده است نشان از تسلط وی بر مذهب مسیحیت و حساسیت وی در جواب‌گویی به افکار انحرافی دارد.[۱۳]
فعالیت‌های سیاسی ملا احمد نراقی
نراقی در عهد قاجاریه و در دوران پادشاهی فتحعلی شاه قاجار می‌زیسته و روس‌ها قسمتی از نواحی شمالی ایران را اشغال کرده و به بدترین وضع با اهالی آنجا رفتار می‌کردند.
مؤلف کتاب «تاریخ سیاسی و دیپلماسی» در این زمینه می‌نویسد:
اجحافات و رفتار بی‌رویه مأمورین دولت روس که باعث تنفّر مردم در ایالات متصرفه گردیده و افکار مردم به حد اعلا بر ضد روسیه تهییج شده بود. ملت و روحانیون و اغلب زمامداران تقاضای اعلان جنگ بر ضد دولت روسیه داشتند. در تاریخ ۵ ذیحجه ۱۲۴۱ (۱۱ ژوئیه ۱۸۲۹) آقا سید محمد مجتهد به همراهی یکصد تن از روحانیون وارد سلطانیه شد. دسته دیگری از اهالی به سرپرستی ملا احمد نراقی نزد فتحعلیشاه آمده و به تظاهرات پرداختند و نتیجه این شد که در اثر حمله نیروهای ایران به قوای روس که از ذیحجه ۱۲۴۱ تا آخر محرم ۱۲۴۲ انجام گرفت تمام نواحی که مطابق «معاهده گلستان» تسلیم روس‌ها شده بود از جانب قُوای ایران اشغال گردید.[۱۴]
کرامات
صاحب روضات الجنات از قول بعضی از شاگردان ملا احمد نراقی داستانی را نقل می‌کند. او می‌نویسد:
در هنگام انتقال جنازه نراقی به نجف اشرف در یکی از منازل بین راه به خاطر گرمی شدید هوا می‌ترسیدیم جنازه متعفن شود. جنازه بر زمین و قرّاء در اطرافش مشغول به تلاوت قرآن کریم بودند که من برای اطلاع از این موضوع به نزدیک جنازه رفته و در صدد تحقیق برآمدم اما جز رائحه‌ای طیب که گویا بوی مشک ناب بود چیزی استشمام نکردم. و این وضع ادامه داشت تا هنگام دفن که اصلا تغییری در بدنش حاصل نشد.[۱۵]
مدرس تبریزی صاحب ریحانة الادب پس از نقل این داستان از صاحب روضات، داستانی را نقل می‌کند و می‌نویسد:
استادم سید احمد خسروشاهی نقل کرده، وقتی جنازه پدرش سید محمد خسروشاهی را به نجف منتقل کردند خودش وارد قبر شده تا جنازه پدر را بگذارد که در این حال دو جنازه ملا مهدی و ملا احمد نراقی را صحیح و سالم دیده؛ به طوری که هیچ آسیبی متوجه آنها نشده است.[۱۶]
پانویس
نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۷ش، ص۱۶.
نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ص۱۵.
همان جا.
همان، معراج السعادة، ۱۳۷۷ش، ص۲۱.
همان، ص۲۶.
همان، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ص۱۶.
همان، ص۱۸.
همان، معراج السعاده، ۱۳۷۷ش، ص۲۱ و ۲۲.
همان جا.
همان، الخزائن، ۱۳۸۰ق، ص۱.
نور سافت، نرم‌افزار کتابخانه فاضلین نراقی رحمهما الله
مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۶، ص۱۶۴. نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۷ش، ص۱۸.
کتاب شناخت آثار فاضلین نراقی.
نراقی، معراج السعادة، ص۱۹، به نقل از دیپلماسی ایران.
همان، ص۲۶ به نقل از روضات الجنات، ج۱، ص۹۸.
همان، ص۲۷ به نقل از ریحانه الادب، ج۱، ص۱۶۳.
منابع
سایت نور سافت، نرم افزار، کتابخانه فاضلین نراقی،۶۰ جلد از مهم‌ترین آثار علمی ملا مهدی نراقی و ملا احمد نراقی.
نراقی، احمد، معراج السعادة، قم، هجرت، ۱۳۷۷ ش.
نراقی، احمد، مستند الشیعه، آل البیت، قم، ۱۴۱۵ق.
نراقی، احمد بن مهدی، الخزائن، تهران، نشر اسلامیه، ۱۳۸۰ق.
مدرس، محمد علی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش.
مؤسسه تحقیقات کامپیوتری نور، نرم افزار آثار فاضلین نراقی.
